اربعین معبر اتصال عاشورا به ظهور است

محمدهادی همایون، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در گفت و گو با خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان در رابطه با بررسی نسبت اربعین و عصر ظهور اظهار کرد: بررسی موضوع نسبت اربعین و ظهور که موضوعی حایز اهمیت است به واکاوی دو مفهوم دیگر از جهت وقایع تاریخی نیاز دارد که مهمترین آنها مسئله عاشورا و موضوع دیگر مسئله غدیر و همچنین آغازگر این جریان یعنی بعثت پیامبر اسلام (ص) است.

وی تصریح کرد: ما در نگاه به پدیده های تاریخی به ویژه عاشورا و اربعین که نسبت آن را در ادامه توضیح می دهم، شاهد یک برنامه الهی هستیم که سطح این برنامه الهی از حوادث سال 60 و 61 هجری فراتر می رود. اما ما در تحلیل واقعه عاشورا گاهی دچار اشتباه می شویم چراکه وقایع را در همان مقطع زمانی خود بررسی می کنیم.

دکتر همایون در این رابطه گفت: محدود کردن وقایع به همان مقطع زمانی خود به این معنا است که به عنوان مثال بگوییم بعد از مرگ معاویه چه اتفاقاتی افتاد؟ یزید چه شخصیتی داشت؟ و این جریانات سبب شد اهل بیت (ع) با رهبری و هدایت امام حسین (ع) چه حرکتی را شکل دهند؟ همین و بس. هرچند این نگاه نیز اشتباه نیست اما تنها بخشی از ماجرا را شامل می شود نه همه آن را.

در «نگاه تمدنی» عاشورا محور تحلیل تاریخ است

وی افزود: در نتیجه وقتی مسائل کلان و عمیق پیش می آید با ابزارهای خرد نمی توان آن را بررسی کرد که بالاخره ماهیت قیام اباعبدالله الحسین (ع) چه بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: با این نگاه که ما آن را به نام «نگاه تمدنی» می شناسیم حادثه عاشورا یک حادثه مهم در تاریخ است که فقط منحصر در زمان خود نیست، در واقع در این نگاه هر واقعه ای که پیش از عاشورا اتفاق افتاده مقدمه شکل گیری عاشورا بوده است. چون اگر قرار است برنامه ای (الهی) اجرا شود آن برنامه نیازمند مقدماتی است و همه انبیای پیشین و حرکت جریان الهی در جهت مدیریت کردن و رساندن حرکت تاریخ به واقعه عاشورا بوده است.

وی در ادامه در تبیین این مسئله تاکید کرد: هر حرکتی که بعد از عاشورا نیز اتفاق افتاده نتیجه عاشوراست.  به این شکل عاشورا در محور تحلیل تاریخ ما قرار می گیرد یعنی ما تاریخ خود را با محوریت عاشورا و حوادث قبل و بعد از آن و از جمله مسئله ظهور تحلیل می کنیم.

این کارشناس مسایل دینی در ادامه ابراز کرد: اصل مسئله کنونی ما بحث درباره عاشورا و ظهور نیست اما از اینجا شروع می کنیم تا بگوییم که موضوع عاشورا نقطه عطف و بسیار اساسی و حساب شده ی حرکت بشر به سمت ظهور و حاکمیت الهی بوده است. این ماجرا یک پیشینه نزدیک، به نام غدیر دارد که آغازگر استقرار «ولایت» در نظام هستی است، البته اصل این حرکت از بعثت پیامبر(ص) آغاز شده، غدیر را به همراه داشته و بعد عاشورا رخ داده است و عاشورا ما را به ظهور می رساند.

دکتر همایون گفت: اینکه عاشورا چگونه ما را به جریان ظهور می رساند؟ موضوع اربعین است. یعنی مسئله اصلی بحث ما از اینجا آغاز می شود که عاشورا با چه ساز و کاری قرار است ما را به جریان ظهور نزدیک کند؟

عاشورا و حوادث بعد از آن؛ تبیین گر جهت حرکت به سوی ظهور!              

وی در این رابطه تاکید کرد: عاشورا پدیده ای بود که به هر حال در یک مقطع زمانی و وضعیت جغرافیایی بسته اتفاق افتاد. به عبارت دیگر حادثه ای که در یک سرزمین خاص اتفاق افتاده و نهایتا آثار آن به چند سرزمین اسلامی از جمله کوفه، شام و مدینه (که یکی از پایگاه های اساسی اسلام بود) رسیده است. اما به هر حال این واقعه در آن زمان گستره جهانی نداشته است و از لحاظ زمانی، مقطع زمانی خاصی را شامل می شود. اما این حرکت باید مانا و ماندگار شود، باید حرکت و جریان داشته باشد تا ما را به ظهور برساند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: همچنان که پیشتر اشاره شد تمام حوادث بعد از عاشورا را باید نتیجه عاشورا دانست که جهت حرکت ما را به سمت ظهور تعیین می کند، برای اینکه این اتفاق رخ دهد موتور محرک و جریانی که به عنوان یک زمینه معرفتی، در کنار عاشورا در نظر گرفته شده، اربعین است. آنچه که عاشورا را به ظهور متصل می کند پدیده ای به نام اربعین است که با فاصله 40 روز از عاشورا شکل می گیرد.

وی افزود: نفس عدد 40 برای ما معنادار است و معنای «کمال» را تداعی می کند. وقتی شما با فاصله به یک پدیده نگاه می کنید آن پدیده را بهتر تحلیل خواهید کرد. در حوادث تاریخی نیز معمولا اینگونه است. یعنی وقتی از آن پدیده تاریخی، فاصله زمانی می گیریم بهتر می توانیم آن را تحلیل کنیم. این فاصله 40 روزه که با مبانی خلقت و نظام آفرینش در اعتقادات ما نیز هماهنگ است فاصله ای است که اولین نگاه های جدی معرفتی به عاشورا در آن ایجاد می شود و بر اساس نگاه «یوم الله بودن» مورد توجه قرار می گیرد.

 اربعین امروز جریان هموار سازی مسیر برای ظهور را انجام می دهد

استاد دانشگاه امام صادق علیه السلام در ادامه تاکید کرد: این «یوم الله» ویژگی ای دارد که هر سال باید تکرار شود، تازه شود و رشد کند. یعنی ما در «یوم الله ها» باید هر سال یک قدم جلوتر رفته باشیم. منظور از این حرکت رو به جلو، پیشرفت در راستای شناخت عمیق معرفتی ِ آن پدیده ای است که اتفاق افتاده مانند نفس عاشورا که گفته اند: «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» .

وی در توضیح این مطلب گفت: اربعین و عاشورا سال به سال به اعتبار اینکه «یوم الله» هستند ما را به جلو می برند. اربعین همواره در طول تاریخ آن نقش معرفتی ای را که در معرفی و ماندگار کردن پدیده عاشورا بر عهده داشته، به خوبی ایفا کرده است و می کند و این یکی از مولفه های موثر در ماندگاری این پدیده و اتصال آن به ظهور است.

دکتر همایون در ادامه ابراز کرد: در این مقطع زمانی و به دلیل اتفاقاتی که افتاده و شرایطی که وجود دارد این حرکت نمود بیشتری پیدا کرده و ما متوجه این حقیقت می شویم که آن اربعینی که از روز نخست در برنامه الهی برای رساندن انسان ها به ظهور، تعبیه شده بود امروز چگونه در حال ایفای نقش است.

وی در بیان برخی از آثار مکشوف اربعین افزود: به عنوان نمونه نقش اربعین در بحث تامین امنیت کشور عراق، یا نقش آن در بیداری امت سلامی، نقش جدی آن در وحدت امت اسلامی، در وحدت میان ایران و عراق، و حتی نقش آن در وحدت میان ادیان. نفس پدیده عاشورا یک پدیده بین الادیانی است چرا که تنها شیعیان در رقم خوردن آن نقش نداشته اند بلکه غیرشیعه نیز در آن حضور داشته اند. به عنوان مثال درباره «زهیر» که گفته می شود «عثمانی مذهب» بوده است، خب ایشان شیعه نبوده است، یا «حربن ریاحی» که در میان سپاهیان طرف مقابل بوده، یا «وهب نصرانی» که مسیحی بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام در پایان خاطرنشان کرد: همان پدیده ای که قرار است در ظهور شکل بگیرد و وحدت ادیان را ایجاد کند «وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا» و از همه اکناف و اختار جهان به سمت امام(عج) حرکت صورت بگیرد، این رویداد در عاشورا شکل گرفته است و امروز نیز در اربعین تکرار می شود. پس این الگو به همان شکل در حال عملی شدن است. اربعین امروز دارد جریان هموارسازی مسیر برای ظهور را انجام می دهد. بنابراین، می توان از این جهت اربعین را یک پدیده معطوف به ظهور ببینیم که عاشورا را به آخرالزمان متصل می کند.