خبرگزاری شبستان: انبیا مردم را به عقل و وحی فرا میخواندند و میگفتند: هر کلام را یا باید حجت درون (عقل) تأیید کند، یا حجت بیرون (نقل) صحیح بداند. انبیا با تقلید باطل و جهل و سنتهای نادرست مبارزه کردند چون برنامه اصلی همه انبیا تعلیم کتاب و حکمت و تحقیق درباره معارف آن است و جهل زدایی و تقلیدروبی مقدّمه ضروری هرگونه تعلیم و تحقیق بشمار میرود، از این رو پیامبران سعی کردند بنیاد تقلید باطل را از جامعه برکنند و انسانها را محقق تربیت کنند. انسان اگر توانست خود محقق باشد، به نعمتی والا رسیده است، و اگر نتوانست در رشتهای اهل تحقیق باشد، حتماً باید در تقلید خود محقق باشد، نه مقلّد. از آن جا که هر بالعرضی باید به بالذّات برسد، انسان اگر در تقلید هم مقلّد باشد، هیچ گونه پایگاه فکری نخواهد داشت و به تقلید لرزان او نیز اعتمادی نیست، زیرا به رکن وثیق اعتماد نکرده و با وزش هر بادی دگرگون میشود.
بطلان تقلید از نیاکان
قرآن کریم در تبیین سنّت انبیا و برخورد مقلدان باطل با آنان میگوید، بت پرستان میگفتند، بت پرستی، اثری بجامانده از نیاکان ماست، و ما باید آن را حفظ کنیم و انبیا میفرمودند: اگر اجداد شما کاری را عاقلانه یا از روی هدایت نکردهاند، نباید روش باطل آنها را ادامه دهید. چون عقل و هدایت است که میتواند اُسوه باشد نه سَفَه و ضلالت. انبیا مردم را به عقل و وحی فرا میخواندند و میگفتند: هر کلام را یا باید حجت درون (عقل) تأیید کند، یا حجت بیرون (نقل) صحیح بداند. انبیا با تقلید باطل و جهل و سنتهای نادرست مبارزه کردند. در سوره مبارکه بقره آمده است: (وإذا قیل لهم اتَّبعوا ما أنزل الله قالوا بل نتَّبع ما ألفینا علیه اباءنا أوَلَوْ کان اباؤهم لا یعقلون شیئاً ولا یهتدون)[1]؛ وقتی به آنان گفته شد از آنچه خداوند نازل کرده است، پیروی کنید؛ گفتند: ما چیزی را پیروی میکنیم که نیاکان خود را بر آن یافتیم آنان روش نیاکان را در مقابل وحی قرار میدادند از این رو خداوند میفرماید: اگرچه روش نیاکان شما نه مطابق عقل و استدلال بود، و نه هماهنگ با هدایت وحی آسمانی؟ حق را باید حفظ کرد و آن را به صورت یک سنّت پسندیده ترسیم کرد نه آن که هرچه سنّت شد حق باشد و حفظ و تداوم آن مطلوب.
در سوره مبارکه مائده نیز در مذمّت از تقلید باطل می فرماید: (واذا قیل لهم تعالوا الی ما أنزل الله وإلی الرَّسول قالوا حسبنا ما وجدنا علیه اباءنا أَوَ لَوْ کان اباؤهم لایعلمون شیئاً ولا یهتدون)[2]؛ وقتی به اینها گفته شود در برابر رهآورد انبیا خضوع کنید، میگویند ما سنت نیاکانمان را حفظ میکنیم. آیا اگر نیاکانشان عالم و مهتدی نبودند، باز هم مطاعند و متبوع؟ و این نشانگر آن است که تبعیت در مسائل حکمت نظری باید بر اساس علم باشد و در مسائل حکمت عملی باید در مسیر هدایت قرار گیرد. چیزی که در برابر وحی و عقل قرارگیرد، سنت باطل نامیده می شود و سنت باطل، انسان را به عذاب الیم گرفتار میکند.
در سوره اعراف نیز تقلید باطل را محکوم میکند: (وإذا فعلوا فاحشةً قالوا وجدنا علیها اباءنا والله أمرنا بها قل إنَّ الله لا یأمر بالفحشاء أتقولون علی الله ما لاتعلمون)[3]؛ وقتی دست به کار زشتی زدند، برای توجیه آن و تبرئه خود گفتند: گذشتگان خود را بر این روش یافتیم و این سنّت نیاکان ماست و حفظ سنّتهای باستانی لازم و مقدس است. متفکران آنان استدلال می‌کنند و میگویند خدا ما را به این کار امر کرده است. قرآن کریم درباره وثنیین میفرماید: اینها دو گونه سخن میگویند، عدهای معتقدند که باید سنت نیاکانشان را حفظ کنند، و عدهای نیز میگویند: خداوند ما را به پرستش بتها و احیای سنّت بت پرستی امر کرده است. منشأ اشتباه وگمراهی آنان، خلط بین امرتکوینی وامر تشریعی و فرق نگذاشتن بین آنهاست.
در سوره مبارکه لقمان نیز میفرماید: (واذا قیل لهم اتَّبعوا ما انزل الله قالوا بل نتَّبع ما وجدنا علیه اباءنا أو لو کان الشَّیطان یدعوهم الی عذاب السَّعیر)[4]؛ وقتی آنان را به اطاعت از وحی فرا میخواندند، میگفتند: ما پیرو سنت نیاکان خویش هستیم. این سنّت، سنت شیطانی است و شیطان پیروان خود را به عذاب دردناک الهی گرفتار میکند. چیزی که مطابق عقل و وحی نباشد، سخن شیطان است و سخن شیطان پایانی جز عذاب نخواهد داشت. در سوره مبارکه زخرف نیز میفرماید: (وقالوا لو شاء الرَّحمن ما عبدناهم ما لهم بذلک من علم ان هم الّا یخرصون ام اتیناهم کتاباً من قبله فهم به مستمسکون بل قالوا انّا وجدنا اباءنا علی امَّةٍ وإنّا علی اثارهم مهتدون وکذلک ما ارسلنا من قبلک فی قریة من نذیرٍ الّا قال مترفوها انّا وجدنا اباءنا علی امَّة وإنّا علی اثارهم مقتدون قال أو لو جئتکم بأهدی ممّا وجدتم علیه اباءکم قالوا إنّا بما ارسلتم به کافرون)[5].
[1] ـ سوره بقره، آیه 170.
[2] ـ سوره مائده، آیه 104.
[3] ـ سوره اعراف، آیه 28.
[4] ـ سوره لقمان، آیه 21.
[5] ـ سوره زخرف، آیات 20 ـ 24.
[سیره پیامبران در قرآن- جلد 6 - صفحه 9-77]
منبع: پایگاه اطلاع رسانی اسراء
نظر شما