به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های خبرگزاری شبستان، مسجد رکن تمدن ساز جامعه اسلامی است و اساسا از همان صدر اسلام و تاسیس اولین مسجد توسط روسل اکرم(ص)، مسجل شد که اصلی ترین پایگاه نشر عقاید و تمدن اسلامی مسجد است.
خبرنگار گروه مسجد و کانون های خبرگزاری شبستان، در راستای بررسی این مسئله با حجت الاسلام حامد قرائتی، استاد دانشگاه امام خمینی(ره) و پژوهشگر تاریخ اسلام به گفت وگو نشسته است که حاصل آن را می خوانید:
- به عنوان اولین سوال، اساسا شکل گیری جامعه ایده آل مبتنی بر محوریت مسجد از چه مسیری ممکن می شود؟
اساسا مسجد فقط یک محل فیزیکی برای عبادت نیست، البته ممکن است برخیم کان ها مانند مصلی ها و یای نمازخانه ها صرفا کارکردی اقامه نماز را داشته باشند اما این مساله در مورد مسجد صدق نمی کند یعنی مسجد فارغ از اقامه نماز کارکردهای تربیتی و فرهنگی متعددی دارد.
بر اساس روایات ما مسجد همان جامعه ایده آل است و در واقع حضور مردم در مسجد یعنی تمرین یک جامعه ایده آل در پنج نوبت، بنابراین مسجد کارگاه شکل گیری تمدن اسلامی قلمداد می شود، لذا از همین گذر نتیجه می گیریم که از اهداف پیامبر(ص) در ساخت مسجد شکل دادن به تمدن اسلامی بر مدار مسجد بوده است.
بنابراین نظریه ما در شکل گیری تمدن اسلامی، ساخت مسجد است؟
بله، از جمله اهداف پیامبر(ص) همین مسئله بود چراکه حضرت بعد از ورود به مدینه قبل از هر کاری اقدام به تاسیس مسجد کرد. فارغ از این مسجد در بسیاری از حوزه های تمدن و در حوزه فکر جدا از کارکرد معنوی کاربرد داشته و نمایشگاهی از تمدن جامعه اسلامی است چنانچه در گذشته چنین بوده است و بهترین نوع معماری ها، فرهنگ، هنر، تمدن در هر دوره از تمدن اسلامی در مساجد بروز و نمود داشته است.
- بنابراین مسجد از یک بُعد میراث معنوی مسلمین است، با این حال سوال آن است که به چه علت این میراث در حال حاضر نقش کمتری را در تمدن سازی ایفا می کند؟
فرهنگ ساختنی و بخش نامه ای نیست، بلکه حقوقی است که جامعه طی فرآیندی مشخص به آن می رسد. اگر در حاضر مسجد همانند گذشته حضوری ملموس در فرهنگ سازی ندارد علت آن است که نیازهای جامعه خود را نشناخته ایم و در دوره گذار به سر می بریم پس مهمترین و اولین قدم شناخت نیازها سپس حرکت به سوی فرهنگ اسلامی ایرانی است.
در این میان نباید گذشته خود را اسطوره و قطبی کنیم برای مثال بیاییم و مساجد را دقیقا مانند گذشته بسازیم تا اینکه بتوانیم برای مثال به سنت های خود بازگردیم یا این که بیاییم و مساجد را وسط بازار بنا کنیم، این مسئله در شرایط جامعه امروز ممکن نیست و باید شرایط و اقتضائات روز را در نظر گرفت.
- مساجد در حوزه تقریب مذاهب تا چه اندازه می توانند نقش آفرینی موثری داشته باشند؟
این مسئله بحث مهمی است، فرق اسلامی تنوع زیدی دارند که این تنوع در روزگار فعلی متاسفانه تبدیل به تقابل شده است تا تعامل، مساجد در این میان می توانند با بیان نقاط اشتراک عاملی برای تقریب و وحدت باشند.
ضمن اینکه در نظر داشته باشیم فرق اسلامی به جز شیعیان و اهل سنت، به دو گروه فرقه های شریعت مدار که پایبند منابع دینی هستند و گروهی که صرفا به ظاهر دین و نصوصی دینی توجه دارند، تقسیم می شوند.
اشاره من به این تقسیم بندی از آن جهت بود که فرقه های شریعت مدار که پایبند به قرآن و سنت هستند پایگاهی جز مسجد ندارند اما در مقابل فرقه های شریعت گریز مانند اسماعیلیه که پایبندی به قرآن و سنت ندارند «مسجد» در شاکله آنها تعریفی نشده و اماکن مذهبی آن ها اماکنی چون جمع خانه و خانقاه است.
- اما در این بین فرقی چون وهابیت سعی دارند تا چهره تمدن ساز اسلام را به عنوان چهره ای جنگ طلب به جهان معرفی کنند، آیا مسجد به عنوان کانون گردهمایی مسلمانان می تواند عاملی برای مقابله با این جریان باشد؟
بله، واقعیت آن است که وهابی ها و سلفی ها اهتمام دارند که همه فرق اسلامی به جز خود را تکفیر و از محدوده اسلام خارج کنند و برایشان فرقی نمی کند که چه دسته ای را طرد می کنند.
در این بین مساجد به عنوان اصلی ترین کانون حضور مسلمین می توانند نقش عمده ای را در ایجاد آگاهی میان اقشار مختلف ایفا کنند و عاملی برای معرفی حقیقی اسلام به جهانیان باشند چراکه حضور در مساجد و شکل گیری فرهنگ مسجدی است که امتی یکپارچه و حقیقی از اسلام حقیقی را به نمایش می گذارد.
- نقش متولیان امور مربوط به مساجد در این رابطه چیست؟
در این بین متولیان امور مساجد باید بتوانند نوعی فرهنگ سازی را در جامعه رقم بزنند که «تربیت انسان ها» رکن اصلی آن باشد.
متاسفانه در چند دهه اخیر برخی کارهای اقماری در مساجد مانع از آن شده است که تربیت رکن اصلی برنامه های مسجد قرار گیرد، به نظر من باید در کنار اقامه نماز «معرفی مولفه های تربیت بر مبنای آموزه های اسلامی» از جمله فعالیت های اصلی در مساجد قرار گیرد.
پایان پیام/
نظر شما