گروه مساجد و کانون های خبرگزاری شبستان، مساجد در دوران اوج شکوه و تمدن اسلامی کارکردهایی گسترده داشتند، برای مثال برقراری حلقه های درس و بحث، رفع مشکلات مردم یک محل، همه و همه در مساجد صورت می گرفت و مسجد در یک توصیف به مثابه مرکز اداره شهر و ترویج و اشاعه فرهنگ بود.
این رویکرد اما در ادوار بعدی اندک اندک کمرنگ شد که شاید یکی از مهمترین علل این اتفاق را بتوان به ورود فرهنگ وارداتی به بدنه فرهنگ اسلامی دانست.
در راستای بررسی این مسئله با حجت الاسلام و المسلمین دکتر «محمدحسن توانایی»، مدیر حوزه علمیه دارالحکمه تهران و مشاور دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:
- دکتر توانایی برای مخاطبان ما از مسجد تمدن ساز بگویید، این تمدن سازی در ادوار گذشته تاریخ اسلام چگونه محقق شد؟
مساجد در فرهنگ اسلامی از قدیم الایام پایگاه های ترویج علم و اندیشه و نظریه پردازی بودند، در گذشته حوزه های علمیه یا درون مساجد یا در حاشیه مساجد بنا می شد، بنابراین بزرگترین زمینه رشد و بروز افکار اندیشمندان مسلمان در مساجد شکل گرفت. از این جهت است که از مساجد به عنوان مکان هایی یاد می کنند که تمدن ساز بود در حالی که قبل از آن در ایران به ویژه در دوران ساسانیان قرارگیری علم و دانش در انحصار دربار و پادشاهان و فرزندان آنها بوده است اما با گسترش حوزه جغرافیای اسلام و تاکید مبانی دین اسلام بر علم آموزی و وجوب آن برای هر مرد و زن مسلمان این رویکرد در ایران شکل گرفته و مساجد کم کم تبدیل به مراکز برای تولید فکر و اندیشه و علوم دینی شدند.
-امروز اما فرهنگی که از آن یاد کردید در جامعه ایران اسلامی کمرنگ شده است، با توجه به اینکه در ابتدای بحث اشاره به شکل گیری و گسترش حوزه های علمیه در مساجد داشتید، فکر می کنید رسالت حوزه های علمیه در احیای این سنت در شرایط کنونی چیست؟
آنچه که در گذشته مرسوم بود امروز نیز می تواند بروز و ظهور داشته باشد یعنی مساجد تبدیل به محل گفتمان و تشکیل جلسات درس و بحث حوزویان شود.
فارغ از این نقش امکانات و تکنولوژی جدید را در گسترش این رویکرد نمی توان نادیده گرفت. ما می توانیم بسیاری از مباحثی که در قالب حلقه های گفت وگو در مساجد شکل می گیرد را در سطح فضای مجازی منتشر کنیم تا دیگران نیز استفاده کنند.
-نقش ائمه جماعات تا چه اندازه موثر است؟
تاثیر بالایی دارد، اگر در گذشته تاریخ اسلام مساجد همواره محل گسترش اندیشه های دینی بود امروز این منبرها هستند که می توانند با ارایه مباحث دقیق و مناظره ای چنین رویکردی را احیا کنند.
-به نظر شما مراکز مربوط به مساجد در احقاق این مسئله تا چه اندازه نقش آفرین هستند؟ آیا می توان نظریه پردازی را از طریق مساجد بسط و گسترش داد؟
بله، معتقدم مراکز مربوط به مساجد می توانند با برگزاری همایش ها و سمینارهایی تحت عنوان «مهارت های توانمندسازی ائمه جماعات در زمینه ترویج فرهنگ و تفکر انتقادی»، مردم و به ویژه قشر جوان را هدایت کنند. ائمه جماعات با گذراندن این دوره ها و همچنین بسط این رو یکرد در جلسات مساجد میت وانند برنامه های هفتگی پرسش و پاسخ را برگزار کنند.
همچنین فکر می کنم حضور اساتید دانشگاه در این نشست ها می تواند فضای پویایی را در مباحث ایجاد کند.
-در گذشته مساجد محور یک محله و شهر بودند، این مرکزیت مسجد را تا چه اندازه در گسترش فرهنگ گفت وگو در میان مردم موثر می دانید، اساسا آیا به مرکزیت مساجد اعتقاد دارید؟
اثر بالایی دارد، امروز نیز باید این مرکزیت در شهرسازی اسلامی مورد توجه قرار گیرد.
-با این حال کمتر شاهد این مرکزیت و گسترش فرهنگ و تفکر انتقادی از شاهراه مسجد هستیم، چه تحلیلی دارید؟
رواج فرهنگ اومانیستی و یا همان انسان محوری در دنیای غرب که فردی گرایی را ترویج می کند باعث شد تا بسیاری از سنت های فرهنگی در ممالک شرقی از جمله ایران از میان رود، در واقع این فرهنگ باعث ترویج فردگرایی و دوری از اجتماع شد. باید تلاش کنیم با برگزاری نشست هایی با مباحث مبتلا به روز جامعه این وضعیت را کمرنگ کنیم.
پایان پیام/
نظر شما