فرق بین امید، آرزو، رجا و عمل

وی افزود: فرق بین امید، آرزو، رجا و عمل که این همه به رجا تشویق شده برای این است که در رجا و امید انسان کاری را هدفمند انجام می‌دهد و  منتظر امداد غیبی است و در موقع عمل می‌داند چه باید  بکند؛ اگر کشاورزی بذر بکارد و شرایط را بررسی کند رجا دارد ولی کسی که بدون کاشت بذر انتظار دارد محصول درو کند این آرزو است.

این مرجع تقلید بیان کرد: در روایات گفته شده است که از آمال و آرزوها پرهیز کنید زیرا رجا و صبر مثلث سه‌گانه است یعنی رجا و صبر، هدف مشخصی دارد، کاری که انسان را به مقصد برساند انجام شده است و انتظار عاقلانه وجود دارد ولی در آرزو عمل و مقصدی در کار نیست. در این فرمایش حضرت آمده است که انسان صبور به نتیجه می‌رسد حتی اگر طول بکشد و این موضوع در هر کاری که برای حفظ نظام و اجتماع و سیاست و ... وجود داشت نتیجه خواهد داد لذا فرمودند: لا یعدم الصبور الظفر. 

مفسر قرآن و نهج‌البلاغه در ادامه به حکمت ۱۵۴ (وَ قَالَ(علیه السلام): الرَّاضِی بِفِعْلِ قَوْمٍ کَالدَّاخِلِ فِیهِ مَعَهُمْ، وَ عَلَی کُلِّ دَاخِلٍ فِی بَاطِلٍ إِثْمَانِ، إِثْمُ الْعَمَلِ بِهِ وَ إِثْمُ الرِّضَی بِه.) پرداخت و گفت: مطالعه کتاب شریف تمام نهج‌البلاغه برای همه ما ضروری است تا بدانیم حضرت چه کرده است؛ حضرت امیر(ع) وقتی از صفین برگشتند به اندازه سوره بقره سخنرانی کردند و این سخنرانی عادی هم نیست. حضرت فرمودند من کوه عادی نیستم که هر کسی بتواند روی قله دانش من بنشیند؛ و لا یرقی الی الطیر، پرونده اندیشه و فکر کسی به من نمی‌رسد.

مولف تفسیر تسنیم اظهار کرد: سخنرانی حضرت شبیه سوره قرآن و تفسیر آن است و البته این‌ کلمات طیبه نمی از یمی است زیرا سیدرضی همه آن را نقل نکرده است. اینکه فرمودند: الراضی بفعل قوم کالداخل فیه معهم. مانند یک آیه از سوره بلد است، فرمود وقتی کسی کار شخصی دارد خود هست و خدای خودش ولی وقتی وارد یک حزب و تشکیلات شد باید بداند مسئول کارهای دیگران هم هست و مسئولیت سیاسی و اجتماعی دارد لذا باید خیلی دقت کند.

وی افزود: این تعبیر فرموده است کسی که راضی به فعل یک قوم و تشکیلات و گروهی باشد مانند آن است که خود او آن کار را کرده است. هر کسی وارد چنین گروه باطلی شود دو گناه دارد؛ یکی اینکه رضایت قلبی نسبت به هدف و عمل آن‌ها دارد و دیگر اینکه کار عملی در راستای اهداف آن‌ها می‌کند. فرمود اینطور نیست که هر کسی هر کاری کرد از یاد نظام هستی برود.

آیت‌الله جوادی آملی تصریح کرد: روایتی از طریق اهل سنت نقل شده است که روزی پیامبر(ص) در مسجد نشسته بودند و صدایی شنیدند، حضرت خطاب به مردم فرمودند کسی صدا را شنید؟ (ظاهرا برخی با اعجاز حضرت شنیدند) حضرت فرمودند که سنگی از لبه جهنم به درون جهنم پرتاب شد و بعد از ۷۰ سال به ته جهنم رسید؛ بعد از مجلس همه دیدند که این صدا برای مرگ منافقی بوده است که در سن ۷۰ سالگی فوت کرده بود بنابراین برخی افراد در مسیر جهنم در حال زندگی هستند و برعکس. 

ایشان با بیان اینکه براساس آیات قرآن چند گروه انسان داریم، افزود: یک گروه کسانی هستند که طیب و پاک‌اند، این انسان وقتی در حال احتضار است فرشتگان رحمت بر او وارد شده و بر او سلام می‌کنند. وَسِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَی الْجَنَّةِ زُمَرًا ۖ حَتَّیٰ إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلَامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ. ولی گروه دیگر که منافق و فاسق و اهل بی‌راهه بودند در مورد آنان گفته می‌شود که با سیلی و مشت‌زدن قبض روح کنند. وَلَوْ تَرَیٰ إِذْ یَتَوَفَّی الَّذِینَ کَفَرُوا ۙ الْمَلَائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِیقِ. مسئله فشار در حین جان‌دادن آسان نیست. اینکه حضرت فرمودند: «من یمت یرنی» از این جهت است، بنابراین حشر با حضرت در درجه اول حشر عملی و علمی است لذا باید نهج‌البلاغه هم مانند قرآن، تفسیر شود تا بفهمیم و عمل کنیم. البته سخنان همه اهل بیت(ع) اینگونه است گرچه حاکمان جور نگذاشتند که این سخنان به مردم برسد.

استاد تفسیر حوزه علمیه اضافه کرد: حضرت فرمودند شما در انجام کارهای روزانه خود یکسری تعهدات داخلی و خارجی دارید لذا برخی آیات قرآن هم رابطه ما با فضای بین‌المللی را گوشزد می‌کند؛ حضرت هم می‌فرماید تا زمانی که دشمنان نقض عهد نکرده‌اند شما نقض عهد نکنید؛ یعنی شما اوتاد باشید. فرمود با اوتاد رفت و آمد کنید یعنی هم خودتان جزء اوتاد باشید هم با اوتاد رابطه برقرار کنید؛ فَمَا اسْتَقَامُوا لَکُمْ فَاسْتَقِیمُوا لَهُمْ. اوتاد هم کسانی هستند که میخ بر عهد خود می‌کوبند و به آن پایبند هستند.