خبرگزاری شبستان: فلسفه خلقت بشر عبادت است آنچنان که خداوند متعال در قرآن می فرماید: "ماخلقت الانس و الجن الا لیعبدون"؛ علاوه بر این در روایات ائمه معصوم (ع) و نیز توصیه بزرگان عبادت همواره مورد تاکید بوده است، از این رو، با آیت الله محمدباقر تحریری، استاد حوزه و دانشگاه درباره فلسفه عبادت و نتایج حاصل از آن، به گفتگو پرداختیم که در ذیل می آید:
چه رازی در عبادت نهفته است که در آیات و روایات بر آن به کرات تاکید شده است؟
باید در ماهیت عبادت دقت کنیم؛ عبادت، اظهار خضوع و کوچکی از ناحیه بنده نسبت به مولاست. معنای اظهار خضوع این است خدا را به عنوان ولی نعمتی بدانیم که ما را به فیض هستی متصل کرده است و با اعطای نعمت های بی کران به بشر، وسایل رسیدن به هدف عالی خلقت را فراهم کرده است. در نتیجه در برابر فرمان او باید اظهار اطاعت کنیم. این راز و فلسفه و اسرار اطاعت و فرمانبرداری از خداست چرا که خدای متعال یگانه هستی است که فیض و کمالات به بشر می دهد. پس او در مرحله اول لیاقت برای بندگی دارد و هیچ کس در برابر او برای اطاعت شدن این شایستگی را ندارد، مگر به فرمان او که انبیا و اولیا از این قبیل هستند و خداوند دستور به اطاعت از آنها را داده و در قرآن اطاعت آنها را اطاعت خود می داند. پس ظاهر عبادات، فرمان است نسبت به فعالیت های گوناگونی که داریم چه برای فعالیت های دنیوی مانند خوردن، ازدواج و روابط اجتماعی و چه اموری که مستقیما اظهار خضوع در برابر اوست مثل نماز، روزه، حج، زکات، خمس و ... این قبیل اطاعت ها نیت قربت هم در آن دخیل است و جزو آن شمرده می شود.
چه چیز نیاز فطری انسان به عبادت را توجیه می کند؟
با توجه به مطالب یاد شده، به طور فطری هر موجودی به ویژه انسان که موجودی دارای شعور و اراده است، در برابر کسی که به او نعمتی را اهدا می کند خاضع است؛ یعنی چه بخواهد و چه نخواهد این احساس وابستگی را نسبت به او دارد. بنابراین این حالت فطری در جای خودش تحقق پیدا می کند و نسبت به دیگران به صورت حقیقی نبوده و مجازی است. این نیاز در برابر خدای متعال یک امر ذاتی است مگر اینکه با شبهاتی این نیاز انسان انحراف پیدا کرده و اظهار خضوع در برابر غیر مولی و خالق خودش کند. اما این فرد هم در باطن این حقیقت را قبول دارد که آن کسی که استحقاق به ذات برای اطاعت و خضوع دارد کسی است که در تمام شئون زندگانی او دخیل بوده و خالق و به وجود آورنده و رب انسان است.
چه آثار و برکاتی بر عبادت مولی مترتب است؟
نتایج عبادات در زندگانی ظهور پیدا می کند. ما به دلیل ابعاد وجودی خود، سه مرحله زندگی داریم؛ مرحله نخست زندگی روحانی ما است، توکل و توسل، توجه ما را به خدا و اولیای او بیشتر می کند. دوم اینکه در جهت اصلاح اخلاق خانوادگی و سیاسی اجتماعی گام بر می داریم و سوم اخلاق در زندگی اجتماعی و فردی ما نمود وظهور پیدا می کند.
عبادات خاص ماه مبارک رمضان چه ویژگی ها و شاخصه هایی دارند؟
ماه رمضان را خدای متعال به طور خاص برای بندگانش قرار داده که بندگان در این ماه ارتباط عبادی ویژه ای با پرودگار برقرار کنند. روزه، عملی است که احساس ضعف و نیاز انسان با انجام آن بیشتر ظهور پیدا کرده و او در مدت زمانی مشخص احساس تشنگی و گرسنگی می کند تا توجه او به ذات الهی و ضعف او در برابر مولی بیشتر آشکار شود. زیرا کمال انسان این است که احساس ضعف و کوچکی در برابر خالق خود کند. خداوند روزه ماه مبارک رمضان را با نیت قربت واجب کرده و اصل روزه تقرب به درگاه الهی می آورد. علاوه بر این دستورات مستحب دیگری وارد شده که در ماه مبارک جلوه دارد؛ مانند دعا که هم روز، هم شب و هم سحر ادعیه ای وارد شده است. دعا اظهار خضوع خاص از جانب بنده به سوی خدای متعال است و اظهار نواقص بنده و طلب برطرف کردن نیاز از ذات اقدس الهی؛ بنابراین دعا جنبه عبادت دارد. از سوی دیگر قرآن هم که بالاترین راهنمای بشر است و معارف بی کرانی را برای بشر در دل دارد، در این ماه نازل شده است. با توجه به این موضوع انسان روابط گوناگون با خدا را درک می کند و اعمال دیگر مانند خدمت به دیگران، رسیدگی به فقرا، توجه به حال مسلیمن و مستضعفین و همچینن توجه به مقام ولایت امام زمان (عج) که در شب های قدر فیوضات الهی با توجهات آن حضرت نازل می شود، این نکته را یادآوری می کند که ما تحت فرمان الهی به واسطه قرآن و انبیاء و صاحبان ولایت هستیم و از هر ملت و سیاستی بی نیازیم، چرا که هم کتابی جامع و کامل داریم و هم امام زنده که خدای متعال به واسطه آن رهبر معصوم امورات ما را اداره می کند. توجه به ایشان به طور دائم سفارش شده تا آمادگی پیدا کنیم برای ظهور ایشان. با ظهور ایشان تمام شئون زندگی ما الهی می شود بنابراین توجه به امامت در این ماه نسبت به ماه های دیگر بیشتر است و قرب به خدا از طریق امام معصوم محقق می شود.
ادعیه به ویژه دعاهای وارد شده در ماه مبارک رمضان چه تاثیری بر سبک زندگی دارد؟
دعاهایی که ائمه معصوم (ع) تعلیم فرموده اند، دعاهای جامع است که هم خلاء روحی انسان که مهمترین خلاء است را پر می کند و هم خلاء های اخلاقی که در روابط گوناگون زندگی ایجادمی شود. انسان در این روابط گاه دچار آسیب های متعدد می شود که ادعیه یادآوری برای او خواهد بود تا خود را دوباره بسازد.
از طرف دیگر خلاء های عملی در زندگی فردی و اجتماعی انسان نیز وجود دارد. بنابراین باید او بداند چه توجهاتی باید داشته باشد تا این کاستی ها پر شود. به طور مثال توجه به اموات، اسرا، زندانیان، فقرا و نیازمندان از جمله این موارد است. علاوه بر اینکه خود روزه این توجه را می آورد، دعاهای این ماه نیز این مسائل را تاکید می کند.
بنابر منابع حدیثی شیعه عبادات چه خروجی برای زندگی انسان به بار می آورد و در عملی شدن معرفت تا چه اندازه موثر هستند؟
هر چه شیعیان به محتوای عبادات توجه داشته باشند، در زندگی فردی و اجتماعی بیشتر اثر می بینیم. در زندگی خود آثاری را می بینیم که این آثار تا آنجا پیش می رود که در روابط با ملل دیگر نیز ظهور پیدا می کند. توجه به نعمات خالق در استقلال فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ما تاثیر دارد و باید در جهت تحکیم این استحکام ها حرکت کنیم. اینکه می بینیم زندگی فرهنگی ما تغییر نمی کند، وضع رسیدگی به حال یکدیگر ضعیف است و وقتی بحرانی هر چند کاذب درست می شود، همدیگر را فراموش می کنیم، به این دلیل است که به محتوای این دستورات دینی توجه نمی کنیم. توجه به محتوای دستورات دین را باید جدی بگیریم تا اینکه مقاومت در برابر دشمن افزایش پیدا کند. توطئه های امروز دشمن امروز بیشتر از اول انقلاب است و این بخاطر حقانیت دین ماست. اگر این پایبندی محکمتر شود نه تنها آسیب نمی بینیم بلکه دستورات شرع به ملت های دیگر نیز سرایت پیدا کرده و حق طلبان را بیدار می کند همان طور که الان ملاحظه می کنیم معارف دین دارد تاثیرات خود را در جهان می گذارد.
پایان پیام/
نظر شما