حجت الاسلام مجید حیدری فرد، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که چرا پژوهش های ما مساله محور نیست، گفت: این مشکل به اساتید برمی گردد نه دانشجویان و طلاب. وقتی خود اساتید مساله محور نیستند و در تحقیقات به مسائل عمومی می اندیشند تا جزیی، نمی توان در این زمینه انتظاری داشت.
این استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: پژوهش را از محورهای گوناگون می توان تقسیم بندی کرد. به طور مثال از بُعد هدف، پژوهش به سه دسته بنیادی، کاربردی و گسترشی تقسیم می شود. پژوهشگر باید بداند در چه بستری قرار است حرکت کند و در این راستا دو محور متن و موضوع را در نظر بگیرد و در چهارچوبی برآمده از متن عمل کند. به طور مثال وقتی قرار است تفسیری بر آیه « ایاک نعبد و ایاک نستعین» بنویسد، فقط پیرامون همین آیه شرح نگارش شود و آیات مربوط به تعبد در اینجا، به کار گرفته نشود.
وی تصریح کرد: فرصیه یعنی همان حدس اولیه در علوم انسانی جایگاهی ندارد اما در علوم تجربی همین فرضیه ها به قانون تبدیل می شود؛ بنابراین پژوهش های مساله محور در علوم انسانی و علوم نظری خاص همچون فلسفه، نمود پیدا می کند و پژوهش های فرضیه محور نیز پایگاه علوم تجربی محسوب می شود.
حجت الاسلام حیدری فرد عنوان کرد: باید توجه داشت پژوهش های موضوع محور به سه دسته مساله محور، فرضیه محور و شبهه محور تقسیم می شوند و در حوزه علوم انسانی به ویژه اسلامی، به طور مثال در باب خداشناسی، رفتار شناسی و انسان شناسی شبهات فراوان وارد شده است.
وی تاکید کرد: در جهان امروز انجام پژوهش های شبهه محور، بیش از نوع مساله محور نیاز بشر به ویژه مسلمانان است. در زمانی که ما با هجمه شدید استکبار جهانی علیه اسلام و شیعه روبه رو هستیم، این نوع پژوهش، کاربرد بیشتری پیدا می کند. هم اکنون 300 شبکه صوتی و تصویری علیه شیعه از سوی وهابیت فعالیت می کند که حرف خاصی برای گفتن ندارند و کار آنها تنها شبهه افکنی است.
حجت الاسلام حیدری فرد ادامه داد: باید این شبهات را با پژوهش از متون دین استخراج کرد و پاسخ قانع کننده ای برای آنها به مخاطب ارائه کرد. دشمن می داند که اعتقاد شیعه مبتنی بر دو فرهنگ سرخ عاشورایی و سبز انتظار است و این دو فرهنگ عامل خیزش، جهش و بیداری اسلامی برای آنهاست، بنابراین تلاش می کند از این مجرا وارد شده و با شبهه پراکنی، به این اعتقاد آسیب رساند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج ابراز کرد: پژوهش در مقطع کارشناسی باید موضوعی باشد و در واقع دانشجو در این مرحله تمرین پژوهش کند. در مقطع کارشناسی ارشد، پژوهش باید مساله محور بوده و در مقطع دکترا، دانشجو مساله های چالشی و اختلافی را پژوهش کند و بتواند در این زمینه نظریه بدهد.
وی اذعان کرد: ما در پژوهش های امروز نظریه پردازی داریم نه نظریه سازی. این دو موضوع با هم تفاوت دارد. اگر فردی نظریه دیگری را شرح داد، در واقع نظریه پردازی کرده است. به طور مثال شرحی که آیت الله جوادی آملی در کتاب اثبات براهین خدا، بر برهان صدیقین صدرالمتالهین تقریر کرده نظریه سازی نیست بلکه نظریه پردازی است. نظریه ساز کسی است که حرف تازه ای برای گفتن داشته باشد و سخنی بگوید که فردی تا حالا نگفته باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در عصر معاصر، متفکر نظریه ساز سراغ نداریم، گفت: البته در حوزه علوم انسانی، نظریه سازی و حرف تازه زدن، مایه قوی تری می خواهد و کار سخت تر است اما در حوزه علوم تجربی، نوآوری متناسب با نیازهای زمان، به وفور دیده می شود.
وی تصریح کرد: زمانی که نگرش ها به پژوهش، تغییر یافت، می توان آن را کاربردی کرد؛ در واقع نگاه جدید به پژوهش ها منجر به کاربردی شدن آن می شود. اگر مساله ای زیرشاخه های موضوع باشد، باید عینک اجرایی بزنیم تا کاربردی شده و ثمره آن را درحوزه اجرایی به نظاره بنشینیم.
حجت الاسلام حیدری فرد با اشاره به ضعف اصلی در پژوهش های دینی عنوان کرد: در این حوزه استاندارهای پژوهش در میان پژوهشگران غریب است. کمبود منابع و ضعف زبان از دیگر مسائلی است که در این زمینه مشکل ساز می شود. ما با زبان بیگانه آشنایی لازم را نداریم. یعنی تعداد پژوهشگرانی که به زبان های خارجی مسلط باشند، بسیار محدود است. مواد اولیه متون کتاب ها را از غرب و شرق گرفته می شود اما ترجمه ها در سطحی نیست که بتواند بر اساس آن متون اصلی، نگارش و پژوهش صورت بگیرد.
وی ادامه داد: متاسفانه ما از نظر دستور زبان فارسی نیز ضعیف هستیم؛ یکی از مشکلات اصلی حوزویان و دانشجویان این است که گفته های خود را یادداشت می کنند و اندیشه های خود را نمی نویسند. باید این افراد قالب نگارشی مناسب و خوبی را برای گفته های خود داشته باشند. همانطور که الان شاهد هستیم کشور ما بهترین نوع زعفران را تولید می کند اما وقتی بسته بندی مناسبی انجام نمی گیرد، کشورهای دیگر همین زعفران را با بسته بندی خاص و مناسب به نام خود به دنیا صادر می کنند.
وی نبود مهندسی پژوهشی را از دیگر ضعف های پژوهش های دینی دانست و تصریح کرد: باید مراحل تحقیق و طرح آن را به درستی شناخت. یعنی اینکه طرح درخت از ریشه آغاز می شود و به شاخه و پس از آن برگ و سپس شکوفه و در انتها میوه می رسد. متاسفانه این چیدمان منطقی در پژوهش های دینی وجود ندارد و آشفتگی بر اغلب آنها غالب است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج اضافه کرد: مشکل دیگر در پژوهش های دینی، نبود یک مرکز هدایت گر و فرمانده است. نتیجه این مشکل، موازی کاری و تکرار در پژوهش ها است. این آسیب مهمی است که در این حوزه به چشم می خورد.
حجت الاسلام حیدری فرد یادآورشد: تولید علم با پژوهش های کاربردی رخ نمی دهد، بلکه این پژوهش های بنیادی است که منجر به تولید علم می شوند. گاهی محقق به دنبال کشف حقیقت یا اثبات و ابطال نظریه ای است، که پژوهش ها در این موارد بنیادی است؛ گاهی هدف از تحقیق، شناسایی مشکل و ارائه راه حل بوده که این پژوهش کاربردی است اما گاهی هدف، ارتقاء وضع موجود به مطلوب است که از آن به عنوان پژوهش های گسترشی یاد می شود. بنابراین پژوهش های بنیادی منجر به اثبات نظریه می شود و پژوهش های کاربردی، تولید نسخه و راه حل می کنند.
پایان پیام/
نظر شما