به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، یکی از مهمترین کانون های معرفت زایی و ترویج مباحث فرهنگی و دینی میان دانشجویان، مساجد دانشگاهی هستند. امروزه مساجد دانشگاه ها علاوه بر نقشی که در فضای دانشگاهی دارند، به عنوان مرکز محوری برای انجام فعالیت های دینی در شهرها به شمار می آیند. از طرفی این مساجد با توجه به تمرکز نخبگان اعم از دانشجو و استاد در آنها، ظرفیت بی بدیل برای نقش آفرینی در عرصه های مختلف اجتماعی،علمی و سیاسی محسوب می شوند. از این رو، به مناسبت فرا رسیدن ۱۶ آذر، روز دانشجو تعدادی از مروری داریم بر فعالیت های برخی از مساجد دانشگاهی.
مسجد دانشگاه تهران
مسجد دانشگاه تهران از نخستین مساجد با طراحی مدرن در شهر تهران است که به درخواست برخی دانشجویان در سال ۱۳۲۷ برای داشتن مکانی برای عبادت احداث شد. تا سال ۱۳۳۴ در زمان ریاست دکتر اقبال بر این دانشگاه مقدمات ساخت آن فراهم و در سال ۱۳۳۶ کلنگ ساخت آن زده شد. معماری آن توسط عبدالعزیز فرمانفرماییان طراحی شد. در نهایت در تاریخ ۲۲ مهر ۱۳۴۵ با حضور ایوب خان، رئیس‌جمهور پاکستان، افتتاح گردید.
در تاریخ این مسجد می‌توان به تحصن روحانیون در تاریخ ۸ بهمن ۵۷ در اعتراض به بسته شدن فرودگاه جهت ورود امام خمینی(ره) به ایران در آخرین روزهای حیات حکومت پهلوی اشاره کرد.
آغازگر اعتکاف به شکل مرسوم امروزی
این مسجد بعد از انقلاب اسلامی ایران محلی برای سخنرانی برخی چهره‌های سرشناس از جمله آیت الله العظمی خامنه ای، شهید استاد مرتضی مطهری، شهید بهشتی و بسیاری دیگر بوده است. از جمله برنامه‌های شناخته شده ای که در این مسجد برگزار می‌شود، مراسم اعتکاف ایام ماه رجب است چنان که اعتکاف به شکل مرسوم امروزی از این مسجد آغاز شد. این مسجد پس از تأسیس نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها، زیر نظر این نهاد اداره می‌شود.
معماری بنا ترکیبی از معماری سنتی ایرانی و معماری مدرن است. مسجد دانشگاه تهران در فضایی به وسعت ۱۸۰۰ مترمربع ساخته شده که ۹۰۰ مترمربع به شبستان و ۹۰۰ مترمربع نیز به صحن مسجد اختصاص یافته‌است. زیرسازی بنا از سنگ اصفهان و بتن مسلح و دارای گنبدی به شکل عدسی است که پایه‌های آن را ستون‌های مورب از بدنه اصلی ساختمان جدا کرده‌است. ستون‌ها و فلکه دور گنبد و شبکه‌های طبقه اول از کاشی معرق و توسط استادان کاشی‌ساز اصفهانی تراشیده و نصب و کتیبه‌های شبستان نیز به همین شیوه از زمینه یک رنگ ساخته شده‌است. در کاشی کاری مسجد آیاتی از قرآن مجید به کار رفته‌است.
این مسجد دارای دو مناره، هر یک به ارتفاع ۲۸/۴۰ متر است که تمامی با سنگ تراورتن پوشیده شده و عبارت «الملک‌لله» روی آنها نقش بسته‌است. در طراحی بنا بر اصالت هنری کاشی کاری عهد سلجوقیان که توسط هنرمندان و معماران ایرانی به وجود آمد و در زمان صفویه کامل شد، تأکید شده‌است.
در روز هشتم بهمن ۱۳۵۷ تحصن روحانیون در مسجد دانشگاه ابعاد وسیع تری پیدا کرد و با پیوستن عده بیشتری به این تحصن، بیش از ۲ هزار نفر در مسجد دانشگاه تهران گرد آمدند.
اعضای هیئت دبیران موقت سازمان ملی دانشگاهیان ایران در بیانیه ای پشتیبانی کامل خود را از خواست های روحانیون متحصن در مسجد دانشگاه تهران اعلام و اظهار داشتند: «تحصن روحانیت مبارز در مسجد دانشگاه تهران در حقیقت نشانه بارزی است از پیوند روحانیت و دانشگاهیان برای مبارزه با ظلم و خودکامگی و جهاد در راه عدل و آزادی.»
علمای قم، دانشگاهیان تبریز، سندیکای مشترک کارکنان صنعت نفت، جامعه هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت، هزاران نفر از محصلین علوم دینی، شورای هماهنگی سازمان های دولتی و ملی، انجمن اسلامی معلمان، جامعه کارکنان وزارت امور خارجه، کارکنان هواپیمایی ملی ایران، دانشجویان، اساتید و دانشگاهیان برخی از دانشگاه های ایران، اعضای هیأت علمی دانشگاه ملی ایران، اعضای هیئت مدیره نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات، ناشران و کتاب فروشان منطقه دانشگاه تهران، روحانیون آبادان، اهواز و اراک، کسبه، بازرگانان و اصناف و سایر طبقات مردم نیز طی روزهای ۸ تا ۱۱ بهمن ۱۳۵۷ از تحصن در مسجد دانشگاه تهران حمایت کرده و به جمع متحصنین پیوستند.
در همان روز روحانیت مبارز سراسر کشور که برای استقبال از امام خمینی(ره) به تهران آمده بودند، وقتی بسته شدن فرودگاه‌ها و علاوه بر آن، سرکوب مردم توسط نظامیان را دیدند، در مسجددانشگاه تهران تحصن کردند.
مقام معظم رهبری از روحانیون متحصن در مسجد دانشگاه تهران دراین باره می‌گوید: «روزی که قرار بود امام بیایند، ما به بهشت زهرا رفته بودیم، شهید بهشتی در آنجا سخنرانی کرد، بعد هم قطعنامه‌ای را که تهیه شده بود خواندیم و برگشتیم. وقتی برگشتیم، بحث بر سر این مطلب بود که قدم بعدی چه باشد. فکر تحصن در تهران بی ارتباط با تجربه تحصن در مشهد نبود. در واقع، تجربه موفق تحصن بیمارستان مشهد بود که اینک در تهران انجام می‌گرفت، مدتی بحث بر سر محل تحصن بود. همچنین این مسجد در خاموش کردن فتنه سال ۸۸ نیز نقش مهمی داشته است.
رویکرد مسجد دانشگاه تهران در حال حاضر تبیین و بیان کردن معارف دین و آگاه سازی قشر جوان و دانشجو است و خوشبختانه در برنامه های تدارک دیده شده مسجد اساتید، دانشجویان و کارکنان دانشگاه حضور چشمگیری دارند.
مسجد دانشگاه صنعتی شریف
ایده طراحی و احداث مسجد دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۵۸، پس از اینکه دانشگاه‌ها در جمهوری اسلامی خود را با شرایط منطبق کردند، در شورای دانشگاه مطرح شد و پس از بررسی‌های صورت‌گرفته محل فعلی مسجد، بهترین محل برای احداث مسجد دانشگاه تشخیص داده شد؛ زمینی که در سال‌های حکومت پهلوی محل استقرار گارد شاهنشاهی در دانشگاه بود. طرح مسجد به مسابقه گذاشته شد و بیش از ۲۰ طرح برای مسجد ارائه شد.
سال ۱۳۶۰، هیئت امنا برای ساخت مسجد تشکیل شد. در بازنگری تخصصی توسط یک گروه معماری، طرح مهندس حجت، که حالا دکتر حجت و استاد دانشگاه تهران است، ندیمی، شریف تهرانی و ابوذری بهتر از طرح‌های دیگر تشخیص داده شد و طی چندین جلسه از آنها خواسته شد طرح خود را به صورت کامل ارائه دهند. دکتر علی حاجیلو، استاد دانشکده مکانیک هم به عنوان مجری پروژه انتخاب شد.
در واقع، مسجد دانشگاه به همراه چند ساختمان دیگر، با ایده احیای معماری سنتی ایرانی اسلامی، در کشور ساخته شدند. در ساخت مسجد، معماری سنتی و ایده‌های معماری جدید با هم تلفیق شده است. برای مثال، ستون‌های مسجد و سازه اصلی بتونی است اما گنبد به شیوه کاملا سنتی و به شکل خشتی با طراحی دوجداره ساخته شده است. عمده بودجه مسجد از سوی خیرین و کمک‌های مردمی تأمین شده است. از حدود سال ۶۴ با وجود آنکه مسجد نیمه‌کاره بود و هنوز تکمیل نشده بود، نماز جماعت دانشگاه در ساختمان نیمه‌تمام مسجد اقامه می‌شد. هدف این بود که مردم در جریان ساخت مسجد قرار بگیرند و نیاز مبرمی که به وجود مسجد است، لمس و با کمک‌های مردمی و پیگیری مدیران پروژه زودتر تکمیل شود.
از همان ابتدای سال تأسیس مسجد، طراحی مسجد چندمنظوره صورت گرفت تا هم اهالی دانشگاه صنعتی شریف و هم اهالی محل از این مسجد استفاده کنند. در حال حاضر، مسجد دانشگاه صنعتی شریف دارای صحن بزرگ با چند کلاس برای برگزاری دروس حوزوی است و چند سالی است که این دروس در کلاس‌های مسجد برپا شده‌اند. نماز جماعت ظهر و عصر مسجد دانشگاه صنعتی شریف مختص دانشگاهیان این دانشگاه است ولی شب‌ها اهالی محل هم می‌توانند در نماز جماعت و مراسم مسجد شرکت کنند.
در حال حاضر در طول هفته در این مسجد برای دانشجویان برنامه های اخلاقی،معرفتی، تفسیر قرآن و تحلیل مباحث روز جامعه برگزار می شود.
فعال کردن کانون فرهنگی هنری مهدیون
یکی از بخش های این مسجد دانشگاهی، کانون فرهنگی هنری مهدویون است که فعالیت های آن با محوریت دانشجویان این دانشگاه انجام می شود. یکی از برنامه های کانون مهدویون مسجد دانشگاه صنعتی شریف استعدادیابی تحصیلی از میان دانش آموزان مقطع متوسطه اول مناطق ۹،۱۰ و ۱۱ تهران است، تا از این طریق با شناسایی و گزینش دانش آموزان ممتاز و مستعد تحصیلی با برگزاری اردوهای علمی و آموزشی زمینه استعدادیابی و رشد و پرورش آنها فراهم شود.
از طرفی خیریه «صبح امید» تحت پوشش این کانون از سال ۹۲ فعالیت خود را در دانشگاه صنعتی شریف آغاز کرده است و در زمینه شناسایی اقشار محروم بویژه دانش آموزان بی بضاعت فعالیت دارد و حمایت تحصیلی و علمی از این دانش آموزان به همت این خیریه انجام می شود. یکی دیگر از بخش های این کانون راه اندازی گروه جهادی به منظور اعزام دانشجویان این دانشگاه به مناطق محروم کشور برای خدمت رسانی است و خوشبختانه اقدامات قابل توجهی اعم از ساخت خانه،مدرسه،تجهیز منازل از سوی این گروه جهادی صورت گرفته است.
مسجدالشهدای دانشگاه علم و صنعت ایران
مسجدالشهدای دانشگاه علم و صنعت ایران از مساجد بزرگ دانشگاهی کشور است که با برگزاری برنامه‌های حیات‌بخش فضایی معنوی را برای دانشگاهیان ایجاد کرده است.از لحاظ موقعیت جغرافیایی این مسجد در نزدیکی دانشگاه علم و صنعت، بیمارستان الغدیر و ورودی ۲ مترو سر سبز قرار دارد. مسجدالشهدا در ضلع غربی دانشگاه علم و صنعت ایران، مجاور در ورودی غربی واقع شده است. این مسجد حدود ۶۰۰ مترمربع مساحت دارد و در سال ۱۳۷۲ توسعه پیدا یافته است.
گنبد مسجد همراه با توسعه آن در سال ۱۳۸۷ احداث و سطح گنبد مسجد از کاشی های سنتی کار شد. چراکه به مرور زمان عواملی همچون نزولات جوی و یخ زدگی موجب پریدگی کاشی از سطح گنبد شده و ظاهر نامناسبی ایجاد کرده بود. به همین جهت گنبد مسجد به همت دفتر طرح های عمرانی دانشگاه ترمیم و بازسازی شد.
با هدف ارج نهادن به مقام شامخ شهیدان هشت سال دفاع مقدس و همچنین تبیین آرمان های والای این عزیزان که پیروان واقعی و عملی امام خمینی(ره) بودند، مسئولان دانشگاه علم و صنعت ایران در سال های اخیر در جوار مسجد دانشگاه اقدام به ساخت یادمانی برای پنج شهید گمنام این دانشگاه کردند. حضور مزار شهیدان گمنام در فضای دانشگاه، که فضای علم و معنویت است و همجواری آن با مسجدالشهدا فضای معنوی خاصی را در دانشگاه علم و صنعت ایران ایجاد کرده است.
نظر شما