"چراغ برات" سنت دیرینه مردم خراسان جنوبی در نیمه شعبان

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی

مردم استان خراسان جنوبی در نیمه های ماه شعبان هر سال یعنی طی روزهای دوازدهم تا چهاردهم شعبان با برگزاری مراسم مذهبی ویژه ای با عنوان "برات" یاد و خاطره عزیزان از دست رفته را گرامی داشته و به یاد مردگان خیرات می کنند.

دامنه این رسم آنچنان گسترده است که به ماه شعبان در این منطقه ماه برات نیز می گویند و نیز مراسم شب های برات سابقه ای دیرینه و ریشه دار در این منطقه دارد.

ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی نیز در این مورد می گوید: سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم این ماه ایام البیض نام دارد و شب پانزدهم این ماه شب بزرگ است و «گلیله الصک و لیله البرات» نام دارد و عوام مردم بر این عقیده اند که صورت افرادی که در آن سال باید بمیرند خداوند در آن شب به ملک الموت نشان می دهد.

بر اساس اعتقادات مردم خراسان جنوبی در این سه شبانه روز مردگان آزاد هستند، زندگان با احسان برای آنها تلاش می کنند تا برات آزادی آنان را از آتش جهنم کسب کند و آزادی خود را نیز از آتش جهنم از امام دوازدهم امام زمان (عج)خواستار می شوند.

اعتقاد اغلب مردم استان بر این است که در این ایام سرنوشت رقم می خورد، به طوریکه در نقاط روستایی استان در شب پانزدهم نیمه شعبان به پشت بام رفته و در مهتاب ایستاده و به سایه خود نگاه می کنند و از این طریق سرنوشت خود و اقوام خود را در آن سال پیش بینی می کردند در عین حال دست به دعا بر می دارند و از خداوند طلب سالی خوش می کنند.

برات؛ مصداقی بر اصل معاد
برات در خراسان جنوبی مصداقی بر اعتقاد به اصل معاد است که مردم در این خطه با انجام اعمال مخصوص به استقبال آن می روند، این مراسم به مدت سه روز و با عناوین مخلتف برگزار می شود و مردم هر روز آن را با بزرگداشت قشر خاصی از مسلمانان برگزار می کنند.

برات غریبان، برات اسرا، برات مسافران، برات زنده ها و برات مرده ها از عناوینی است که برای این سه روز در نقاط مختلف استان استفاده می شود که از این میان برات مرده ها در 14 شعبان و با شور و حال خاصی برگزار می شود.

پخت انواع نان های سنتی مانند روغن جوشی، چلبکی، کماچ، ساچ و حلوا و... پخش آن در بین مردم به ویژه کودکان از مراسم ایام برات در شهرهای گوناگون خراسان است.

مردم در این منطقه از کشورمان اعتقاد دارند پخت این خوراکی ها باید قبل از غروب آفتاب صورت گیرد. روز برات زنده ها زمانی برای شکرگذاری به نعمت سلامتی و حیات است روز سیزدهم شعبان در برخی شهر های خراسان جنوبی به برات زنده ها شهرت دارد و مردم در این روز به شکرانه نعمت سلامتی به پخش شیرینی و شکلات می پردازند.

در غروب روز سیزدهم شعبان نیز کسانیکه به تازگی عزیزی را از دست داده اند اقدام به پخت نان سنتی به نام نان روغن جوشی کرده و آن را بین مردم تقسیم می کنند.

در روز 14 شعبان نیز که برات مرده ها شهرت دارد مردم با حضور بر سر قبور خویشاوندان، خواندن فاتحه و پخش انواع شیرینی، شکلات، میوه و نان های سنتی یاد و خاطره عزیزان را گرامی می دارند.

حضور مردم در اولین ساعات روز 14 شعبان بر سرمزار درگذشتگان
در بیرجند مردم از نخستین ساعات بامداد روز چهاردهم شعبان به مزار رفتگان و درگذشتگان خود می روند و به شستشوی سنگ قبر و محوطه اطراف مزار عزیزان خود می پردازند.

بعد از خشک کردن سنگ مزار، پارچه ای زری دوزی شده یا قالیچه ای دستباف بر روی آن پهن می کنند و سپس خوراکی هایی که قبلا در منزل طبخ شده است بر روی مزار به زیبایی چیده می شود.

این روز برای افرادی که فردی از آنها در سال گذشته فوت کرده است از اهمیت بیشتری برخوردار است و تلاش می کنند از هر شهری که باشند در این روز خود را به سر قبر درگذشتگانشان برسانند.

در قبرستان هم مردم تلاش می کنند به همه درگذشتگان اقوام سر بزنند و فاتحه ای برای آنان بخوانند.

آغاز ماه برات از اول ماه شعبان در برخی روستاهای خراسان جنوبی
نکته جالب توجه این است که هر چند ایام برات سه روز است اما در برخی از روستاها و همچنین مناطقی که هنوز روابط طایفه ای مستحکم است در صورتی که تعداد درگذشتگان سال بیش از سه نفر باشد مراسم را از ابتدای ماه شعبان آغاز کرده و هر روز در منزل یکی از درگذشتگان مجلس روضه و قرائت قرآن برپا می شود.

مردم در این روستاها به چند گروه تقسیم شده و هر گروه در قسمتی از روستا در جمع بازماندگان متوفی به قرائت قرآن می پردازند، مردم در این روستاها عصر روز سیزدهم شعبان با حضور برمزار اموات و خواندن فاتحه، یاد و خاطره آنان را گرامی میدارند.

در روز چهاردهم شعبان نیز تمام اهالی روستا به صورت دسته جمعی در خانه آخرین خانوادهای که عزیزی را از دست داده اند جمع شده و برای متوفی فاتحه می خوانند.

از دیگر مراسم روز برات که بیشتر در روستاها رونق دارد اجرای مراسم برات خوانی است در این مراسم جوانان و نوجوانان روستا به خانه افراد ی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند مراجعه کرده و اشعاری را در یاد آوری روز برات قرائت می کنند.

اهالی خانه نیز از آنچه در خانه موجود است مانند خرما، شکلات، نقل و نبات، لنگاش پخته، عناب و گردو به آنها می دهند و بدینوسیله از آنها تشکر می کنند.

خیرات برای اموات به سمت و سوی امور خیریه سوق یابد
حجت الاسلام علی کوثری نیا، کارشناس مذهبی و کارشناس اعزام مبلغ تبلیغات اسلامی خراسان جنوبی به خبرنگار شبستان در بیرجند گفت: بهتر است خیرات برای اموات به سمت و سوی امور خیریه سوق یابد.

وی با اشاره به اینکه برای عملی شدن این مهم باید از قبل از طریق ائمه جماعات و در مساجد به مردم اطلاع رسانی کرد، افزود: با توجه به حجم انبوه مردم بر سر قبر مردگان در روز 14 شعبان و و حجم زیاد تنقلات، خرما، شکلات و ... و مشکلاتی که از نظر بهداشتی در صورت وجود گرد و خاک به وجود می آید، بهتر است هزینه این خوراکی ها، به امور خیریه اختصاص یابد.

کوثری خاطرنشان کرد: برای تحقق این دانشگاه علوم پزشکی و سایر دستگاههای مرتبط باید از قبل و در سطح وسیع اطلاع رسانی کنند.

پایان پیام/