به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: هم‌اندیشی کارنمای گروه سیاست (سه دهه مجاهدت علمی در حوزه اندیشه سیاسی اسلام) همزمان با هفته پژوهش به همت گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، کمیته فرهنگی اربعین (عبرات) و انجمن مطالعات سیاسی حوزه، امروز (چهارشنبه ۲۱ آذر ماه) در شعبه قم پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به صورت حضوری و همچنین در فضای مجازی برگزار شد.
در این هم‌اندیشی آیت‌الله «علی‌اکبر رشاد» رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ حجت‌الاسلام «نجف لک‌زایی» رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ حجج‌الاسلام غلامرضا بهروزی لک»، «سید سجاد ایزدهی»، «سید کاظم سیدباقری»، «محمدجواد نوروزی» و همچنین «عبدالوهاب فراتی» و تنی چند از دیگر پژوهشگران و اساتید حضور داشتند.
در ادامه گزارش (برخط) خبرنگار خبرگزاری شبستان از این هم‌اندیشی را می‌خوانید:
آیت‌الله رشاد در این هم‌اندیشی با بیان اینکه وقتی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاسیس شد، یکی از جهاتی که در ذهنم نقش بست این بود که در حوزه‌های مغفول کار کنیم، اظهار کرد: نگاهم این بود که بنا نباشد تا روی هر موضوعی که بر زمین مانده و هرچه که فکر می‌کنیم خوب است و از ما بَر می‌آید کار کنیم؛ در این راستا یکی از گستره‌هایی که مورد توجه واقع نشده بود همین بحث اندیشه سیاسی اسلام بود و اساسا شکل‌گیری و تاسیس گروه سیاست نیز اقدامی در همین راستا بود.
ادبیات و محتوای تولید شده توسط گروه سیاست پژوهشگاه در کشور جریان‌ساز بود
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: البته در همان زمان نیز بسیاری از دیگر نهادها از جمله مجلس خبرگان روی این موضوع کار می‌کردند و من پژوهش‌هایشان را دیدم اما متوجه شدم به کلی در عرصه دیگری است و در نتیجه کار در پژوهشگاه شکل گرفت و مجموعه خوبی شد و در مقام نظر و عمل برکاتی داشت؛ ضمن اینکه دستاوردهای گروه صرفا محصولات مکتوب نیست بلکه ادبیات و افکاری که توسط پژوهشگاه در کشور تولید شده بیش از مقداری است که روی کاغذ آمده است و ما در مجموعه فکری کشور تاثیر گذاشته‌ایم که بعضا ممکن است به حساب ما گذاشته نشود اما در حوزه‌هایی که کم هم نیستند موثر واقع شدیم اما معمولا در گزارش‌ها نمی‌آید که ما در امتداد فلسفه درعرصه‌های عملی و نظری گوناگون موثر بوده‌ایم.
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تولید فلسفه‌های مضاف در کشور رقیب ندارد
وی افزود: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نَه تنها در ایران که در مقایس جهانی از جایگاه خاصی برخوردار است، ما در کشور در تولید فلسفه‌های مضاف رقیب نداریم؛ یکبار وقتی با پرفسور لگنهاوزن که یک فیلسوف برون‌مرزی بوده و با مکاتب فلسفه غربی کاملا آشنا است گفت‌وگو می‌کردم این مساله را مطرح کردم که در پژوهشگاه روی بیش از ۷۰ فلسفه مضاف کار شده که ایشان پس از شنیدن این مساله لحظه‌ای متحیر ماند و سپس گفت: این کار انقلاب در فلسفه می‌شود؛ او فهمیده بود که ما چه کار بزرگی انجام داده ایم.
آیت‌الله رشاد تصریح کرد: از سوی دیگر ما در تربیت نیروی انسانی که در بستر پژوهشگاه به فعلیت رسیدند به اعتراف دوستان موفق عمل کرده‌ایم تا جایی که اکنون بیش از نیمی از اعضای پژوهشگاه از چهره‌های شاخص ملی هستند و ما به نسبت تعداد اعضایمان در قیاس با دانشگاه‌های بزرگ کشور از جمله دانشگاه تهران و علامه طباطبایی، درصد قابل توجهی تولیدات علمی و البته چهره‌های شاخص داشتیم و فکر می‌کنم ظرف زمانی هفت تا ۱۰ سال آینده همه اعضای هیات علمی پژوهشگاه به استاد تمامی برسند و این اتفاق مهمی در کشور است که یک نهاد کوچک با هزینه‌ای بسیار کمتر از دیگر مجموعه‌ها بتواند به این جایگاه و مقیاس دانشگاهی برسد.
وی در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه یکی از خدمات قابل توجه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تربیت نیروهای شاخص است، تصریح کرد: گروه سیاست پژوهشگاه از جمله گروه‌های بالنده‌ای است که در این عرصه نیز کارنامه درخشانی داشته است؛ فعالیت‌های این گروه بسیار مورد توجه است، عرصه فقه سیاست یکی از بحث‌هایی است که شخصا در مورد آن بحث می‌کنم و اخیرا نیز روی بحث فقه‌الولایه درس دارم.
فقه‌المقاومة عرصه‌ای است که باید به شکل جدی برایش پژوهش داشته باشیم
آیت‌الله رشاد ادامه داد: ذیل مطالعات خود مشغول جست‌وجو بودم اما متوجه شدم که در مورد فقه‌المقاومه به جز یک مورد که مرحوم آیت‌الله آصفی در چند کتابچه به آن پرداخته بودند اثر دیگری نداریم و این در حالی است که مساله مقاومت موضوعی است که جهان اسلام با آن درگیر است اما هیچ کاری نسبت به آن در امر پژوهش و از این بُعد انجام نشده و جای دارد روی آن کار شود.
همچنین در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام «نجف لک‌زایی» با بیان اینکه در کارنامه گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شاهد تلاش برای اصلاح و ارتقای رشته علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بوده‌ایم و این امر همواره مورد توجه بوده است، افزود: باید اهداف گروه بیش از پیش نهادینه شود و در راستای تربیت نیروهای مناسبت در حوزه اندیشه سیاسی اسلام در سطح حوزه و دانشگاه کار شود و این مهم از طریق تامین منابع و همچنین اصلاح سرفصل‌های موجود ممکن می‌شود.
اصلاح و توانمند کردن حوزه آموزش زمینه‌ساز تربیت نیروهای علمی برای آینده
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: اساسا گروه‌های پژوهشی با توجه به پیشگامی که در مباحث عملی دارند می‌توانند به دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی حوزوی کمک کنند تا بتوانند نیروهای مناسب و پار کار را تربیت کنند و ما نیز در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این آمادگی را داریم که در کارگروه تخصصی علوم سیاسی شورای تحول از این رویکرد استفاده کنیم؛ به هر روی بخشی از اهداف ازطریق رساله‌های سیاسی و تربیت نیروی انسانی محقق می شود؛ اگر بتوانیم حوزه آموزش را اصلاح کنیم، دستمان در بخش‌های پژوهشی اندیشه سیاسی اسلام در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و دیگر پژوهشگاه‌ها برای جذب نیروهای توانمند بازتر می شود.
دغدغه‌های گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در چهله دوم انقلاب اسلامی
در ادامه حجت‌الاسلام «سیدکاظم سیدباقری» با بیان اینکه نظریه پردازی در نظام سیاسی اسلام در جهت تمدن نوین اسلامی و تبیین الگوهای ثابت در زمینه ساز وکارهای متغیر نظام سیاسی اسلامی ناظر بر چهله دوم انقلاب اسلامی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است، اظهار کرد: پژوهش، نقد آرا و ارزیابی نهادها و ارایه راهکارهای اصلاحی و ارتقایی، مطالعات تطبیقی آرا و کتب و مطالعات بینارشته‌ای علم سیاست از اهدافی بوده که همواره مورد توجه گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قرار گرفته است.
دانشیار گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در چشم انداز بلندمدت گروه سیاست تلاش شده تا به چند مولفه توجه بیشتری شود؛ نخستین مساله امتداد بخشی و اثرگذاری گروه در قلمرو نظام سیاسی، جامعه‌پردازی، پژوهش‌های مرتبط با حوزه تمدنی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و ...، البته همه این موارد در راستای امتدادبخشی پژوهش در عرصه نظام سیاسی اسلام است؛ مساله دیگر سیاست‌گذاری در راستای حل مشکلات نظام اسلامی و ارتقای مطالعات بینارشته‌ای بار ویکرد آینده‌نگری نسبت به مباحث روزآمد است که در این عرصه نیز گروه تلاش فراوانی داشته است.
انتشار ۷۰ جلد کتاب شاخص به همت گروه سیاست پژوهشگاه
وی افزود: از سوی دیگر در گروه سیاست پژوهشگاه بیش از ۷۰ جلد کتاب منتشر کردیم و جالب است که بیش از پنجاه مورد از این کتاب‌ها یا برگزیده شدند و یا شایسته تقدیر بودند و یا نامزد دریافت جایزه شدند.
در ادامه حجت‌الاسلام «سید سجاد ایزدهی» با اشاره به اینکه اکنون در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قریب بر پنجاه و چند نفر اعضای هیات علمی داریم که ۱۲ نفر از آنها استاد تمام هستند، افزود: نمی‌خواهم این مساله را مطرح کنم که این افراد اگر جایی به جز پژوهشگاه بودند این اتفاق برایشان نمی‌افتاد اما واقعیت این است که بستر، زمینه و همکاران در پیشرفت کار بسیار تاثیرگذار است و اساسا از نکات مهمی که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شاهد آن هستیم وجود نگاه انسانی و مهربانانه‌ای است که در فضای علمی وجود دارد و به طور خاص در گروه سیاست پژوهشگاه هرچند که در مباحث علمی جنگنده و سخت‌گیرانه نسبت به یکدیگر عمل می‌کنند.
استاد گروه سیاست پژوهشکده نظام های اسلامی ادامه داد: در کارنمای گروه سیاست بنای ما این بود که ۵۰۰ جلسه در جلسه شورای علمی برگزار و با زخوانی شود؛ تاکنون فعالیت‌های بسیاری انجام شده است اما با این وجود چه بسا از حوزه علمیه قم فراتر نرفته و تبدیل به گفتمان نشده است، هنوز گفتمان اخلاق سیاسی نداریم.
تفکر و فقه شیعه باید در قالب محصولات متنوع به جهان اسلام ارایه شود
وی گفت: امسال در حوزه فقه مقاومت حداقل چهل جلسه کار کردیم، این سرمایه انسانی در بدنه حوزوی و دانشگاهی کارش را انجام می‌دهد، اکنون در جهان اسلام مساله اندیشه‌های انقلاب، رهبری و اندیشه فقه شیعه موضوعات قابل توجه و محل ابتلایی هستند اما نتوانسته‌ایم این تفکر را به محصولات قابل ارایه برای کسانی که دور و بر ما نیستند تبدیل کنیم.
الگوی علمی و آینده‌پژوهانه؛ مهمترین مساله در چشم‌اندازی کاری گروه سیاست پژوهشگاه
در بخش دیگری از این هم‌اندیشی حجت‌الاسلام «غلامرضا بهروزی لک» به صورت مجازی در جلسه حضور یافت و طی سحنانی گفت: در مورد گروه علوم سیاسی چند نکته به عنوان چشم‌انداز کار به ذهنم می‌رسد که خوب است مورد توجه واقع شود؛ نخست آنکه باید الگوی علمی و آینده پژوهانه را برای چشم‌اندازنویسی رعایت کنیم.
باید مکمل یکدیگر باشیم تا از موازی‌کاری‌های پژوهشی جلوگیری شود
وی ادامه داد: یک زمان بود که فقط چند گروه محدود در پژوهشگاه بودیم اما اکنون گروه‌های مختلفی در سطح کشور و حتی در جهان اسلام شکل گرفته است، بنابراین برای اینکه بتوانیم جایگاه خودمان را تثبیت کنیم نیازمند تخصصی‌سازی جدید فعالیت‌ها هستیم؛ در قم و در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گروه‌هایی را در حوزه اندیشه سیاسی اسلام داریم اما اینکه چگونه مکمل یکدیگر شویم محل بحث است در غیر این صورت ممکن است مبتلا به موازی‌کاری شویم؛ لذا پیشنهاد من این است که روی یک تخصص یا موضوع خاص برای ۵ تا ۱۰ سال آینده بتوانیم کار کنیم.
قرآن و تراث اهل‌بیت (ع) را بازخوانی کنیم
وی افزود: اکنون بعد از گذشت چهل سال هنوز اسلامی‌سازی علوم سیاسی را در دستور جدی کار خود قرار نداده‌ایم در نتیجه باید موضوع تخصصی انتخاب شود تا هرکدام از گروه‌های ما بتوانند زوایایی را پوشش دهند؛ مساله دیگر یک نوع بازگشت مومنانه به موضوعات مورد بحث است؛ ما بر اساس دین خودمان انقلاب کردیم و نیازمند این هستیم که ایمان مجددی به قرآن و تراث اهل بیت(ع) داشته باشیم و بر این اساس در عرصه پژوهش فعالیت کنیم.
در ادامه حجت‌الاسلام «محسن مهاجرنیا» با بیان اینکه در طول سالها فعالیت گروه سیاست برای ۸۰ پروژه قرارداد بستیم که طی آن ۸۰ نفر پژوهشگر با ما همکاری کردند، گفت: این افراد از سراسر کشور با ما همکاری داشتند و اکنون در دانشگاه های مختلف نقش‌آفرین بوده و مسئولیت دارند.
عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در گروه سیاست پژوهشگاه نیروسازی گسترده‌ای انجام شد؛ مساله دیگر نقشی است که پژوهشگاه در حوزه علمیه قم داشت، از سرفصل‌اهی حوزه گرفته تا انجمن‌های علمی و معاونت‌ای حوزه و معاونت پژوهشی که بسیار اثرگذار بوده است.
وی افزود: به یاد می‌آورم در سال ۱۳۷۵ در مسیر بازگشت به منزل به دفتر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که آن زمان مقابل مدرسه آیت‌الله مکارم واقع شده بود برخوردم و وارد مجموعه شدم و با مرحوم حجت الاسلام موسویان صحبت کردم و با ایشان آشنا شدم، اولین پروژه ای که آنجا قول دادم که انجام بدهم اندیشه سیاسی فارابی بود؛ آن زمان گروه سیاست پژوهشگاه نَه عضوی داشت و نَه رونقی؛ به تدریج و در نهایت در سال ۱۳۷۹ که از سوی مقام معظم رهبری به عنوان سال امام علی (ع) نامگذاری شد قرار شد تا دانشنامه امام علی (ع) نوشته شود و من مدیر گروه سیاست دانشنامه شدم و این آغاز همکاری من با پژوهشگاه تا به امروز بوده است.
آیت‌الله رشاد همواره به دنبال جذب افراد با انگیزه و با استعداد به پژوهشگاه بود
حجت‌الاسلام مهاجرنیا تصریح کرد: یکی از ویژگی‌های آیت الله رشاد این بود که همواره جست‌وجو می‌کرد تا نیروها را جذب پژوهشگاه کند، هرجا نیرویی می‌دید که در زمینه‌ای استعداد دارد جذب می کرد؛ از برکات گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه هم این است که همه افرادی در این گروه هستند در حوزه کاری خود برجسته و شاخص محسوب می‌شوند.
همچنین «عبدالوهاب فراتی» طی سخنانی با بیان اینکه روحانیت در هر صورت چه تمایلی به این مساله داشته باشد و چه نداشته باشد مورد کنکاش و مطالعه قرار می‌گیرد، اظهار کرد: با توجه به این مساله چرا خود ما متولی این مطالعه نباشیم؟ چرا دانشگاهیان متولی این مطالعه شوند؟ به یاد می‌آورم که یکبار فردی که یکی از روزنامه‌نگاران معروف کشور بود می‌گفت بعد از فعالیت‌هایی که فلان فرد در پژوهشگاه انجام داد، مطالعات دانشگاهی حوزه قم و از جمله سیاست در ادبیات ایران نیز شکل گرفت.
دانشیار گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: البته بعدها حوزه نجف اضافه شد که به نظر من حوزه نجف نیز پدیده ناشناخته‌ای برای ما محسوب می‌شد و ما تحولات‌اش را از نزدیک به درستی درک نمی‌کردیم هرچند که گام‌های خوبی در این گستره تاکنون برداشته شده است؛ من کتابی مختصر در مورد جریان‌های نجف نوشته بودم که حجت‌الاسلام راد، استاد دانشگاه تهران به بنده گفته بود که در جریان پیاده‌روی اربعین عکس‌های مقتدی صدر و سایرین را می‌دیدیم و اگر این کتاب را نخوانده بودم متوجه جریان‌شناسی مساله نمی‌شدم.
نظر شما