مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان با عدم ارزبابی مثبت از جایگاه پژوهش در کشور گفت: پژوهش آنچنان که باید در کشور ما جا نیفتاده و به تازگی شاهدیم که برای نگارش مقالات و پژوهش ها، نشست هایی برگزار می شود.
ابراهیم علیپور ادامه داد: متاسفانه در حوزه پژوهش، پیشرو نیستیم و این واقعیت موجب شده عملا فعالیت ها در حوزه آموزش موفقیت چشمگیری نداشته باشد چرا که تلفیقی میان پژوهش و آموزش نیست و برای همین خروجی مناسبی نداریم.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: ما ادعا داریم که ام القری جهان اسلام هستیم اما به طور مثال با نگاهی به یک ساله گذشته درمی یابیم تولیداتی در حوزه دین و اخلاق نداشته یا به تعداد انگشتان دست انجام داده ایم؛ این در حالی است که کشورهای غربی با اینکه در این زمینه ادعایی ندارند، بیش از یک هزار کتاب و مجله و مقاله در همین مدت تدوین کرده اند.
وی بیان کرد: اخلاق سیاست، اخلاق تجارت، اخلاق خانواده و هزاران موضوع دیگر، از جمله مسائلی است که می توان در خصوص آنها فکر کرد و پژوهش انجام داد و تولیدات تخصصی ارائه کرد؛ علیرغم اینکه جان مایه پژوهش، تولید و پیشرفت است، مسائل اقتصادی نیز در روند پیشروی آن تاثیرگذار است. وقتی بودجه پژوهش در کشور پایین است و حتی این اواخر به صفر رسیده، بسیاری از فعالیت ها نیز به تبع به تعلیق درآمده یا به صورت نیمه فعال باقی مانده است.
علیپور نشناختن جایگاه و اهمیت پژوهش را دلیل ناکارآمدی تولیدات فکری به ویژه در حوزه علوم انسانی دانست و عنوان کرد: یکی از مشکلاتی که در این چند سال اخیر مطرح بوده و رهبر انقلاب نیز در رفع آن تاکید داشته اند، تدریس کتبی در دانشگاه ها است که پژوهش ها و تولیدات فکری غرب را به جوانان تزریق می کنند. وقتی در حوزه پژوهش، خروجی نداریم این رویداد اتفاق می افتد. اگر تولیدات به هنگام داشته و پژوهش ها را متناسب با مسائل و نیازها پیش ببریم و منتظر دستورالعمل و اطلاعیه نباشیم، گام موثری در این زمینه برداشته ایم.
وی در پاسخ به این سوال که چرا پژوهش ها اغلب مساله محور نیستند، توضیح داد: به دلیل اینکه پژوهش های ما تا حدودی در ابتدای راه هستند و نقشه راه و طرح پژوهشی از پیش تعیین شده و نیاز سنجی نداریم و در یک کلام سرمایه گذاری لازم در این زمینه انجام نشده، این آثار به سمت مساله محوری پیش نرفته و هنوز جای کار زیادی وجود دارد.
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه باید قبل از فرآیند پژوهش، مساله محوری و فرضیه سازی شود، ابراز کرد: متاسفانه معمولا این اتفاق در تحقیقات موجود نیفتاده و به همین دلیل پژوهش های موجود اغلب کاریکاتوریک هستند. گاهی یک موجی در جامعه ایجاد می شود و محققان دست به قلم می برند و به پژوهش می پردازند و دوباره تا موج بعدی ایجاد شود، از پژوهش باز می نشینند و در واقع مطابق با همان موج های ایجاد شده دست به فعالیت می زنند.
وی تاکید کرد: پژوهش های امروز شبیه به تحقیقات دهه 40 و 50 شده است، آن دوره مساله بابیت و بهاییت یا نظریه تکامل در جامعه باب بود و همه پیرامون همین مسائل پژوهش انجام می دادند و بقیه مسائل تعطیل می شد. امروز هم غالب پژوهش ها حول محور کنش ها و واکنش و شبهات می چرخد و به صورت پایه ای مثلا در حوزه مسائل علوم انسانی یا دینی، تحقیقی صورت نمی گیرد.
علیپور ادامه داد: متاسفانه در وزارت علوم و تحقیقات که باید متولی اصلی این کار باشد، مرکزی وجود ندارد تا این امر ساماندهی شود و معمولا پژوهش در مراکز و سازمان های مختلف با اعمال سلایق شخصی یا حتی سلیقه مدیریت مجموعه که ممکن است پس از طی دوره ای تغییر یافته و به دیگری واگذار شود، انجام می شود.
وی در ادامه ابراز کرد: اگر بخواهیم پژوهشی مساله محور شود، باید در ابتدا متولی مناسبی عهده دار امر پژوهش شده و سپس با ایجاد یک اتاق فکر و بکارگیری کارشناسانی در همه حوزه ها، این مساله ساماندهی شود.
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در بخش دیگری از این گفتگو به مساله نبود نظریه پردازی در اغلب پژوهش ها اشاره و بیان کرد: زمانی نظریه پردازی انجام می شود که از هسته و پوسته به سمت فهم گوهر حرکت کنیم. وقتی پژوهش ها نمی توانند مساله محور باشند، چگونه می توان انتظار نظریه پردازی در این زمینه داشت؟ باید انقلابی همگانی در حوزه پژوهش انجام شود و پژوهش شاخصه همه مسائل باشد. نظریه پردازی هنگامی رخ می دهد که کیفیت کار مورد اهتمام و دارای ارزش در مجامع علمی باشد.
وی افزود: پشتوانه نظریه پردازی یک فکر قوی است. حاصل 40 سال علم اندوزی یک دانشمند، سه یا چهار نظریه می شود که در کشور ما به دلیل دغدغه های معیشتی، افراد نمی توانند سال های زیادی از عمر خود را صرف تحقیق و پژوهش نمایند و نظریه پرداز و متخصص شوند.
علیپور ضعف اصلی در پژوهش های دینی را عدم جامع نگری دانست و گفت: امروز در بسیاری از پژوهش هایی که در حوزه علوم انسانی انجام می شود، موضوعات مهم مغفول مانده و در دستور کار قرار داده نشده است. مسائلی از قبیل نگاه دین به انسان، انسان شناسی و ...مساله سازی نشده و مورد توجه بنیادین قرار نگرفته است.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: نیاز امروز جامعه بیش از هر زمان به پژوهش هایی در زمینه فلسفه اخلاق، فلسفه سیاست، مباحث اخلاق کاربردی و اخلاق هنجاری است که به این رشته ها کمتر توجه شده است.
وی تاکید کرد: باید نقشه راه را درست چید و با استفاده از ظرفیت های فکری، ساماندهی و هدایت نیروهای موجود به سمت پژوهش های ضروری کشور، ضعف پژوهش های دینی را رفع کرد.
علیپور با بیان اینکه یکی از غفلت هایی که در طول تاریخ، پژوهش با آن روبه رو بوده، حرکت نکردن به سوی کاربردی کردن تحقیقات است، خاطرنشان کرد: به هر میزان پژوهش ها را به سمت کاربردی شدن سوق دهیم و علوم پایه را در خدمت امور کاربردی اجتماع قرار دهیم، تولیدات با توجه به نیاز جامعه خود را نمایان می کند و مورد اقبال جامعه قرار می گیرد و همین اقبال موجب می شود سرمایه گذاری بیشتری برای تولید علم انجام شود.
پایان پیام/
نظر شما