به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: همایش الگوی حکمرانی اسلامی_ایرانی پیشرفت با بهره‌گیری از تحول علوم انسانی، اجتماعی و هنر: جایگاه رشته‌ای و بین رشته‌ای و بهره‌مندی از فضای تکمیلی فیزیکی و مجازی، صبح امروز دوشنبه ۱۲ آذرماه در سالن دکتر داوری فرهنگستان علوم برگزار شد.
بر پایه این گزارش: بخش دوم این همایش در قالب چند میزگرد برگزار شد که در نخستین میزگرد حجت‌الاسلام «سعیدرضا عاملی» به عنوان دبیر علمی این میز، با بیان اینکه قبل از این نشست ۱۴ نشست ذیل کارگروه های شورای تحول و ارتقای علوم انسانی برگزار شد، اظهار کرد: امیدوارم جمعیت ۳۵ هزار نفری هیات علمی در رشته‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر در آینده سرمایه اجتماعی در راستای تحول در حوزه این علوم شود.
در ادامه «حسین سیمایی صراف» با عنوان «حکمرانی علمی، موانع و راهکارها» به سخنرانی پرداخت و گفت: اهتمام به علوم انسانی از دغدغه‌های خود من است؛ جایگاه علم در سیاست‌گذاری که از آن به حکمرانی علمی یاد میکنم از جمله مهمترین مسائل من بوده است، ایران از دو سه دهه قبل از مشروطه، مولفه های توسعه و پیشرفت از دغدغه هایش بوده است و فهمید برای تحقق این امر باید سراغ علم برو اما علم در کجای سیاست جای گرفته است.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: من در جلسات مختلفی حضور داشت ام اما با وجود این شاهد بوده‌ام که گویا انگار اولین‌بار است چنین مساله ای پیدا شده و می‌خواهند در مورد آن تصمیم بگیرند که علم چه جایگاهی در گستره اجرا و سیاست دارد، لذا من عنوان سخن خود را در باب حکمرانی علمی نهادم.
وی تصریح کرد: سیاست‌گذاری در علم و علم در سیاست‌گذاری را نباید خلط کرد، من از علم در سیاست‌گذاری صحبت میکنم، می‌خواهم بگویم که چه مواردی حکمرانی دینی نیست، حکمرانی علمی سند نوشتن پشت درهای بسته نیست، گاهی سند می‌نویسند و وبه مثابه جزایر جداگانه اطلاعی نیز از یکدیگر ندارند حکمرانی علمی نظریه پردازی نیست؛ حکمرانی علمی، آرزواندیشی نیست و آینده پژوهی جایگاه خود را دارد که با آرزواندیشی متفاوت است؛ از سوی دیگر حکمرانی علمی امر ذهنی محض نیست بلکه حکمرانی بر اساس شواهد بوده و باید در اجرائیات دیده شود، معمولا رابطه بین نظریه و عمل قطع است لذا در عمل دیده می‌شود که مدیران کلان می‌گویند آنچه که در دانشگاه و حوزه مطرح می‌شود به درد اجرا نمی‌خورد، کسانی که این مسایل را مطرح می‌کنند باید بیایند پشت این میز بنشینند و ببینند می‌شود اجرا کرد یا خیر؟ پس حکمرانی باید عالمانه باشد.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: حکمرانی علمی برنامه نوشتن نیست، نگاه کنید ببینید کشورهای دیگر به اندازه ما قانون و برنامه دارند؟ از موانع حکمرانی می‌توانیم به علمی کلی‌گویی، تحلیل‌گرایی و نقد گریزی اشاره کنیم.
در ادامه آیت‌الله «علی‌اکبر رشاد» با بیان اینکه سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که حاصل کار ۱۰ تا ۱۵ ساله جمعی از فرهیختگان نخبه حوزوی و دانشگاهی است پایان یافت و به توشیع رهبر معظم انقلاب رسید افزود: این سند به زودی رونمایی و در فرآیند اجرا قرار می‌گیرد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه با موضوع علوم انسانی معنویت‌بنیاد و کارکرد آن در حوزه پیشرفت سخنرانی کرد و ادامه داد: وقتی می گوییم (معنا) سوال این است که مراد چیست، به تعبیر تفصیلی و تلقی من معنا در واقع وجه معنوی است که اشرف از وجه ملکوتی کون و کائنات بوده که تحت نظام علی ناشی از مشیت الهی است.
وی گفت: برخی از روشنفکران محلی و بومی ما می‌خواهند عقلانیت را جایگزین دین کنند؛ به اعتبار اینکه دین و دیانت برای عهد سنت است و امروزه کارایی ندارد، لذا دو جریان است که از معنویت در می‌گذرد، ما معنویت اسلامی را مراد میکنیم که مواجهه موحدانه دین پایه و سلوک به فراخور این مواجهه در ساحت شهادت هستی؛ از سوی دیگر علوم انسانی، انسان شناختی تفصیلی و گفتمان و جهان اندیشگی و شناخت زیستاری از جهان انسان است.
آیت الله رشاد گفت: پرسش اصلی آن است که اگر بخواهیم یک علم را معنوی یا اسلامی کنیم چه باید بکنیم؟ ما در فلسفه اسلامی و برخی علوم دیگر بحثی داریم که بسیار مورد توجه است، این بحث مناط وحدت و تمایز علم نام دارد که می‌گوید چه زمانی انباشتی از قضایا تبدیل به علم شده و با سایر علوم متمایز می شود؟ مثلا طب یک دانش بود اما اکنون به صدها شاخه تبدیل شده است، علوم انسانی خود به رشته های مختلفی تبدیل شده است، لذا نظریات مختلفی مطرح است و برخی می‌گویند ملاک وحدت و تمایز موضوع متفاوت است، برخی می گویند بر اساس، غایت در درون انباشتی از گزاره‌ها با دیگر انباشته‌های معرفتی متمایز می‌شوند، برخی دیگر روش را مطرح می کنند، بعضی دیگر مسائل هر علم را مطرح کرده و آنها را با یکدیگر متفاوت می دانند اما در هر صورت همه این نظریات اشکالاتی دارد از جمله اینکه همه این نظریات موارد نقض دارند.
وی تصریح کرد: ما ذیل نظریه تناسب هر علم را دارای پنج محور می دانیم که شامل غایت، ملاک، مساله، منطق و روشی دارد؛ وقتی این پنج مورد با یکدیگر همگرا شوند یک علم شکل می‌گیرد، وقتی در هر علم هر پنج مولفه اسلامی شوند در این صورت می‌توان به آن اطلاق اسلامی داد، علم اسلامی نسبی نداریم. مجموعه این مولفه های رکنی اگر اسلامی شدند می‌توانیم اطلاق کنیم که مثلا علوم انسانی اسلامی هستند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: تحقق تعبد، باید در همه علوم تعقیب شود، در غایت اگر علم بخواهد اسلامی و انسانی شود و از جنبه در علوم انسانی، باید آیات آن هم اسلامی شود، قرار است در علوم انسانی، انسان را بشناسیم، علوم انسانی در دنیای سکولار رقیب فقه است. ما می‌خواهیم پارادایمی را در علوم انسانی ایجاد کنیم که با فقه ما سازگار باشد در این صورت علوم انسانی در خدمت فقه خواهد آمد.
وی افزود: در مساله موضوع شناسی، اگر انسان را انسانی دانستیم که خداوند او را به مثابه خلیفه خود خلق کرده است و نه حیوان ناطق به معنای رایج، در این صورت شاهد شکل‌گیری علوم انسانی مطلوب خواهیم بود. مقام معظم رهبری سالها قبل فرمودند که باید علوم انسانی را از قرآن استخراج کنیم.
در ادامه حجت الاسلام «حمید پارسانیا» طی سخنانی با بیان اینکه در جهان اسلام طبقه‌بندی مختلفی نسبت به علوم داریم، اظهار کرد: با این وجود این تفاوت ها ذوقی نبوده و کاملا بر اساس مبانی آن علوم است و اجازه نداده که تعاریف از علوم به گونه‌ای دیگر ارائه شود، امروز علم را به معنای ساینس به کار می‌بریم که خود این معنای علم نیز تطورات را از نیمه دوم قرن نوزدهم تا پایان قرن بیستم تطورات بسیاری یافته است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در ابتدای بحث‌ام نگاهی به علوم انسانی مدرن می‌اندازم و سبب به بحث تحقق امر دینی ذیل این علوم میپردازم، اما قبل از آن به تعریف علم و مبانی آن خواهم پرداخت، عقل یکی از مهمترین مبانی است که در این تقسیم‌بندی وجود دارد، اینکه علم در مقام واقع در هر سطح فرهنگ و حقیقت چیست بحث متفاوتی است، به عقیده کانت عقل قوه انسانی است و این مساله باعث شد که عقل برای کانت برای صورت بخشیدن به عالم به کار رود و زمینه را برای تعریف بعدی که آگوست کنت ایجاد کرد به وجود آورد، آگوست کنت به شدت کانتی است از این جهت که عقل را به عنوان منبع معرفتی نمی شناسد و عقلانیت را یک حس بشری می‌داند، در کانت هم شهود ریاضی و عقلی صرفا انسانی است، لذا به عقیده آنها متافیزیک چیزی جز اپیستیمه شناسی از اول نبوده است.
وی افزود: فلسفه تلاش برای عقلانی کردن هر چیزی برای عقلانی کردن عالم است، این معنای علم در نزد کانت بود، این تعریف از علم یا عقبه‌ای که از کانت هست و آنچه که آگوست کنت گفته تفاوت‌هایی هست، از نظر من آنچه که در تعریف علم در قرن نوزدهم و بیستم هست چیزی است که آگوست کنت با عقبه کانتی می‌گوید.
حجت الاسلام پارسانیا تصریح کرد: موضوع علوم انسانی فهمیدنی است نه دیدنی؛ لذا ساینس چیزی جز تفسیر از عالم نیست، در نتیجه با رویکردهای پست مدرن مواجه می شوید، در نهایت هم به این میرسیم که علوم چه طبیعی چه انسانی چیزی جز هیومنیتیسم نیست، اما در جهان اسلام چنین نیست و عقل خود اولین مخلوق خداست، عقل فیض منبسط الهی است. انسان در ارتباط با عقل است که علم به او افاضه می‌شود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: فارابی فقه و اخلاق را جزو حکمت عملی می آورد، در مقابل علوم انسانی، علومی که اراده انسان مقوم آن نیست، از سوی دیگر هر فرهنگی خودش علم را معنا می‌کند.
نظر شما