میدان امیرچخماق یزد مجموعه ای تاریخی با مشکلات فراوان

خبرگزاری شبستان - یزد:

هر کشور، استان و شهری در جهان با عنوان نماد و شهرتی شناخته می شود و برخی از آنها به واسطه حضور افراد مشهور و یا عالمان و هنرمندان و برخی دیگر نیز ممکن است به واسطه تاریخی بودن و استفاده از تاریخچه آن در بخش های مختلف از زندگی بشری شناخته می شوند.

کشور ایران نیز با توجه به قدمت بسیار زیادی که در جهان دارد و از این طریق نیز شهره جهانیان است بسیاری از مناطق تاریخی و باستانی را در خود جای داده است و علاوه بر افراد عالم و مشاهیر مختلف به تمدن و تاریخی بودن خود می بالد و مورد توجه جهانیان قرار گرفته است.

اما اگر جزئی تر به این بحث وارد شویم، شاهدیم که هر کدام از نقاط کشور از جمله مرکز، شمال و جنوب و غرب کشور دارای جاذبه های مختلف تاریخی است و دارای آثار و بناهای تاریخی و اجتماعی گوناگون و سرآمد در کشور و حتی جهان هستند.

استان یزد نیز یکی از تاریخی ترین و زیباترین شهرهای خشت و گلی و جهان است که پس از ونیز دومین شهر خشت و گلی جهان شناخته می شود و هم اکنون نیز گردشگران بسیار زیادی را به منطقه خود جذب کرده است.

یکی از این بناهای تاریخی در یزد میدان و مسجد امیر چخماق است که توانسته است به عنوان مرکزی در استان یزد به جاذبه ای در کشور قرار گیرد و افراد متعددی را در خود ببیند.

این میدان یکی از میدان های اصلی یزد است که در تاریخ نیز نقش آفرینی کرده است و دوره های حکومتی مختلف را تجربه کند.

تاریخچه بنای تاریخی امیرچخماق

این مجموعه تاریخی در بخش های مختلفی است که  شامل بازار، تکیه، مسجد و آب انبار که قدمتشان به دوره تیموریان (قرن ۹ هجری) برمی گردد و در آن دوره امیرجلال‌الدین چخماق از سرداران شاهرخ تیموری و حاکم یزد بود که با همکاری همسر خود فاطمه‌خاتون برای آبادانی یزد مجموعه‌ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد امیرچخماق را ساخت.

بانیان در شمال مسجد، میدانی ایجاد کردند که هم اکنون پابرجاست و مرکز شهر یزد است. این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت، در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده است.

تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی و با شماره ۳۸۳ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ با شماره مستقل ۲۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق نیز با شماره ۲۴۱۶ به ثبت ملی رسیده‌است.

این بنای تاریخی قبل از سال 93 به عنوان مجموعه ای تاریخی بود که تنها به این منظور مردم و گردشگران را جذب می کرد اما پس از کش و قوص های فراوانی که بین مسئولان میراث فرهنگی و استانداری و مردم و برخی از مسئولان اتفاق افتاد تعداد هشت شهید گمنام در این میدان به خاک سپرده شدند.

در این راستا با توجه به اهمیت این بنای تاریخی و  اتفاقات مربوط به آن با یکی از ساکنان شهر یزد در خصوص مشکلات مربوط به این بنای تاریخی به گفت و گو پرداختیم.

مهمترین مشکلات بنای تاریخی امیر چخماق از بیان شهروند یزدی

حبیبه یاوری، یکی از شهروندان یزدی دارای مدرک کارشناسی و دانشجوی کارشناسی ارشد است که با اشاره عدم توجه مسئولان به این بنای تاریخی گفت: ما در استان یزد شاهد توجه خاص و ویژه ای به بنای تاریخی نیستیم که یکی از این بناها میدان تاریخی امیرچخماق است.

وی افزود: هرچند اقداماتی در جهت بهبود وضعیت این بنا انجام شده اما آنقدر زمان این عملیات ها زیاد شده است که ممکن است بخش های دیگر این بنا نیز تحت تاثیر قرار گیرد و فضای نامناسبی را در ذهن گردشگران ایجاد کند.

یاوری خاطرنشان کرد: ما در این بخش شاهد مشکلات متعددی هستیم و در صورتی که مسئولان برای آنها چاره اندیشی نکنند حتما در دراز مدت به مشکل برخواهیم خورد.

وی ادامه داد: این مشکلات شامل طولانی بودن مدت زمان بازسازی، عدم وجود نگهبانی جهت حفظ و حراست از این مجموعه تاریخی، وجود برخی از اتباع خارجه و تجمع این افراد و تکدی گری آنها در بین گردشگران، نبود فضایی برای پارکینگ عمومی برای گردشگران و مراسم های مختلف در جوار شهدای گمنام، کاربری های متفاوت مغازه های اطراف بنا و کمبود فضای فرهنگی هنری از جمله این مشکلات است.

این شهروند یزدی تصریح کرد: هرچند ممکن است که مسئولان به این صحبت ها و گزارشات توجه خاصی نداشته باشند اما باید توجه داشته باشیم که عدم وجود غرفه ای برای ارائه صنایع دستی استان یزد، وجود برخی از مغازه های غیر مجاز مانند سیگار فروشی و مغازه های غیر بهداشتی جگرکی، مشکلات ترافیکی و وجود ترک هایی روی این مجموعه  می تواند برای آینده این بخش تاریخی مشکلات ایجاد کند.

یاوری بیان کرد: ما می توانیم با مرمت خانه های تاریخی و قدیمی با پرداخت تسهیلات، تدارک سفره خانه های سنتی با ظاهری آراسته و دلنشین، ایجاد فضای فرهنگی مناسب و تسریع در امر مرمت این بنا بهترین بهره برداری را داشته باشیم.

مشکلات امیرچخماق از زبان متولی موقوفات امیرچخماق

محمدامیرچخماقی، متولی موقوفات امیرچخماق یزد در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در یزد، با اشاره به فعالیت های انجام شده در میدان امیر چخماق یزد گفت: متاسفانه فعالیت هایی که در این بنای تاریخی انجام می شود بدون هیچ هماهنگی با متولی انجام می شود و الان که در حال انجام تعمیرات در این میدان هست هیچ هماهنگی با ما انجام نشده است.

وی افزود: با توجه به پیگیری هایی که ما انجام داده ایم میراث فرهنگی بیان کرده است که متولی انجام تعمیرات شهرداری است ولی شهرداری نیز به میراث فرهنگی دانسته است و الان به نحوی فرار از پاسخ انجام می شود.

متولی موقوفات میدان امیرچخماق یزد خاطرنشان کرد: هرچند ما ذینفع در این بنا هستیم اما هیچ همکاری و هماهنگی با ما نمی شود و با مراجعه ای که با معاون عمرانی استانداری یزد داشتیم اما وی نیز بیان کرده است که شما خیالتان راحت باشد اما دستگاههایی که فعالیت انجام می دهند هیچ هماهنگی با ما ندارند.

وی ادامه داد: ما در رابطه با موضوعات مختلف از جمله متکدیان و افراد معتاد بارها به مسئولان امر تذکر داده ایم اما در این زمینه نیز هیچ همکاری ندیده ایم و پس از اطلاع به پلیس و جمع آوری معتادان باز پس از یک یا دو هفته این امر تکرار می شود و کار خود را دوباره انجام می دهند.

امیرچخماقی تصریح کرد: این میدان وبنای تاریخی دارای اصالت و قدمت بسیار زیادی است و گردشگران بسیار زیادی به این مکان سفر می کنند اما برخی از اقدامات چهره ان را زشت و ناپسند کرده است و هیچ دستگاهی نیز با ما همکاری مدارد.

وی ادامه داد: ما پیگیری های متعددی را داشته ایم اما تنها توالت عمومی را تخریب کرده اند و هنوز این روند ادامه دارد .

پیشنهاد بودجه بیشتر برای طرح امیرچخماق به شهرداری یزد دادیم

شیخ عباس زارع، رئیس شورای شهر یزد در گفت و گو با خبرنگار  خبرگزاری شبستان  در یزد، نیز با اشاره به طرح اجرایی امیرچخماق گفت: ما برنامه هایی برای ساماندهی این داریم اما پیشنهاد به شهرداری دادیم تا بودجه های خاص  بیشتری برای اماکن تاریخی مانند امیرچخماق داشته باشند.

وی افزود: برای اجرای طرح ها نیازمند به رای تمامی اعضای شورای شهر داریم که من تنها یک رای دارم و امیدواریم که برای این طرح اعضای دیگر نیز رای موافق به اجرای ساماندهی آن دهند.

رئیس شورای شهر استان یزد خاطرنشان کرد: در رابطه با هماهنگی با مسئول موقوفات مجموعه امیرچخماق نیز من نمی توانم اظهار نظر کنم.

زارع همچنین خاطرنشان کرد: بناهایی در استان در دست اقدام است که همانند خیابان مسجد جامع در حال انجام است و به خوبی آن را انجام می دهند و امیدواریم با بررسی های کارشناسی این نیز انجام شود.

مشکلات معماری میدان امیر چخماق

یکی از مباحث مطرح شده در خصوص معماری و طراحی این بنا و توسعه آن بوده است که بخشی از این فضا در حال ساخت شده و بخشی از ان نیز مرمت شود اما متاسفانه این طرح مقداری طول کشیده است و با وجود برخی از مخالفت هایی که رئیس دانشکده معماری یزد و اعضای هیات علمی این دانشکده داشتند اما همچنان این تعمیر ادامه دارد.

پیش از این نیز محمدحسین آیت‌اللهی، رئیس دانشکده هنر و معماری استان یزد نیز پیش از این در خصوص مرمت این بنای تاریخی مسائلی را مطرح کرده  بود و بیان کرد که  بازوهایی که در حال حاضر در دو سمت امیرچخماق در دست ساخت است، طرحی جداگانه و مستقل از طرح ساماندهی است که از مشاور طرح خواسته شد و مشاور طرح نیز بر اساس مستندات تاریخی، نظر خود را اعلام کرد.

محمدحسین آیت‌اللهی بیان کرد: مشاور طرح بر اساس مستندات تاریخی که به‌ دست آورده بود، ثابت کرد که هم قسمت اولیه‌ این بازوها که از قبل اجرا شده و هم ادامه آنها که قرار است اکنون به مرحله اجرا درآید، مستندات تاریخی ندارد بنابراین بررسی و کار کارشناسی بیشتر آغاز شد.

وی افزود: به دلیل اینکه میراث فرهنگی بر اساس طرحی که دستی تهیه شده بود، در نظر داشت این بازوها را در دو سمت امیرچخماق ادامه دهد، تصمیم بر آن شد که عامل چهارم طرح یعنی پژوهشکده معماری بومی نیز در این زمینه اعلام نظر کند اما متاسفانه این از اظهارنظر این مرجع استفاده نشد.

آیت‌اللهی بیان کرد: متاسفانه برای انجام این کار یک اجماع تخصصی نسبت به صاحب‌نظران به دست نیامده در حالی که قاعده این بود که میراث فرهنگی این اجماع را به ‌دست می‌آورد و خردجمعی باید شکل می‌گرفت و سپس بهترین راه انتخاب می‌شد که این اتفاق نیفتاد.

وی تصریح کرد: از آنجا که این بنا، یک اثر تاریخی و ثبت شده جهانی است، هر گونه دخل و تصرفی در آن باعث خدشه‌دار شدن اعتبار آن خواهد شد.

اما در این راستا انچه که بیان شده امید است که میراث فرهنگی بتواند با استفاده بیشتر از متخصصان و مسئولان مرتبط در خصوص این بنای تاریخی بزرگ تمهیداتی بیاندیشد تا گردشگران با علاقه بیشتر به این مکان جذب شوند و با شوق و ذوق بیشتری به آن توجه کنند.

اگر چه این میدانی تاریخی است اما می توان فعالیت فرهنگی بسیار زیاد و اثرگذاری در حوزه داخلی و خارجی داشته باشیم زیرا سالانه هزاران نفر از گردشگران خارجی و داخلی به این استان سفر کرده و از این بنای تاریخی بازدید می کنند و از این طریق می توانیم با حضور مترجمان و فعالان فرهنگی در زمینه ارائه الگوی انقلاب اسلامی به جهانیان تلاش کنیم.

امید است روزی مسئولان استانی با مطالعه این گزارش ها در خصوص هرچه بهتر شدن استان و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی گام موثری بردارند.

گزارش: سید ضیاء میررحیمی