مسجد جامع یزد، مسجدی تاریخی با شاهکار معماری اسلامی

خبرگزاری شبستان - یزد:

استان یزد از دیرباز یکی از شهرهای مهم و تاریخی کشورماه است که به عنوان دومین شهر خشت خام جهان نیز از ان نام برده می شود.

این استان دارای جاذبه های تاریخی متعددی است که افراد علاقمند را از اقصی نقاط جهان به سمت خود جذب می کند و در کشور نیز افراد زیادی خواهان بازدید از این ابنیه تاریخی هستند.

مسجد جامع یزد نیز از جمله این ابنیه تاریخی است که معماري اين مسجد بسيار بزرگ به قدري منحصر به فرد و بي بديل است که هر سال گردشگران بسيار زيادي از نقاط مختلف دنيا به قصد بازديد از شاهکار هنر معماري به ايران و استان يزد سفر مي کنند و در بسياري از کشورها مسجد جامع يزد به عنوان نمادي ازاين استان و حتي نمادي از کشور ايران مطرح است و اين بنا در شمار نخستين بناهاي عظيم و پرقدمت کشور به شمار مي رود.

بانی اولیه بنا در قرن پنجم هجری «امیرعلاءالدوله كالنجار» اولین امیر كاكویی بوده است در اين زمان اغلب توسعه شهر يزد به طرف شمال شرق بوده است. از آباداني‌هايي كه آل كاكويه در يزد ايجاد كردند، نمي‌توان به راحتي گذشت، از جمله ايجاد قنات‌هاي متعدد، مساجد، مدارس و كتابخانه‌ها، آخرين فرد از سلسله آل كاكويه يعني امير فرامرز در سال ۵۳۶ از دنيا رفت،

 اما بنای‌ كنونی مسجد مربوط به دوران حکومت «آل مظفر» در قرن هشتم و نهم هـ . ق است، «سید رکن الدین» پس از احداث بقعه، میدان، آب انبار و ساعت به تعمیر و احیانا تجدید بنای این مسجد همت گماشت و دیگرانی در  بعد از او به ساخت احیا و مرمت مسجد پرداختند که در ذیل میآید.

مسجد دارای شش ورودی است كه در اضلاع مختلف بنا واقع شده اند. ورودی اصلی كه در ضلع شرقی مسجد واقع شده دارای سردر رفیع و نیز كتیبه های كاشی معرق است و دو مناره نیز بر آن استوار شده، این سردر زیبا در زمان شاهرخ تیموری به بنا اضافه شده و بر آن تزئینات و كاشی معرق با نقوش گره چینی و اسلیمی كار شده است. بخش اعظم این آثار به مرور زمان تخریب شده بود در تعمیرات هیآت حامیان بازسازی می شود.

ورودی مذكور به یك هشتی (كریاس) با سقف گنبدی گشوده می شود كه این فضا را می توان موزه كتیبه ها نامید زیرا كه انواع كتیبه های سنگی و كاشی كه بر وقفنامه و فرامین حكومتی در دوره های مختلف درج شده، منصوب است.

درب ضلع غربی بنا درست مقابل ورودی مذكور قرار گرفته و آن هم به یك هشتی گشوده می شود كه نمای این درگاه با كاشی كاری جدید تزئین یافته است، ورودی دیگر مسجد در ضلع شمالی و درست روبروی ایوان قرار دارد. این ورودی متصل به یك كریاس است و سردر آن با كتیبه های قرآنی و تزئینات كاشی معرق جدید تزیین یافته است.

ورودی شمال غربی دارای نمای ساده و بی پیرایه است كه به یك دالان طویل گشوده می شود كه این دالان به یكی از رواق های اطراف صحن متصل می شود.

۲ ورودی دیگر مسجد یكی در ضلع جنوب غربی واقع در شبستان غربی گنبدخانه و دیگری در شمال شرقی و در بخش قدیمی مسجد واقع شده كه در حال حاضر هر ۲ مسدود است.

زیباترین بخش بنا را می توان مجموعه ایوان و گنبدخانه و فضاهای پیرامون آن نامید، نمای ایوان رفیع با مجموعه ای از زیباترین تزیینات كاشی معرق و با نقوش اسلیمی و گیاهی و نیز گره چینی پوشانده شده این تزیینات همراه با آجرهای ضربی و نقوش معقلی و كتیبه های كاشی معرق و كوفی بنایی مجموعه ای بدیع و خیره كننده آفریده اند كه تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزد.

پایه های مسجد جامع نو در سال های 724 یا 728 هجری قمری در پشت قبله مسجد جامع قدیم توسط «سیدركن الدین محمد‌بن قوام الدین بن نظام حسینی یزدی قاضی» گذارده شده است.

در سال 732 هجری قمری «مولانا عفیف الدین» مناره ای بر سر گنبد مقصوره قدیم احداث می نماید و سید شمس الدین فرزند سیدركن الدین وقفیات جدیدی بر موقوفات آن می افزاید و در سال 777 هجری قمری در زمان حكومت شاه یحیی درگاه جدیدی از مسجد جامع قدیم به مسجد نو باز می كنند كه همان كریاس ضلع شرقی است.