خبرگزاری شبستان، بردباری از جمله اخلاقیاتی است که در زندگی روزمره امروز بشر می تواند نقش تاثیرگذاری در آرامش افراد ایجاد کند، با توجه به تنش های فراوان زندگی ماشینی امروز با حجت الاسلام محمدجواد زارعان، رییس موسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت درباهر نقش صبر در سبک زندگی صحیح این باره به گفتگو پرداخته ایم:
مفهوم بردباری چیست و این صفت پسندیده چه جایگاهی در اسلام دارد؟
این واژه فارسی معادل کلمه صبر در عربی است، وقتی از این مقوله صحبت می کنیم همان مفهوم صبر در اسلام است. صبر در اسلام ا برترین صفات است که در صدر مفاهیم اخلاقی قرار دارد و جایگاه آن تا حدی مهم است که مانند جایگاه سر در بدن است. اگر سر در بدن نباشد کل بدن بی ارزش است آدمی که سر ندارد، زندگی و حیات ندارد. بنابراین ایمانی که بردباری و صبر در آن نباشد، کامل نیست و نمی تواند انسان را به کمال برساند. با این حساب اگر نگوییم صبر جزو نخستین صفات پسندیده در اسلام است اما باید بگوییم جزو اولین مفاهیم اخلاقی است.
آیا صبر دارای اقسامی است و هر یک از آنها به چه ملزوماتی نیاز دارد؟
در اسلام مفهوم صبر در سه مقوله طبقه بندی شده؛ صبر در اطاعت، صبر در معصیت و صبر بر مصیبت. این نکته مهم است در نگاه اسلامی صبر تنها این نیست اگر کسی به مشکلی یا مصیبیتی برخورد کرد، صبر پیشه کند، بلکه صبر در اطاعت خدا هم داریم یعنی انسان خود را از نظر روحی آماده کند تا با صبوری در مسیر الهی گام بردارد. در این زمینه مجموعه ای از واجبات و مستحبات را خداوند بر انسان ها تکلیف کرده که باید انجام دهند. آنچه خدای متعال بر ما واجب کرده، از احکامات فردی و گروهی، چه در زندگی شخصی و چه در زندگی اجتماعی موظف به رعایت و انجام آنها هستیم. کسی که خود را مقید کند در شبانه روز نمازهای مستحبی بخواند، نسبت به مال خود حساب و کتاب داشته، صبر در تمام این موارد معنا پیدا می کند. پس صبر در اطاعت پروردگار یعنی آماده سازی برای انجام واجبات و ترک محرمات. صبر در معصیت نیز این است که آنچه خداوند نمی پسندد، به جا نیاوریم. کسی که در برابر خواسته های نفسانی خود پایداری کند، انسان صبوری است. اما قسم آخر صبر آن مفهومی است که در اذهان مردم بیشتر متبادر می شود و آن صبر بر مصیبت است. در این بخش، صبر زمانی تحقق پیدا می کند که وقتی مصیبتی بر انسان رسید، شیون نامتداول سر ندهد و اعمال ناپسندیده انجام نداده و ناسپاسی و ناشکری خداوند را به جا نیاورد.
نتیجه بردباری چیست و چه آثاری بر آن مترتب می شود؟
این مفاهیم اخلاقی در قالب جهان بینی قابل طرح هستند. وقتی برای خود تعریف می کنیم این جهان خالقی دارد و ما در ذیل این هستی هستیم، انجام مفاهیم اخلاقی زمینه هایی برای رسیدن به آن نهایت و کمال است. انسان سلسله ظرفیت هایی دارد که وقتی شکوفا شود، او عبد فانی در خدا می شود. صبر یکی از راههای رسیدن به رشد نهایی انسان است. انسان به دنیا آمده تا مجموعه امتحانات و فعالیت هایی داشته باشد، تا به خدا برسد و بفهمد همه کاره عالم خداوند است و به این باور برسد که او بنده ناچیزی است که در سایه رحمت الهی وجود و معنا پیدا کرده است. در این مسیر باورمندی، یکی از امور تاثیرگذار صبر و بردباری است. اگر انسان ببیند محبوب و معشوق از او چه خواسته و انجام دهد، در واقع به همان سیر الی الهب و قرب الی الله می رسد. انجام اوامر الهی و ترک نواهی از جمله موادری است که می تواند در این زمینه بسیار راهگشا باشد. بنابراین نتیجه صبر و بردباری قرب الی الله است. انسانی که صبور است، به تعبیری اعلام می کند: خداوندا! من از خود چیزی ندارم و آن چه هست تو هستی! من از ذات تو نشات گرفته ام و تو به من زندگی بخشیده ای! بنابراین در سایه این صبر و بردباری رشد و نزدیکی و تقرب به سوی خدا حاصل شده و ظرفیت های نهفته در انسان بارور مسی شود. در سایه سار این شکوفایی نیز زمینه های رسیدن به کمال برای انسان فراهم می شود.
چگونه می توان در برابر اختلاف سلیقه هایی که در برخورد با اطرافیان در زندگی به وجود می آید، بردباری به خرج داد و این صفت را در سبک زندگی به کار گرفت؟
این مساله دو جنبه دارد؛ یکی تمرین خود سازی خود است برای نسل حاضر و نکته دوم دیگر سازی برای نسل آینده. ما از طرفی موظف هستیم با تمرین و ممارست برای خود برنامه ریزی کنیم و در برابر مشکلات کاسه صبر خود را بزرگ کنیم که این نیاز به تمرین دارد. به طور مثال نیازمندیم در گذشتن از مال خود که صبر می خواهد، تمرین کنیم اگر تا به امروز در این زمینه تمرین نداشته ایم، به تدریج شورع کنیم و خود را عادت به کمک دیگران داده و این مقوله را توسعه و گسترش دهیم. یا اگر کسی نظری مطابق ما نداشت و با یکدیگر اختلاف سلیقه داشتیم و تا به امروز با درشتی با او برخورد می کردیم، آرام آرام بردباری پیشه کنیم و تا بتوانیم در برابر این مسائل صبور شویم. بنابراین ما باید در همه زمینه ای اجتماعی برنامه ریزی دقیق، منظم و پیوسته داشته باشیم. نمی شود انسان در یک لحظه تصمیم بگیرد که رشد پیدا کند. باید برنامه ریزی داشت. چطور برای مسائل عادی روز مانند خورد و خوراک برنامه داریم، برای مسائل اخلاقی هم باید برنامه داشته باشیم. این ممارست ما باید الگویی باشد برای نسل آینده. ما باید سعی کنیم به گونه ای برخورد کنیم که نسل جوان هم در برابر مشکلات و اطاعت اوامر الهی صبور تربیت شوند. اگر به گونه ای رفتار کنیم که فرزندان و اطرافیان ببینند در مقابل سختی ها و ناملایمات و تفاوت ها صبر به خرج می دهیم، باور می کنند واقعا می توان در برابر این مسائل واکنش نشان نداد و صبر کرد. انسان ها مخلوقاتی هستند با طبع ها، نظرات و سلایق مختلف که این موضوع امری طبیعی است و باید آن را پذیرفت و در زندگی روزمره آن را موجب اختلاف و جدایی قرار نداد. توجه این مهم در بستر سازی سبک زندگی اسلامی تاثیر مهمی دارد.
پایان پیام/
نظر شما