افین مهمترین مرکز تاریخی شرق قاین/مسجد جامع افین یادگار سلجوقیان

به گزارش خبرگزاری شبستان از بیرجند؛ روستای افین به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگردی در خراسان جنوبی است. این روستا از جمله روستاهای بزرگ و پرجمعیت شهرستان قاین محسوب می شود که در سال های اخیر زلزله های پی در پی سبب تخریب بخش وسیعی از روستا شده و مهاجرت روستاییان به شهر و نیز انتقال و جابجایی روستا به اراضی مجاور را به همراه داشته است.

آب و هوای افین از نوع خشک سرد است که آب و هوایی مناسب برای کشت و پرورش یاقوت سرخ قاینات (زرشک) است. آب و هوای منطقه بر خلاف سایر مناطق خشک و نیمه خشک بسیار باطراوت و تازه است بخشی از این طراوت مربوط به وجود کوهستان های بلند اطراف روستا و بخش دیگری مربوط به وجود 2 رود دائمی در این خطه سرسبز استان است. بدون شک یکی از مناطق زیبا و دلنشین طبیعی از نظر تعدد درختان و سرسبزی، روستای افین است.

تیپ روستا دارای بخش قدیمی و بافت جدید است. در بافت قدیمی خانه ها حالت فشرده و متمرکز دارد که آثار تاریخی را در خود جای داده است.

بر اساس آخرین آمار مرکز دهستان، افین دارای 372 خانوار است که جمعیتی معادل یکهزار و 635 نفر ساکن در روستا می باشد. از این تعداد بیش از 75 درصد جمعیت روستا باسواد هستند.

آثار تاریخی افین
مسجد جامع افین؛ که در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است، بنای ماندگار با طراحی و معماری بسیار زیبا یادگار دوران سلجوقی می باشد. بنای فعلی مسجد به صورت خرابه ای درآمده که دیواره ها به همراه گلدسته های اطراف ایوان باقی مانده است و هرآن چه مانده گویای معماری دوره سلجوقی می باشد که در دوره های بعدی الحاقاتی به آن افزوده یا بخش هایی از آن مرمت و بازسازی شده است.

عده ای هم معتقدند اصل بنا مربوط به سده سوم تا چهارم هجری قمری می باشد. این مسجد به سبک آذری ساخته شده است. آجرکاری و گچ کاری هایش زیباست. همانند مسجد جامع قاینات دارای یک ایوان اصلی و بزرگ در وسط و دو شبستان در اطراف ایوان است.

طول گلدسته ها 15 متر است که در حال حاضر 12 متر آن باقی مانده است و از میان گلدسته ها راهرو پله ای شکلی وجود دارد که می توان به طبقات بالایی مسجد رفت. نمازخانه و محل عبادت خواهران و برادران جدا از هم بوده و تعداد 15 رواق در اطراف صحن قرار داشته است.

منبر این مسجد ساخته شده از سنگ و گل است و بر روی آن گچ کاری و همچنین آیات قرآنی نقش بسته است. مسجد جامع افین در بخش میانی و در قسمت میانی روستا واقع شده است.

قلعه
قلعه افین در داخل بافت تاریخی روستا قرار دارد و دارای پلان دایره ای شکل و یک ورودی بزرگ با در سنگی می باشد. سنگ در قلعه دارای ضخامتی 10 سانتی متری است و قطر آن نیز بیش از یک و متر و نیم است. قلعه دو خروجی دارد که در مواقع اضطراری مورد استفاده قرار می گرفته است. قلعه خود دارای مسجد و مدرسه می باشد که به شیوه سنتی و با استفاده از مصالح موجود و بیشتر از سنگ و گل ساخته شده است.

سقف های چوبی پوشیده شده با گز از جمله چشم اندازهای زیبای این خانه هاست. همچنین وجود دالان های پوشیده و چند طبقه ای بودن خانه ها از جمله زیبایی های این منازل قدیمی است که در حال حاضر خالی از سکنه بوده و نیاز به مرمت و بازسازی دارد.

قلعه کوه
افین واقع شده است. قلعه بر فراز کوهی واقع شده و از جنوب غرب به شمال شرق کشیده شده است. از اجزا و عناصر معماری قلعه که قابل تشخیص است می توان به برج، حصار و آب انبار اشاره کرد.

آسیاب آبی
افین در گذشته 5 آسیاب آبی داشته که امروزه فقط یکی از بناها سالم مانده و از سایر آسیاب ها خرابه هایی باقی مانده است. آسیاب اصلی افین که در ورودی روستا قرار گرفته در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده و معماری بنا به این شکل است که 2 فضای گنبدی شکل دارد و توسط یک راهرو به هم متصل می‌شوند.

در اتاق ورودی سکوهای مجزا که برای قراردادن کیسه‌های غلات (مثل گندم، جو و ارزن) برای راحتی حمل و نقل آن ها وجود دارد. در قسمت انتهایی اتاق، سنگ آسیاب قرار دارد که سنگ بالایی چند سانتی متر از سنگ زیرین کوچک تر است که قطر سنگ یک متر و 25 سانتی متر ضخامت دارد. وسط سنگ سوراخی به قطر 10 سانتی متر وجود دارد که محل ریختن غلات بوده است.

سنگ پایین ثابت بوده و سنگ بالایی از طریق اهرمی به پره های آسیاب متصل بوده است. طریقه به حرکت درآوردن پره های آسیاب نیز بدین شکل بوده که در بیرون از آسیاب تنوره ای به عمق 9 متر و قطر 160 سانتی متر وجود داشته که گنجایش آن 18 متر مکعب (18 هزار لیتر) آب بوده و در پایین این تنوره سوراخ ریزی وجود داشته که نیروی لازم برای حرکت چرخ آسیاب را تأمین می کرده است.

مزار چهارگنبد
وجه تسمیه این مزار به دلیل داشتن 4 گنبد کوچک بر بالای مزار است. این مزار که آرامگاه امامزاده عمروبن داوود(ع) از احفاد حضرت ابوالفضل العباس(ع) است که احتمالا با چند واسطه نسبش به عباس بن امیرالمؤمنین(ع) می رسد . این آرامگاه همه ساله پذیرای زائران و مجاوران است و گردشگری مذهبی افین به شمار می رود. آرامگاه با فاصله کمی از مسجد جامع در بافت قدیمی روستا وجود دارد.

زرشک ؛یاقوت سرخ
اقتصاد روستای افین از سالیان دور بر مبنای کشاورزی و محصول شاخص زرشک بوده است. بیشترین زرشک تولیدی کشور در روستای افین به ثمر رسیده و جزو نعمت های الهی نازل شده بر مردم دیندار این سرزمین بوده است. در منابع تاریخی آمده است اولین کشت و تولید زرشک بی دانه در روستای افین از بخش زیرکوه قاین بنیان گذاشته شده و قدمت تاریخی دارد. درختچه زرشک دارای 2 تا 7 متر ارتفاع آن قهوه ای، قرمز یا زرد است.

برگ های آن بیضی شکل با دندانه های اره ای و گل های خوشه ای و زرد رنگ است. شاخه‌های زرشک تیغ های زیادی دارند. یاقوت سرخ قاینات بیضوی شکل بوده و دارای طعمی ترش است. خواص زرشک در طب سنتی عبارتند از: تقویت کننده قلب و کبد، برطرف کننده خونریزی، مفید برای برطرف کردن بیمارهای کبد و صفرا بر.

وجود درختان زرشک با رنگ های متنوع سبز در اوایل بهار، زرد در هنگام گل دهی و قرمز در هنگام رسیدن میوه (پاییزماه) نشانگر هنر خداوند زمین و آسمان ها در خلقت زیبایی هاست.

سایر آثار تاریخی و فرهنگی افین شامل حسینیه روستا، آب انبارهای مختلف، برج های نگهبانی و... باعث شده است تا افین در استان خراسان جنوبی جزو یکی از روستاهای هدف گردشگری کشور واقع شود.

پایان پیام/