گروه مسجد و کانون های خبرگزاری شبستان: برگزاری برخی هم اندیشی ها در مساجد یا بعضا برگزاری برخی از امتحانات در مساجد نوعی ارتباط روحی و روانی و فیزیکی را ایجاد می کند و این رفت و آمدها تاثیر به سزایی دارد. همچنین یکی از مسایل مهم دیگر آن است که بتوانیم درب مساجد را همیشه باز نگه داریم و کارکرد مسجد را صرفا محدود به زمان اقامه نماز نکنیم. این جملات بخشی از سخنان حجت الاسلام و المسلمین، دکتر محمدجواد رودگر، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است.
خبرنگار گروه مسجد و کانون های خبرگزاری شبستان در راستای بررسی نقش مسجد در تمدن سازی با حجت الاسلام و المسلمین محمدجواد رودگر به گفت وگو پرداخته است که حاصل آن را می خوانید:
- به عنوان اولین سوال، پیامبر اسلام در بدو ورود به مدینه اقدام به تاسیس مسجد کرد، حال آنکه شاید در نگاه عامه ضروری ترین اقدام دیدار با سران قبایل مدینه بود، چه نگرشی باعث شد تا اولین اقدام پیامبر مسجد سازی باشد؟
فکر می کنم پیامبر اعظم(ص) در واقع به دلیل آنکه اسلام در دوره تثبیت و تشکیل حکومت اسلامی و همچنین تبلیغ و تربیت نیروی انسانی قرار داشت و از سوی دیگر به علت شرایط فرهنگی،سیاسی و اجتماعی جدید و مرحله نوینی که پیش روی جامعه اسلامی قرار داشنت لذا حضرت در اولین اقدام «مسجد» را تاسیس کرد.
موضوع دیگر آن است که در واقع مسجد پایگاه و مرکز مستقل دینی از جهات مختلف بود چراکه پیامبر(ص) می خواهد اسلام از یک مرکز تعریف شده و مشخصی پیام خود را در ابعاد مختلف به همگان برساند و در همان مرکز و پایگاه جدید یعنی «مسجد» بود که یثرب به نام مدینة النبی شناخته شد و مدنیت خود را با حضور پیامبر(ص) و پایگاه مستقلی چون مسجد پیدا کرد.
نکته دیگر این بود که مسجد مرکز مستقلی است اما نژاد، قبایل، گروه های مختلف در مسجد گرد هم حضور می یافتند، فارغ از آن پیامبر(ص) با تاسیس مسجد به سمت نهاد سازی پیش رفت یعنی مسجد تبدیل به همان نهاد دینی و سیاسی شود؛ بنابراین از همان ابتدا و صدر اسلام مسجد کارکردی تک بعدی نداشت.
به بیان دیگر مسجد دارای ستون های مختلفی است، مثلا ستون مربوط به پاسخگویی به احکام شرعی، که هر ستون به مثابه یک وزارت خانه و قوه جداگانه در مسجد فعالیت دارند.
- با وجود اهمیتی که اسلام برای مسجد قایل شده است امروز نقش مساجد در فرهنگ سازی جامعه کمتر از گذشته شده است و حتی این ضرب المثل بیان می شود «چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است»، علت چیست؟
شاید دلیل این باشد که چه بسا مسئولان و متولیان امور فرهنگی و تبلیغی تصور دارند که باید در کنار مسجد نهادسازی های دیگری هم صورت پذیرد تا طیف های مختلف اجتماعی را جذب کنیم، مثلا مجتمع های فرهنگی و تفریحی یا سالن هایی برای برگزاری همایش های علمی البته نمی گویم که این رویکرد اشتباه است اما نباید تحت الشعاع قرار گیرد.
مساله دیگر آن است که مسجد در جریان تکوین انقلاب اسلامی نقش عمده ای داشت مع الوصف امروز نقش مساجد در جامعه کمرنگ شده است. پایگاه انقلاب اسلامی مسجد بود چراکه طبقات مختلف اجتماع اعم از کشاورز، دانشگاهی، کارگر، پزشک، دانشگاهی، روشنفکر در این مکان گرد هم می آمدند. ما باید از نو این کارکرد و حضور را تعریف کنیم.
- تا به حال بسیاری عنوان کرده اند است که مساجد کارکردهای مختلفی به جز کارکرد اصلی خود یعنی اقامه نماز دارند، شما به عنوان یکی از پژوهشگران حوزه دین فکر می کنید کارکردهای مسجد در چه حوزه هایی می تواند نمود پیدا کند و برای گسترش سایر کارکردها چه پیشنهادی ارایه می کنید؟
در حال حاضر برخی مساجد در تهران، قم، اصفهان، شیراز فعالیت های متعددی دارند و این می تواند الگو باشد. البته امکان این که بتوانیم فعالیت های مساجد را گسترش دهیم به برنامه ریزی های دقیق و در عین حال متنوع باز می گردد یعنی باید علاوه بر برپایی نماز جماعت، کلاس های آموزشی، جلسات مختلف علمی، هسته های مطالعاتی، حلقه های احکام دینی به عنوان دروس مستقل برپا شود.
همچنین معتقدم برگزاری برخی هم اندیشی ها در مساجد و یا بعضا برگزاری برخی از امتحانات در مساجد نوعی ارتباط روحی و روانی و فیزیکی را ایجاد می کند و این رفت و آمدها تاثیر به سزایی دارد. همچنین یکی از مسایل مهم دیگر آن است که بتوانیم درب مساجد را همیشه باز نگه داریم و کارکرد مسجد را صرفا محدود به زمان اقامه نماز نکنیم.
- از آنجایی که «مسجد » رکن مشترک تجمع مسلمین در تمامی نحله ها و مذاهب اسلامی محسوب می شود، به نظر شما آیا می توان مسجد را عاملی برای تقریب مذاهب اسلامی قلمداد کرد با توجه به اینکه در این بین گروه و جریانی چون وهابیت دائما در صدد براندازی و تخریب چهره حقیقی اسلام است؟
بله، البته وصول به این هدف روش های مختلفی دارد از جمله آنها می توان به طرح مباحث نوین و جدید دینی، پاسخگویی به بسیاری از شبهاتی که در حوزه اعتقادات دینی و معارف وجود دارد، داشتن شرح صدر از سوی متصدیان و متولیان مساجد در نوع نگاه به طیف های مختلف اجتماعی با سلایق مختلف و افکار و تلقی های مختلف آنان از دین، دوری از نگاه قشری گری ائمه جماعات و هیات های امنای مساجد و نهایتا برنامه های متنوع در کانون های فرهنگی و هنری مساجد می تواند از جمله راهکارها باشد.
همچنین در مورد فرقه ها و جریان های مختلف اعتقادی و دینی مهمترین مساله در نوع نگاه افراد خلاصه خواهد شد لذا در کنار پاسخگویی به شبهات همان طور که قبلا نیز اشاره داشتم شرح صدر تاثیرگذاری بالایی دارد.
فارغ از موارد فوق فکر می کنم مسجد باید در مقام جایگاهی برای اجتماعات مختلف علمی، سیاسی و علمی باشد البته در اینجا منظور ما از سیاست بینش سیاسی است و نه گرایش و جناح سیاسی، بنابراین مساجد باید بینش سیاسی را نیز ارایه کنند.
- مقام معظم رهبری (مدظله العالی) تاکیدات فراوانی بر گسترش کرسی های آزاداندیشی در سطح دانشگاه ها داشتند، به نظر شما آیا مسجد می تواند در راستای گسترش کرسی های آزاداندیشی پشتوانه و تکیه گاه دانشگاه باشد؟
مساجد این پتانسیل و ظرفیت را دارد، همواره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در مواقع متعددی مساجد مرکز بحث های آزاد فکری و سیاسی بود، در آن زمان جریان های سیاسی مختلف بحث های آزاد داشتند، در حال حاضر نیز اگر کرسی های آزاداندیشی مدیریت شود و مباحث درست ارایه شوند می توان امیدوار به این بود که مساجد بتوانند همچون گذشته در این حوزه کارکرد داشته باشند.
پایان پیام/
نظر شما