به گزارش خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری شبستان، جزایر سه گانه خلیج فارس (تنب بزرگ، تنب کوچک و بوموسی) از دیرباز متعلق به جمهوری اسلامی ایران بوده است، جزایری که جای جای آن از وجود تمدن ایرانی حکایت دارد، حال پس از گذشت قرن‌ها، امروز شیخ نشینان عرب، دست بر این جزایر گذاشته و ادعای مالکیت آنها را دارند.
جزایر سه گانه خلیج فارس امروز محل مناقشه ایران و امارات متحده عربی قرار گرفته است و برخی از کشورها از جمله روسیه از رفتن پرونده جزایر سه گانه به دیوان دادگستری بین المللی حمایت کرده است.
برهمین اساس، طی روزهای اخیر نیز وزیران خارجه کشورهای عربی و روسیه در نشست همکاری روسیه و کشورهای عربی در مراکش طی بیانیه پایانی، خواستار مطرح شدن موضوع جزایر سه‌گانه خلیج فارس در دیوان دادگستری بین‌المللی شده اند. در این متن آمده که طرفین از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز برای حل مناقشه مالکیت جزایر سه‌گانه استقبال می‌کنند. موضع روسیه در همراهی با ادعاهای امارات مورد انتقاد شدید افکار عمومی ایران قرار گرفته و آن را در تضاد با روند رو به پیشرفت روابط دوجانبه تهران- مسکو می‌دانند.
روسیه پیش از این نیز در تیرماه سال جاری و در نشست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در بیانیه مشترکی از «تلاش‌های صلح آمیز به منظور دستیابی به راه حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب کوچک و بوموسی از طریق مذاکره دوجانبه» حمایت کرده بود.
این درحالی است که نقشه های تاریخی، مکاتبات و اسناد رسمی سفارت ها و کنسولگریها، قوانین حقوق بین الملل، اسناد موجود در سازمان ملل و حتی قوانین پذیرفته شده عصر استعمار و دوران تحت الحمایگی یا قیمومیت شیخ نشین ها، همگی دلیلی بر رد ادعاهای آنان در مورد جزایر سه گانه است.
شناسنامه رسمی و قطعی ایرانی جزایر سه گانه
«جزیره بوموسی» با وسعت ۱۲ کیلومترمربع، «تنب بزرگ» با ۱۱ کیلومتر مربع و «تنب کوچک» با ۲ کیلومتر مربع مساحت، همراه با سایر جزایر ایرانی خلیج فارس، دنباله چین خوردگی های زاگرس در آب های کرانه ای ایران محسوب می شوند. این جزایر، با وجود وسعت اندک از اهمیت استراتژیک و منحصربه فردی برخوردارند. جزایر سه گانه خلیج فارس، به عنوان زنجیره ای دفاعی و امنیتی در دهانه خلیج فارس و تنگه هرمز، همانند ناوگانی ثابت، هرگونه تحرک و عبور و مرور کشتی ها را به خلیج فارس در کنترل دارند و به واسطه نزدیک بودن به تنگه هرمز از موقعیت ژئوپولیتیکی ویژه ای برخوردارند. فاصله میان جزیره بوموسی و جزایر تنب (بزرگ و کوچک) به دلیل عمق مناسب آب، تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکش های بزرگ است.
دلایل رد ادعاهای حکام امارات متحده عربی
در اثبات و پذیرش بی قید و شرط تعلق جزایر سه گانه خلیج فارس به ایران دلایل متقنی وجود دارد که براساس آنها حاکمیت ایران بر این جزایر غیرقابل انکار است. در حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه تا ۱۹۰۳ میلادی جای هیچ تردیدی نیست. و به دنبال اشغال این جزایر از سوی انگلیس، مساله حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه، از طریق مذاکرات ایران و بریتانیا در سال های ۱۹۷۰ و ۱۹۷۱ میلادی که برآیند حدود ۶۸ سال اعتراض ها و درخواست های ایران برای بازگرداندن این جزایر بود، حل و فصل شده است.
اسنادی درباره جزایر سه گانه خلیج فارس در آرشیو ملی بریتانیا موجود است که در آن پیش شرط ایران برای تشکیل دولت امارات متحده عربی، به رسمیت شناختن حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه، قرار داده شده است که این اسناد مربوط به زمان تصمیم قوای بریتانیایی برای خروج از منطقه خلیج فارس است.
اما دولت امارات متحده عربی به رغم آگاهی و علم به این نکته که از لحاظ تاریخی و حقوقی، جزایر سه گانه ایرانی بخش های جدایی ناپذیر قلمرو ایران می باشند، با اهداف خاصی دست به یکسری اقدامات سیاسی و تبلیغاتی می زند. برهمین اساس می توان ریشه ادعای امارات درباره جزایر سه گانه ایرانی را مربوط به اقدام انگلیسی ها در سال ۱۹۷۱ دانست.
در این گزارش با بررسی مدارک و اسناد، قطعیت مالکیت ایران بر جزایر بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک تایید شده است، به طوری که براساس حقوق بین الملل، اسناد تاریخی، اصل تقدم تصرف و اثبات اشغالگری انگلیس، اصل استوپل و اعتراف به حق حاکمیت ایران، اصل جانشینی در معاهدات و لزوم پایبندی امارات به تفاهم ۱۹۷۱ میلادی، جزایر ابوموسی و تنب بزرگ و تنب کوچک به صورت رسمی و قطعی متعلق به ایران هستند.
دلایل موضع گیری روسیه در همراهی با امارات
به دنبال راهبرد آمریکا و اروپا برای منزوی ساختن روسیه به ویژه پس از جنگ اوکراین و فشارهای اقتصادی موجود در روسیه، مسکو می کوشد روابط اقتصادی با کشورهای عربی منطقه را توسعه دهد و سرمایه های شیوخ عرب را به روسیه سرازیر سازد. از سوی دیگر با حضور در مجامع مشترک با کشورهای عربی تلاش دارد تا در مجامع بین المللی ثابت کند که راهبرد منزوی سازی روسیه شکست خورده است.
به نظر می رسد، عدم توجه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به غرب باعث شده تا خیال روسیه از بابت روابط خود با ایران آسوده باشد. لذا روابط خود با کشورهای عربی را تقویت کند؛ حتی به قیمت همراهی با سیاست های ضدایرانی کشورهای عربی.
واقعیت این است که موضع روسیه در همسویی با امارات درخصوص جزایر سه گانه ایرانی، به معنای عبور از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران درخصوص حاکمیت و تمامیت ارضی است. اگرچه مقامات جمهوری اسلامی ایران از این موضع گیری روسیه انتقاد کرده اند. از سویی صرفا فقط ایران نباید نگران اخلال در روابط دیپلماتیک با مسکو باشد بلکه روسیه نیز باید دغدغه های جدی درباره تیرگی روابط مسکو-تهران داشته باشد.
لزوم اقدام جدی ایران در مواجهه با چالش جزایر سه گانه
علت ایجاد طرح دعوا در مورد جزایر تنب (تنب بزرگ و تنب کوچک) و بوموسی، به عنوان یک ادعای ارضی، همواره ناشی از سیاست ها و پویش های منطقه ای و جهانی بوده است؛ به نحوی که به سختی می توان برای ابعاد دوجانبه این دعوا اهمیتی قائل شد. بازیگران اصلی این دعوا، در طول تاریخ، شیوخ شارجه، راس الخیمه یا امارات نبوده اند؛ بلکه مدت های طولانی کشورهای غربی و آمریکا بازیگران اصلی این دعوا بوده اند. بنابراین آنچه که در بحث جزایر سه گانه، مورد نظر این سیاست ها قرار می گیرد، حمایت از موضع ایران یا امارات متحده عربی نبوده است؛ بلکه هدف اصلی آنها پیشبرد سیاست های کلان قدرت های بزرگ بوده که در پی اجرای اهداف خود، در منطقه خاورمیانه به این اقدامات دست زده اند.
تلاش‌های مقامات امارات برای کشاندن این قضیه به مجامع بین المللی، فضاسازی رسانه ای و تلاش مستمر علمی برای مستندسازی وارونه جزایر، می تواند مشکلاتی در سیاست منطقه ای ایران پدید آورد، بنابراین در صورت عدم به کارگیری راهکارهای جدی برای حل و فصل دیپلماتیک این اختلاف، روابط دیپلماتیک تهران با چالش مواجه می شود.
از سویی، جمهوری اسلامی ایران باید با برنامه‌های اقتصادی متقن و پایدار و ایجاد روابط اقتصادی با کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی، این پیام را به مسکو منتقل کند که این تیرگی روابط می تواند هزینه اقتصادی سنگینی بر این کشور داشته باشد.
همچنین حمایت روسیه از ادعاهای امارات مبنی بر مالکیت جزایر سه گانه می تواند باعث شود که یک دوست منطقه‌ای قدرتمند به نام «ایران» را از دست دهد و اگر زمانی نیازمند حمایت تهران در خصوص جزایر کوریل متعلق به روسیه باشد، ایران نیز از این مساله شانه خالی کند.
روسیه باید به خاطر داشته باشد در جنگ روسیه علیه اوکراین، جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که نه تنها مواضع ضد روسی اتخاذ نکرده بلکه بارها از سوی آمریکا و اروپا نیز به حمایت از روسیه در این جنگ متهم شده است. بنابراین تکرار مواضع روسیه در قبال تمامیت ارضی ایران، می تواند با تغییر رویکرد جمهوری اسلامی ایران در قبال اوکراین همراه شود.
به نظر می رسد مقامات جمهوری اسلامی ایران به ویژه دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی باید مواضع خود را از طریق کانال های رسمی و قاطع تر بیان کنند چراکه کمترین تردیدی وجود ندارد که مهم‌ترین خط قرمز ایران، حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت آن است که متولیان سیاست خارجی کشور باید در مواجهه با چالش جزایر سه گانه ایرانی و مواضع روسیه به آن توجه داشته باشند. همان طور که وزیر امورخارجه کشورمان در گفتگوی تلفنی با همتای روسی خود، « احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها را از اصول بنیادین در مناسبات کشورها عنوان کرده و تاکید می کند: تهران در موضوع احترام به تمامیت ارضی و مباحث حاکمیتی ایران با هیچ طرفی تعارف ندارد.»
نظر شما