سلمان کونانی، جرم‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار شبستان با اشاره به شرایط قانونی نهاد ازدواج گفت: قانون مدنی کشور ایران نیز همانند همه کشورهای جهان، بحث مبسوط و مفصلی را به احکام و مقررات نهاد ازدواج اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه ما در کشورمان به لحاظ قانونی و شرعی با دو نهاد یا دو نظام سر و کار داریم، اظهار کرد: یکی ازدواج دایم و دیگری نهادی به نام ازدواج موقت است که در عرض ازدواج دایم قرار می‌گیرد، به لحاظ حقوقی در ازدواج دایم زوجین با شرایط مشخص قانونی از جمله برخورداری از اهلیت، تعیین مهریه، پرداخت نفقه از سوی شوهر تا زمان زندگی مشترک با یکدیگر عقد می‌کنند.
کونانی در ادامه خاطرنشان کرد: عقد و ازدواج هم همانند سایر عقود دارای یک شرایط صحت است از جمله اینکه نباید ممنوعیتی به لحاظ قانونی وجود داشته باشند و موانع نکاح باید منتفی باشد، دیگر اینکه در عقد دایم حتما لازم است شوهر چیزی را به عنوان مهریه عهده‌دار باشد که نحوه تعیین و تنظیم زمان، کمیت و کیفیت آن کاملا توافقی بوده و به نظر طرفین بستگی دارد.
این جرم‌شناس با بیان اینکه ازدواج موقت نهادی است که برخی از شرایط دایم را داراست، تصریح کرد: مهم‌ترین شرایط ازدواج موقت این است که شوهر را مکلف به پرداخت نفقه برای خانم نمی‌کند و از لحاظ قانونی نیز این امر منتفی است .ولی در ازدواج موقت همانند ازدواج دایم باید مهریه تعیین شود، در ازدواج موقت برخلاف ازدواج دایم زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند.
وی ادامه داد: برخلاف ازدواج دایم که زمان مشخص ندارد، ازدواج موقت مقید به زمان مشخص بوده و وجود زمان، مهلت و قید مهلت یکی از شروط صحت آن است که به رضایت طرفین از روز گرفته تا ماه، سال و حتی دهه می‌تواند تنظیم شود، بنابراین ازدواج موقت به لحاظ شرایطی که در ضمن عقد بر طرفین تحمیل می‌شود، ساده‌تر و آسان‌تر است.
این استاد دانشگاه با طرح این سؤال که مبنای تفکرات مدافعان و مخالفان نهاد ازدواج موقت به چه نحوی است، افزود: اساسا ما در مورد ازدواج موقت با دو دیدگاه اهل تسنن و اصل تشیع (فقه امامیه) روبرو هستیم. اهل تسنن ازدواج موقت را به دلیل اینکه دایم‌بودن را یکی از شرایط صحت عقد نکاح می‌دادند و این شرط در ازدواج موقت وجود ندارد آن را باطل می‌دانند زیرا این نهاد، ازدواجی است دارای زمان مشخص و پایان‌پذیر، بنابراین بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دلیل مخالفت اهل تسنن با این نهاد مشخص‌بودن زمان آن است.
وی با اشاره به دیدگاه اهل تشیع در مورد ازدواج موقت خاطرنشان کرد: اهل تشیع بر این عقیده‌اند که ازدواج موقت سنت پیامبر اسلام (ص) بوده و نهادی کاملا مشروع است. با وجود اینکه ازدواج موقت در دیدگاه امامیه یک امر حلال بوده و از نهادهای مورد دفاع و مشروع است ولی از بزرگان و پیشگامان فقه امامیه و آموزه‌های دینی این امر مستفاد می شود که ازدواج موقت مخصوص شرایط خاص و بحرانی است، همان‌طور که در لسان فقهی گفته می‌شود طلاق زشت‌ترین امر حلال در دین اسلام است به نوعی ازدواج موقت هم نهادی است مقید شده به شرایط، یعنی امر حلالی که همانند بقیه امور می‌باشد ولی قابل استفاده در هر شرایطی نیست.
این جرم‌شناس در ادامه افزود: این امر یکی از مهم‌ترین پارامترهایی است که این فرصت را به ما می‌دهد تا قدری در مورد چرایی و فلسفه ازدواج موقت نگاه موشکافانه‌تری داشته باشیم.
کونانی با اشاره به دلایل فقها و اندیشمندان فقه امامیه (اهل تشیع) در مورد ازدواج موقت اظهار کرد: ابتدا باید بگوییم مصادیق شرایط خاص و بحرانی ازدواج موقت چیست، به عنوان مثال پیامبر اکرم (ص) بنا بر شرایط خاص (شرایط اقتصادی)، همسران شهدا، زنان بیوه، مطلقه و بی‌سرپرست را که نیازمند سرپرستی بودند را به ازدواج موقت خود درمی‌آوردند که این امر یکی از مصادیق ازدواج موقت در دین مبین اسلام بود، بنابراین باید ببینیم با توجه به آثار و مکتوبات تاریخی معتبری که هم‌اکنون داریم تکلیف این ازدواج چه می‌شود، ازدواج موقت برای همه افراد مطلوب و مناسب نیست یعنی هم زن و هم مرد در یک شرایط مساوی و موازی قرار گرفتند که باید شرایط خاصی داشته باشند.
ازدواج موقت، مسکنی موقت
کونانی تصریح کرد: یکی دیگر از شرایط ازدواج موقت این است که می‌تواند عدم امکان ازدواج دایم را برای مدت زمانی پر کند یعنی به نوعی یک مسکن موقتی است، یا اعتقاد دارند که ازدواج موقت می‌تواند شکست‌های عاطفی ناشی از روابط زناشویی نامطلوب را جبران کرده و همچنین پاسخی به نیازهای جنسی طرفین باشد. بنابراین بنده اعتقاد دارم که باید این کلی‌گویی‌ها را جزیی کرد، زیرا در دل این توضیحات دنیایی از ایرادها و اشکالات وجود دارد که بسیاری از آنها لاینحل و بی‌پاسخ باقی مانده است.
این استاد دانشگاه در ادامه اظهار کرد: مدافعان ازدواج موقت معتقدند: اگر آقایی بخواهد ازدواج موقت بکند باید تمکن مالی داشته و حتما قدرت تقسیم زمان خود را اگر متاهل باشد بین همسر فعلی و خانمی که می‌خواهد ازدواج موقت با او کند را داشته باشد و به ازدواج قبلی لطمه‌ای وارد نکند، در واقع یک نوع مدیریت فردی- خانوادگی را در متن نهاد این ازدواج داشته باشد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه خانم‌های مطلقه و بیوه مجاز به ازدواج موقت هستند، تصریح کرد: بر اساس دین مبین اسلام ازدواج موقت برای دختران مجرد ممنوع است ولی برای پسران مجرد ممنوعیتی ندارد که این امر در سال‌های اخیر در کشورمان به یک چالش تبدیل شده است که آیا دختران مجرد می‌توانند ازدواج موقت داشته باشند یا خیر که در جای خود باید بررسی شود.
وی اظهار کرد: یعنی برای ازدواج موقت یک پسر مجرد و مرد متأهل هیچ ممنوعیت و ایرادی وجود ندارد ولی برای یک دختر مجرد و خانم متأهل این ممنوعیت وجود دارد که عملا در موازین شرعی از محرومیت آنها دفاع شده است. اخیرا هم برخی از فقهای معاصر بحث‌هایی را در مورد ازدواج موقت دخترخانم مطرح کردند که باید مورد بررسی قرار گیرد.
کونانی عدم امکان ازدواج دایم را یکی از دلایل ازدواج موقت برای پسران مجرد عنوان کرد و افزود: مخالفان، این مسئله را مطرح می‌کنند که چگونه آقایی که در سن ازدواج است ولی فرصت ازدواج ندارد می‌تواند ازدواج موقت کند و به نیازهای خود پاسخ دهد اما یک دختر مجرد با توجه به اینکه علم پزشکی هم ثابت کرده است که به لحاظ فیزیولوژیک، آقایان لزوما نیازهایی برتر از خانم‌ها ندارد از ازدواج موقت منع باشند، بنابراین در اساس نیازمندی بر این نهاد به گونه‌ای که مدافعان گفتند و علم امروز هم ثابت کرده است باید یک تعادل میان زن و مرد برقرار شود که تاکنون برقرار نشده است.
وی ادامه داد: بنابراین ما نمی‌توانیم دلایل احساسی برای این موضوع بیاوریم، چون تمام مدافعانی که هم‌اکنون به عمل آمده بر اساس عرفیات جامعه ماست، عرفیاتی که ناخودآگاه خانم‌های ما را در مرتبه‌ای پایین‌تر از آقایان قرار داده است.
پذیرش بی‌عدالتی و تبعیض به مراتب از خود تبعیض بدتر است
کونانی با اشاره به اینکه هم‌اکنون ازدواج موقت عملا از سوی آقایان مصادره شده است، افزود: متأسفانه ازدواج موقت عملا از رسالت اصلی خود خارج شده و به کالانگری زن از سوی مرد بیشتر دامن زده است.
وی با بیان اینکه پذیرش بی‌عدالتی و تبعیض به مراتب از خود تبعیض بدتر است، تصریح کرد: آنچه در کشور ما یه مراتب زشت‌تر از نابرابری جلو کرده است ،عرف غلط در جامعه می‌باشد، نابرابری در متون دینی قابل اغماض است اما نابرابری موجود در رفتار و فرهنگ ما گناهی نابخشودنی است.
پایان پیام/
نظر شما