تیری که قلب سبک زندگی را نشانه رفته است

خبرگزاری شبستان: یکی از اصلی ترین مولفه ها در اصلاح سبک زندگی مربوط به مسائل اقتصادی است که بی توجهی به آن آفات بسیاری را به همراه داشته است. از این رو در گفتگو با حجت الاسلام حسن آقانظری، رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، نویسنده کتاب های "نظریه پردازی در اقتصاد اسلامى"،" مبانی فقهی اقتصادى" و " هزینه درآمد دولت اسلامى" در خصوص سبک زندگی اقتصادی اسلامی به گفتگو نشسته ایم؛ گفتگوی ما را با این استاد گروه اقتصاد می خوانید:
 

زندگی افراد جامعه دارای ابعاد مختلفی است که می توان نحوه صحیح زندگی در هر یک از این ابعاد را از منابع و متون دینی استخراج کرده و به کار بست؛ اقتصاد یکی از همین موارد است که به طور حتم آموزه های اسلامی برای این بخش از زندگی مسلمانان نیز توصیه هایی دارد. با این توصیف سبک زندگی که این دین جامع و کامل در بُعد حیات اقتصادی افراد سفارش می کند، چه ویژگی ها و مولفه هایی دارد؟
طبق آیات قرآن از جمله آیه آخر سوره فتح (29) "فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ؛ و بر ساقه‏هاى خود بایستد" جامعه نبوی اقتصادی را دنبال می کند که افراد آن روی پای خود ایستاده و وابسته به دیگران نباشند و اگر در مواردی مجبور به استفاده کالا و تولیدات دیگر کشورها شدند، نباید اوضاع به گونه ای باشد که آنها تسلط بر جامعه اسلامی پیدا کرده و مسلمانان تحت قدرت و سیطره آنها قرار گیرند. امروز بهترین سفارش برای جامعه مسلمان ایرانی است که به تولیدات خود اهمیت داده و رویکرد مصرفی را در زندگی خود تقلیل دهند تا وابستگی ما به دیگر کشورها و درآمدهای نفتی کمتر شود و رونق اقتصادی در اجتماعی مشاهده شود.
 

برای وقوع این اتفاق چه راهکارهایی را توصیه می کنید؟
در گام اول باید نگاهمان معطوف به تولیدات داخلی شود، متاسفانه امروز وقتی به بازار برای خرید مراجعه می شود، شاهدیم که از فروشنده تا خریدار به دنبال کالای خارجی هستند و همین که فروشنده اعلام می کند این جنس خارجی است، توجه مشتری به آن جلب شده و به کالای ایرانی اعتنایی نمی کند. این مساله در خرید پیش پاترین جنس مانند پارچه ای معمولی گرفته تا وسایل برقی و دیگر اجناس جاری است. در گام دوم باید به خانواده ها آموزش داد تا به اندازه درآمد خود مصرف داشته و هزینه های سنگین را بر خود به دلایل مختلف تحمیل نکنند که این موضوع از نظر اسلام پسندیده نیست. در قدم سوم نیز به نیاز واقعی خود نگاه کنیم و درصدد رفع آنها باشیم به نیازهای تصنعی و کاذب.
 

این مسائلی که شما اشاره فرمودید بیشتر در بُعد زندگی اجتماعی افراد تجلی دارد، در بُعد زندگی فردی چطور؟ اسلام چه توصیه های در سبک زندگی اقتصادی مسلمانان دارد؟
اساسی ترین مساله ای که زندگی اقتصادی افراد را تهدید می کند، مساله چشم و همچشمی است؛ اگر افراد نگاه عاقلانه ای نسبت به درآمد و دخل و خرج خود داشته باشند و به زندگی دیگران توجه نکنند، می توانند گام موثری در بهبود شرایط اقتصادی خود بردارند. فردی که دچار چشم و همچشمی در زندگی است، در واقع دیگران تنظیم کننده و برنامه ریز زندگی او هستند. از سوی دیگر همان طور که اشاره شد، تکیه به محصولات داخلی از موارد دیگری است که فرد را از وابستگی که مورد نکوهش اسلام است نجات می دهد؛ امروز استفاده از کالای لوکس و خارجی یک ارزش در جامعه و زندگی افراد تلقی می شود در حالی که این مساله بنیان اقتصادی خانواده و جامعه و کشور را تهدید می کند. البته از سوی دیگر تولید کننده داخلی هم مسوولیت سنگینی دارد و باید کالایی را به بازار عرضه کند و در اختیار مشتری و تقاضا کننده قرار دهد که به نیاز او پاسخ دهد و جنس با کیفیتی باشد تا مصرف کننده نیز به استفاده از کالای داخلی ترغیب شود.
 

شما در صحیت های خود اشاره کردید که چشم و همچشمی از مهمترین مسائلی است که زندگی اقتصادی مسلمانان را تهدید می کند، چشم پوشی از این صفت نکوهیده در عمل برای بسیاری از افراد سخت و دشوار است، چه اقداماتی می توان انجام داد تا این رذیله تضعیف شده و قناعت و راضی بودن به شرایط اقتصادی جاری در زندگی تقویت و جایگزین آن شود؟
چشم و همچشمی از مسائل بی ریشه و غیرعلمی است که اصل فرهنگی و دینی ندارد و این ناهنجاری باید فرهنگی در جامعه حل شود. وقتی زندگی های مرفه و مجالس و جشن های باشکوه در فیلم ها و سریال ها نمایش داده می شود، نمی توان توقع داشت مردم الگوی مناسبی در این زمینه داشته باشند. بنابراین برای این کار ابتدا باید از مقاطع تحصیلی و از کتاب ها و دوران ابتدایی و دبیرستان شروع کرد. در گام بعدی صداوسیما به عنوان مهمترین رسانه تولیداتی هنرمندانه و عاقلانه به جامعه عرضه کند تا مردم با نوع زندگی اقتصادی اسلامی مانوس شوند؛ به طور مثال همان موضوع چشم و همچشمی می تواند به زیبایی در فیلم ها و سریال ها به نمایش گذاشته شود و مخاطب با آفات و آسیب های آن آشنا شود. البته نباید مردم را به سمت زهد و ریاضت های اقتصادی رهنمون کرد بلکه باید با بررسی همه جانبه، زندگی را برای آنها ترسیم کرد که با تکیه بر منبع درآمد خود و برنامه ریزی صحیح به جلو پیش رفته و حرکت کنند.
 

جدا از وظایف رسانه که به آن اشاره کردید، افراد خود در زندگی چطور می توانند مدیریت اقتصادی داشته باشند؟
در درجه اول نگاه افراد باید به اصطلاح به جیب خودشان باشد و زندگی خود را با دیگران مقایسه نکنند، در گام بعدی نیازهای روزمره و معیشتی خود را طبقه بندی کرده و بر اساس آن ابتدا نیازهای اولیه خود را تامین کنند، سپس به سراغ تامین نیازهای ثانویه بروند. در مرتبه آخر نیز وقتی اولویت بندی انجام شد، در مصرف خود رعایت اعتدال را داشته و از اسراف و تبذیر بپرهیزند هر چند قدرت و توان بالای اقتصادی داشته باشند. تمامی این موارد در می توان در قالب هنر از جمله فیلم، شعر و ... به جامعه آموزش داد.
پایان پیام/