اصلاح نسل آینده ساز در سیره اهل بیت (ع)

به گزارش خبرگزاری شبستان، از اساسی ترین وظایف والدین و مربیان در امر تربیت و تعلیم که از حساس ترین و ظریف ترین کارهایی است که آنان به عهده گرفته اند، برخورد شایسته در مواجهه با لغزش ها و خطاهای کودکان و نوجوانان و اصلاح و تغییر نادرست آنان است. چرا که اگر این امر به غیر از کانال عقلانیت و شیوه های صحیح انجام شود چه بسا که ضربات جبران ناپذیری بر روحیات متربی خواهد گذاشت و در نتیجه مربی در امر تربیت ناکام خواهد ماند.
شخصی می گفت: من در دوران کودکی در یکی از مساجد مرتکب خطائی شدم. متولی مسجد چنان برخورد خشن و ناشایستی با من کرد که بعد از 40 سال هنوز تلخی آن بر ذائقه ام سنگینی می کند و و من به همین خاطر بهترین سال های جوانی را به آن مکان مقدس نرفتم. این به خاطر همان شیوه ناردست برخورد با خطای کودکان و نوجوانان است.
در مقابل خاطره ای هم از مرحوم حاج آخوند ملاعباس تربتی در همین زمینه بخوانیم: استاد علی قندهاری می گوید: من از همان دوران نوجوانی شیفته حاج آخوند شدم. شبی در منزل ایشان مجلسی بود و چراغی بر سر در خانه آمیزان کرده بودند. من و چند تن از نوجوانان کم سن و سال محله بر سبیل بازی و به اقتضای شور و شر نوجوانی مرتبا وارد دالان خانه می شدیم و سنگ می زدیم و فریاد می کشیدیم و در را هم می کوبیدیم و اهل خانه را عاصی کرده بودیم. شاید چراغ را هم شکسته بودیم. در یکی از دفعات ناگهان پیرمردی (حاج آخوند) از تاریکی بیرون آمد و دست ما را گرفت و در حالی که علی رغم انتظار با مهربانی احوال ما را می پرسید به کسانی که داخل منزل بودند رو کرد و گفت: این فرزندان من خیلی بازی کرده اند و خسته شده اند حتما گرسنه هم هستند از آنها پذیرایی کنید که مهمان مایند.(فضیلت های فراموش شده، ص 2.33)
همچنان که ملاحظه می شود، رفتار شایسته با لغزش های یک نوجوان او را تا آخر عمر شیفته حاج آخوند تربتی کرده و شخصیت او را از همان نوجوانی تحت تاثیر شدید قرار داده است.
رفتار اصلاح گرایانه آن مرد الهی برگرفته از آموزه های تربیتی اهل بیت (ع) است. آنجا که علی (ع) از فرزندش امام حسن (ع) پرسید: فرزندم راه جلوگیری از لغزش ها چگونه است؟ امام مجتبی (ع) پاسخ دادند: بدی ها را با نیکی از میان برداشتن. (تحف العقول، ص 225) با توجه به این حدیث در مقابله با لغرش ها و رفتارهای ناپسند کودکان باید از روش های صحیح استفاده نمود. مثلا پرخاشگری یک کودک را نمی توان با خشونت اصلاح کرد یا مثلا رفتارهای نادرست همانند فرار از مسوولیت، دزدی، تقلب، ناسازگاری با دیگران، حسادت، دروغگوئی، کم رویی، خیالبافی، اضطراب، ترس و ... دهها رفتار نامطلوب دیگر ممکن است در کودکان و نوجوانان مشاهده شود که می توان راه های نتیجه بخشی را با توجه به آموزه های اهل بیت(ع) در پیش گرفت.
بنابراین اگر ما از شیوه های صحیح تربیتی در موارد خطاها و لغزش های کودکان و نوجوانان بهره گیریم می توانیم آن گونه که می خواهیم فرزندانمان را تربیت کنیم.
 

یادآوری غیرمستقیم
برای اصلاح رفتار نادرست می توان آن را به صورت غیرمستقیم مطرح نمود. در این حالت علاوه بر این که احترام و شخصیت فرد خطارکار محفوظ مانده است، اشتباه او هم به وی تفهیم می شود. این شیوه اصلاحی برگرفته از روش تربیتی قرآن و اهل بیت (ع) است.
امام صادق (ع) فرمودند: بسیاری از خطابات قرآن به عنوان سرزنش پیامبر اکرم (ص) نازل شده است ولی مقصود، دیگران بوده اند.
خداوند متعال به پیامبر (ص) می فرماید: اگر پدر یا مادرت نزد تو به پیری رسیدند، با آنها درشتی مکن!
این در حالی است که رسول خدا (ص) پدر و مادرش را در دوران طفولیت از دست داده بودند یا به حضرت عیسی (ع) می فرماید: آیا تو به مردم گفتی گه من و مادرم را به عنوان معبود غیر از خداوند انتخاب کنند! در این گونه موارد مقصود خداوند متعال دیگران هستند و پروردگار عالمیان به طور غیر مستقیم آنان را مورد خطاب قرار داده است. در سیره اهل بیت (ع) نیز شیوه یادآوری غیر مستقیم فراوان دیده می شود.
داستان آموزش وضو توسط حسنین (ع) به یک پیرمرد از طریق یادآوری غیرمستقیم صورت گرفت. آنان بدون اینکه به او جسارتی بکنند یا در مورد اشتباه وی سخنی به میان آورند، خود وضوی کامل گرفته و او را به داوری طلبیدند و آن مرد به خطایش واقف شده و با جان و دل پذیرفت.
*به کوشش دکتر سید ابوالقاسم مهری نژاد و پریسا اصغری نژاد بلوچی
ادامه دارد/