به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی و اسلامی هم‌اکنون با حضور اندیشمندان داخلی و خارجی در سالن همایش‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال برگزاری است.
در این کنگره، اندیشمندان و اساتید در 9 کمیسیون تخصصی به ارایه مقالات خود در رشته‌های مختلف علوم انسانی می‌پردازند.
بنابراین گزارش، در کمیسیون تخصصی فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه به ارایه مقاله خود با عنوان "الگوی حکمی-اجتهادی علم دینی" پرداخت و گفت: معتقدم ارایه تعریف و الگویی برای تولید علم دینی با توجه به اینکه علوم تمایل روشی و غایتی دارند، متفاوت است؛ بنابراین نمی‌شود به یک تعریف اکتفا کرده و باید از الگوهای متفاوت استفاده کرد.
وی ادامه داد: الگوی حکمی-اجتهادی علم دینی درصدد تبیین علوم انسانی رفتاری و اجتماعی است، بنابراین در این نوشتار با سایر علوم انسانی کاری نداریم؛ علوم انسانی دو تعریف عام و خاص دارد. گاهی تمام علوم انسانی حوزوی و دانشگاهی به‌جز علوم پایه و مهندسی مدنظر است که این علوم انسانی به معنای عام است اما علوم انسانی خاص شامل علم رفتاری-اجتماعی می‌شود.
وی تصریح کرد: علوم رفتاری-اجتماعی سکولار در ساختار خود انسان مطلوب و در گام بعد انسان تحقق‌یافته را توصیف کرده و سپس به نقد و تغییر این انسان تحقق‌یافته به انسان مطلوب می‌پردازد.
حجت‌الاسلام خسروپناه عنوان کرد: با توجه به این ساختار توصیف انسان مطلوب در مکاتب مختلف مبتنی بر فلسفه واقعیت است؛ منظور از فلسفه واقعیت، هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی است.
رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران با بیان اینکه در نظام‌های سکولار که تنها فاعل شناسا انسان است به توصیف می‌پردازد و انسان خاص مطلوب حقوقی، سیاسی، اقتصادی و ... را معرفی می‌کند، اظهار کرد: در توصیف انسان تحقق‌یافته هم وقتی او را تغییر به مطلوب می‌دهد از مکاتبی استفاده می‌کند که مبتنی بر فلسفه ارزشی آن مکتب اعم از فلسفه اخلاق و حقوق است.
وی با اشاره به توجه به این ساختار علوم رفتاری-اجتماعی سکولار و علوم رفتاری-اجتماعی بر اساس حکمی-اجتهادی همان ساختار علوم سکولار را دارد به این معنا که توصیف انسان مطلوب تحقق‌یافته و نقد و تغییر را هم انجام می‌دهد و از این جهت با علوم سکولار تفاوتی ندارد، تصریح کرد: اما تفاوت اینجاست که در علوم رفتاری-اجتماعی حکمی- اجتهادی توصیف انسان مطلوب بر اساس حکمت و واقعیتی است که رویکرد اسلامی دارد و آن مبنا برای توصیف انسان مطلوب می‌شود.
حجت‌الاسلام خسروپناه ابراز کرد: در توصیف انسان تحقق‌یافته با توجه به شناخت انسان مطلوب، انسانی اسلامی داریم که او را توصیف می‌کنیم و در اینجا باید توجه داشت با چه نگاهی به این انسان مطلوب، انسان تحقق‌یافته توصیف می‌شود و برای این تغییر مبتنی بر فلسفه ارزش انسانی است که تمایز انسانی که در علوم رفتاری-اجتماعی سکولار و علوم رفتاری-اجتماعی حکمی-اجتهادی شناخته می‌شود، بنابراین تمایز میان این دو علم در انتخاب موضوع نیست بلکه در روش‌شناسی است.
وی با تاکید بر اینکه گوهر علوم به روش‌شناسی است، گفت: اگر روش‌شناسی اسلامی را پذیرفتیم می‌توانیم از علوم انسانی سخن بگوییم و اگر با روش‌شناسی غربی و مکاتب آنها پدیده‌ها را توصیف کنیم علوم انسانی، اسلامی نمی‌شود.
وی با اشاره به مقاله یاد‌شده گفت: در این الگوی حکمی-اجتهادی انسان مطلوب مبتنی بر روش استدلالی، اجتهادی تعریف شده؛ انسان محقق و مطلوب در این الگو از روش تبیینی، استدلالی، تفسیری و اجتهادی توصیف شده است.
وی در ادامه به توضیح روش‌های مذکور پرداخت و عنوان کرد: روش استدلالی بکارگیری بدیهیات برای کشف مجهولات است؛ مجموعه بدیهیات به ما منظومه معرفتی می‌دهد و معیار بعدی سنجش است و در گام بعدی سنجش تبدیل به کارآمدی علوم اسلامی می‌شود.
حجت‌الاسلام خسروپناه با بیان اینکه نظریه بداهت نظام‌مند و کارآمد مبنای روش استدلالی است، عنوان کرد: در اینجا باید دید در این روش نقش آن فاعل شناسا و شناسنده وحیانی کجاست؟ همچنین در روش تبیینی-تفسیری این رویکرد برای تعریف انسان محقق استفاده می‌شود.
وی ابراز کرد: در روش تبیینی که روش علی یا آماری برای کشف علت تحقق پدیده‌های انسانی است تنها در تعریف انسانی تحقق یافته و نباید تنها به دنبال تبیین علت‌ها باشیم بلکه باید در پی فهم پدیده‌ها نیز باشیم.
وی با تأکید بر اینکه روش اجتهادی بسیار حایز اهمیت است، خاطرنشان کرد: این روش اعم از اجتهاد مصطلح است و سه مرحله را دربر می‌گیرد، نخست استنباط احکام فرعی از قواعد اسلامی که فقها از آن استفاده می‌کنند، دوم عرضه پرسش‌های برگرفته از واقعیت‌های انسانی و مکاتب اجتماعی که بر متون اسلامی و استنطاق آنها مبتنی است و سوم عرضه پرسش‌های برگرفته از انسان مطلوب بر انسان تحقق‌یافته جهت استنطاق و تبیین و تفسیر انسان تحقق‌یافته است. باید در فهم انسان تحقق‌یافته آن پرسش‌های برگرفته از انسان مطلوب اسلامی اثر خود را بگذارند.
پایان پیام/
نظر شما