به گزارش خبرگزاری شبستان، بزرگان دین فرموده‌اند هیچ یک از افعال و حرکات و سکنات ما بدون یکی از احکام خمسه (منظورم احکام پنج‌گانه یا همان واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح است) نیست.
اما احکام مربوط به عزاداری معمولا در چند بخش مطرح می‌شود که در این نوشتار احکام عزاداری مطابق با فتاوای آیت الله مکارم شیرازی را در قالب پرسش و پاسخ ارائه می‌دهیم.
احکام مجالس و دسته جات عزاداری
شرکت در مجالس
سوال- حضور در مجالس عزای امام حسین(ع)در محرم چه حکمی دارد؟مستحب است یا واجب؟
جواب:حضور در این مجالس مستحب است؛ولی اگر مردم به مقدار لازم حاضر نشوند حضور در این مجالس واجب کفایی است.
سوال – شرکت در مراسم عزاداری سالار شهیدان امام حسین(ع)چه حکمی دارد آیا می توان گفت واجب کفایی است؟
جواب:آری در شرایط فعلی چنین است.
سوال-هر سال گروهی از پیروان سایر مذاهب،مایل هستند در مراسم بیدار کننده عزاداری سید الشهدا(ع) شرکت کنند.آیا شرکت آنها جایز است؟
جواب:شرکت آنها مانعی ندارد و حتی نذورات آنها را باید پذیرفت.
سوال- اگر حضور عده ای درهیئت،سبب اخلال در امر تعظیم شعائر اسلامی گشته،و باعث هتک حرمت مجالس ائمه اطهار (ع)گردد،آیا مسئولین هیئت حق بیرون انداختن و یا حق ممانعت از ورود این افراد محفوظ است؟
جواب:حتی الامکان نباید کسی را از هیئت بیرون کرد؛شاید تحت تاثیر واقع شود و هدایت گردد.و در صورت ضرورت باید با زبان خوب عذرشان را بخواهند.
سوال-وظیفه ما در برابر مراسم عزاداری و عاشورای حسینی چیست؟
جواب:بدون شک این مراسم از مهم ترین شعائر اسلامی است که هر سال باید با شکوه تر و با عظمت تر از سال گذشته برگزار شود. حتی در بعضی از شرایط برای حفظ آن از شر اجانب ممکن است جنبه وجوب کفایی به خود بگیرد و انجام آن رمز بقای اسلام و مذهب اهل بیت(ع) است.
سوال – آیا حضور کودکان در این مراسم ،که گاه توأم با بی نظمی است،شایسته است؟
جواب:به یقین باید کودکان و نوجوانان را از سنین پایین به مکتب حسینی(ع)آشنا ساخت و درس آزادگی،ایمان و شهامت را از همان اول به آنها آموخت،حضور انها لازم است هر چند گاهی عوارض مختصری داشته باشد.
سوال- اگر شخصی در آشپزخانه ای که غذای عاشورا و تاسوعای حسینی را آماده می کند به قصد خدمت به امام حسین (ع)بدون هیچ چشم داشتی کار کند و نداند صاحب آشپزخانه برای پخت غذا پول دریافت می کند یا خیر،آیا این خدمت مورد قبول خدا و امام حسین(ع)واقع می شود؟حال اگر بداند صاحب آنجا برای پخت غذا پول می گیرد،ولی باز هم قصد کمک کننده،خدمت است و چشم داشتی نداشته باشد، چه حکمی دارد؟
جواب:خدمت او در جای خود محفوظ است، و به اجر خود می رسد.
کیفیت مجالس عزاداری
سوال - عزاداری مطلوب برای اهل بیت (ع) چه ویژگی هایی دارد؟
جواب: در این مراسم قبل از هر چیز باید اهداف سالار شهیدان (ع) و یاران شجاعش از این قیام خونین به وسیله خطبای محترم و مداحان عزیز تشریح شود سپس به مراسم سوگواری بپردازند، و عزاداری ها باید به همان شکل سنتی و خالی از پیرایه و با خلوص نیت انجام گیرد.
ولی عزاداران محترم (خطبا و مداحان و آحاد مردم سوگوار)
سوال - آیا در عزاداری امام حسین (ع) جایز است؟
جواب: ریا در هر عبادتی حرام محسوب می شود؛ ولی تظاهر به عزاداری امام حسین (ع) و تعظیم شعائر دین به قصد قربت جایز بلکه مستحب است. مثل اینکه پرداختن صدقه آشکار قربة الی الله برای تشویق دیگران، همانطور که در قرآن آمده، مستحب است.
سوال - آیا صحیح است که در یک خیابان در فاصله کمتر از پانصد متر، دو یا سه هیئت فعالیت کنند؟ آیا این کار اسراف در مصرف سوخت و انرژی برق نیست؟ آیا بهتر نیست در هر منطقه یک حسینیه عمومی باشد تا در مصرف، صرفه جویی شود؟
جواب: چنانچه بتوانند با هم متحد شوند، بسیار خوب است.
سوال: نظر حضرتعالی در مورد کیفیت برپایی مراسم عزاداری اهل بیت (ع) که گاهی با اعیاد باستانی همراه می شود چیست؟
جواب: در چنین شرایطی بهتر آن است که آنچه آثار شادی و خوشحالی است اظهار نکنند؛ ولی صله رحم و دید و بازدید و خانه تکانی و نظافت و مانند آن مانعی ندارد.
انجام و ترک واجبات
سوال- بعضی از شب ها مجالس عزاداری آنقدر طولانی می شود که نماز صبح به خطر می افتد حکم اینگونه مجالس چیست؟
جواب: این عزیزان باید برنامه ها را طوری تنظیم کنند که نماز صبح آنها به خطر نیفتد.
سوال - افرادی هستند که ادعای مسلمانی دارند وانفاق و احسان می کنند و در ایام محرم، سوگواری و عزاداری کرده و نذری می دهند؛ ولی نماز یومیه خود را نمی خوانند آیا اعمال آنها صحیح بوده و مورد قبول حق تعالی قرار می گیرد؟
جواب: اعمالشان باطل نیست؛ ولی کم ارزش است.
سوال-اگر عزاداری برای امام حسین (ع) باعث تضییع حقوق دیگران شود، آیا موجب ضمان خواهد شد؟ به طور کلی آیا در این مورد خاص رعایت حقوق دیگران واجب است؟
جواب: عزاداری، یکی از مستحبات مهم است؛ ولی حفظ حقوق دیگران از واجبات است بنابراین، باید طوری عزاداری کرد که حقوق کسی ضایع نشود.
دسته جات عزاداری
سوال - حرکت دسته جات عزاداری به چه شکلی مطلوب است؟
جواب: باید با نظم کامل و پرچم های آبرومند که اهداف مقدس عاشورا بر آن نوشته شده باشد، صورت گیرد بهتر آن است که ریش سفیدان در قلب دسته جات باشند و جوانان درجلو و افراد بزرگسال در عقب دسته، و خواهران به دنبال آنها باشند.
سوال - تشکیل دسته جات عزاداری در کشورهای خارجی چگونه است؟
جواب: کار بسیار خوبی است؛ ولی باید با نهایت نظم و شکوه و هدف دار باشد، تا پیام عاشورای حسینی را به همه جا منتقل کند.
سوال- حکم شرعی ورود هیئت های عزاداری با کفش به مساجدی که تماماً صیغه مسجد خوانده شده و نماز اقامه می شود چیست؟
جواب: ورود با کفش ها روی فرشها جایز نیست، ولی اگر فرش ها را جمع آوری کنند، ورود با کفش حرام نیست اما باید بعداً بشویند و تمییز کنند.
سوال - آیا رقابت دسته جات با هم جایز است؟
جواب: مراسم حسینی باید رمز وحدت، محبت، دوستی، ایثار و فداکاری باشد و از هر کار که سبب اختلاف می شود باید به شدت پرهیز شود.
وقت نماز و عزادارى
سؤال. آیا برپایى نماز جماعت ظهر عاشورا در خیابان ها و بستن راه عبور و مرور مردم کار خوبى است؟
جواب: این، کار بسیار خوبى است و یادآور نماز روز عاشوراى شهیدان کربلا در برابر تیرباران دشمن خصوصاً و اهمیّت فوق العاده نماز عموماً مى باشد و این مقدار سدّ معبر مانعى ندارد.
سؤال. در مکان هایى که اهالى روستا و دیگر افراد مقیم شهرستان هاى اطراف، براى عزادارى و برگزارى مراسم تعزیه خوانى حاضر مى شوند، هنگام اذان بدون اینکه توجّهى به اهمیّت نماز اوّل وقت داشته باشند به مراسم ادامه مى دهند. البته در مسجد عدّه کمى نماز جماعت برگزار مى کنند در صورتى که مى توانند حداقل به احترام اوقات شرعى، مدّتى مراسم را اجرا نکنند و این در حالى است که گاهى در حین مراسم به امور اقتصادى و معیشتى مردم که امرى پسندیده است مى پردازند. نظر حضرتعالى در این زمینه چیست؟
جواب: بى شک تعطیل کردن عزادارى هنگام اذان و پرداختن به نماز اوّل وقت بسیار پسندیده است; که در خیلى از جاها شروع شده و إن شاءالله گسترش یابد و فراگیر شود.
استفاده از طبل و سنج
سؤال. آیا استفاده از طبل، سنج و نى در مراسم عزادارى جایز است؟
جواب: استفاده از طبل و سنج که از آلات لهو نیست و براى نظم بخشیدن به حرکت سینه زنان و زنجیرزنان است، مانعى ندارد; ولى از نى زدن اجتناب شود و هنگامى که به مساجد مى رسند همه را خاموش کنند.
سؤال. آیا طبل زدن که از کارهاى لشکر یزید بوده، و مسلّماً موجبات مزاحمت و تضییع حقوق همسایه ها مى شود مجاز است؟
جواب: طبل زدن اختصاصى به لشکر کفّار نداشته است و استفاده از آن براى تنظیم حرکت دسته جات در شارع عام مانعى ندارد.
سؤال. وظیفه خطیرى بر عهده شیعیان ابا عبدالله(علیه السلام)و عزادارى براى آن حضرت مى باشد. از قدیم هیئت هاى حسینى با زدن طبل در خیابان، در گروه هاى مردمى به عزادارى مى پرداختند. اخیراً سخن هایى رایج شده که براى افرادى که در حال استراحت هستند، سر و صدا ایجاد مى شود. آیا باید حضور مردم را مخفى کرد؟ چنانچه وقت و زمان این عزادارى ها مناسب باشد زدن طبل چه حکمى دارد؟
جواب: هر گاه در زمان هاى مناسبى طبل بزنند که مردم معمولاً در خواب نیستند و رعایت اعتدال را نیز بنمایند مانعى ندارد.
استفاده از موسیقى
سؤال. چنانچه در مراسم شام غریبان اباعبدالله(علیه السلام)هم زمان با مدّاحى، نى نواخته شود چه حکمى دارد؟
جواب: هرگاه آهنگ آن، مناسب مجالس لهو و فساد باشد جائز نیست.
سؤال. نواختن سازهایى همانند سنج و دمام(1) در مسجد و در مراسم عزادارى امام حسین(علیه السلام) چه حکمى دارد؟
جواب: در مسجد جائز نیست; ولى در دسته جات سینه زنى و عزادارى مانعى ندارد. البتّه به صورتى که مایه آزار مردم نشود.
علم و علامت
سؤال. علم بزرگى وجود دارد که تاریخچه آن تقریباً به 1300 سال مى رسد و رسم بر این بوده و هست که از روز اوّل ماه محرّم تا روز عاشورا علم را به تک تک منازل اهالى جهت زیارت مى برند و اعتقاد زیادى به آن دارند و حاجت مى گیرند. لطفاً دراین زمینه به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) مبالغ هنگفتى به عنوان نذرى بر سر علم مى بندند و بعضى ها هم گوسفندى جلوى علم قربانى مى کنند. وجه نقد و گوسفند قربانى به چه کسى تعلّق مى گیرد؟
1. یک نوع ساز کوبه اى ایرانى، که استفاده از آن در جنوب ایران رایج است.
ب) علمداران که گروهى از سادات مى باشند، علم فوق را ارثیه پدرى مى دانند که نسل به نسل از پدر به پسر منتقل مى گردد و وجوهات نذرى را بین خودشان تقسیم مى کنند. آیا این کار صحیح است؟ اگر صحیح است، آیا به اولاد دختر هم سهمى مى رسد؟
ج) با توجّه به اینکه جایگاه علم در طول سال در امام زاده مى باشد، آیا چیزى از نذورات، به امام زاده نیز تعلّق مى گیرد؟
جواب الف تا ج) با توجّه به اینکه چنین برنامه اى در روایات معصومین(علیهم السلام) مطلقاً نیامده است و از نظر تاریخى نیز مدرکى براى آن در دست نیست بر همه مؤمنین و مؤمنات لازم است که این کار را ترک کنند و نذورات خود را به هیئت امناى حسینیه که از میان افراد معتبر باید انتخاب شوند تسلیم کنند، تا نذورات را صرف مجالس عزادارى و کمک به ایتام و مستمندان کنند و اجازه ندهند افراد سودجو از نام مبارک امام حسین(علیه السلام) و پرچم، سوء استفاده کنند.
سؤال. با توجّه به شایعاتى که علامت را نشان صلیب و ترویج مسیحیت مى داند، آیا بردن علامت به هیئت ها و خیابان ها اشکال دارد؟
جواب: با توجّه به اینکه دشمنان، پیرایه هایى به علامت مى بندند بهتر است از آن پرهیز شود و به پرچم هاى آبرومند ساده قناعت گردد.
سؤال. نظر معظّم له نسبت به استفاده از علامت هایى که مجسّمه حیوانات از قبیل مرغ و خروس و دیگر اشیا و جمادات بر روى آنها نصب شده، چیست؟
جواب: به طور کل از این گونه علامت ها اجتناب کنید.
سؤال. در شهر ما، در هر مسجد، یک علم وجود دارد که هر سال در ایّام عزادارى، مخصوصاً در روزهاى عاشورا این علم را به حرکت در مى آورند، هر یک از این علم ها هر چند دقیقه یکبار بر شانه فردى مى نشیند و آن فرد پس از بوسیدن آن علم، به یکى از پارچه هاى آن پول مى بندد. مردم مى گویند: «هر کس نذرى داشته باشد و علم روى شانه اش بنشیند و او به علم پول ببندد نذرش قبول مى شود!» افراد زیادى به علم اعتقاد دارند، آنها مى گویند: «علم به وسیله کسى که آن را در دست دارد حرکت نمى کند، بلکه حرکت آن توسّط قدرت الهى است!» نظر شما در این مورد چیست؟
جواب: پرچمهایى که در عزادارى امام حسین(علیه السلام) حمل مى شود، چون متعلّق به عزادارى آن حضرت مى باشد محترم است، امّا حاجت را باید از خداوند با شفاعت امام حسین(علیه السلام)خواست، نه از علم.
سؤال. در روز عاشورا مراسم عجیبى در شهر ما انجام مى شود. بدین صورت که مردم الوارهاى سنگین را به شکل لانه کبوتر که تقریباً پنج تُن وزن دارد بلند کرده و دور مى زنند و بعد به روى زمین گذاشته و سینه مى زنند و این کار را چندین بار انجام مى دهند. نظر شما چیست؟
جواب: این کار در روایات اسلامى وارد نشده و بهتر است به جاى آن، مجالس پرشکوه عزادارى و دسته جات برگزار شود.
سینه زنى و زنجیرزنى
سؤال. سینه زنى و زنجیرزنى در مراسم عزادارى سالار شهیدان چگونه است؟
جواب: سینه زنى و زنجیرزنى نیز از روش هاى عزادارى سنّتى است و اشکالى ندارد.
سؤال. دلیل سینه زدن براى ائمّه(علیهم السلام) چه مى باشد؟
جواب: عزادارى، حمایت از مکتب امام حسین(علیه السلام) در ظلم ستیزى و اعلام برائت و بیزارى از ظالمان است و سینه زنى نوعى عزادارى محسوب مى شود.
سؤال. تاریخچه زنجیرزنى و سینه زنى در محرّم چیست؟
جواب: سینه زنى ظاهراً از قدیم الایّام در عزادارى ها معمول بوده; ولى زنجیرزنى احتمالاً در قرن اخیر به وجود آمده و نوعى عزادارى محسوب مى شود.
سؤال. آیا این مطلب درست است که اگر کسى براى امام حسین(علیه السلام)سینه بزند و در اثر سینه زدن سینه اش کبود شود، تا زمانى که جاى کبودى بر سینه اوست براى او حسنه و ثواب مى نویسند؟
جواب: چنین مطلبى صحّت ندارد و آسیب به بدن در عزادارى اشکال دارد.
سؤال. برهنه شدن در این مجالس براى سینه زنى چه حکمى دارد؟
جواب: هرگاه در حضور بانوان باشد جایز نیست و در غیر این صورت نیز چون ممکن است سبب وهن مراسم عزادارى گردد بهتر است از آن چشم پوشى شود.
سؤال. فلسفه حرمت برهنه شدن براى سینه زنى در جایى که خانم ها هم نیستند و فیلم هم گرفته نمى شود چیست؟
جواب: این کار اشکال دارد; زیرا خلاف شأن مجلس عزاى سیّدالشّهدا(علیه السلام) است. کدام یک از ما در مراسم عزاى پدر خود برهنه مى شود و مثلاً به اهل مجلس تعزیت مى گوید.
سؤال. آیا سینه زنى محکم طورى که سینه سرخ شود مجاز است؟
جواب: سرخ کردن سینه به عمد، اشکال دارد.
سؤال . آیا به بالا و پایین پریدن در مراسم سینه زنى اشکال دارد؟
جواب: عزادارى خامس آل عبا(علیه السلام) از افضل قربات است و چنین مجالسى باید مرکز نشر و گسترش معارف اهل بیت(علیهم السلام)باشد و از این گونه کارها پرهیز شود.
سؤال. در هیئت هاى به سبک جدید مرسوم است که گاهى به شکل تند و سریع سینه مى زنند که به شور معروف است. نظر معظّم له در این باره چیست؟
جواب: بهتر این است که این روش، که روش سنگینى به نظر نمى رسد و مناسب مقام ولایت نیست، ترک شود.
سؤال. هروله کردن در هنگام سینه زنى چه حکمى دارد؟
جواب: از این حرکات، در مجلس عزاى اهل بیت(علیهم السلام)اجتناب کنید.
سؤال. آیا تقلید صداى برخى حیوانات نظیر سگ، الاغ و کبوتر در موقع سینه زدن، به منظور اظهار عجز در مقابل ائمّه(علیهم السلام)جایز است؟
جواب: این کار زننده است و اهانت به مقام شامخ ائمه(علیهم السلام)مى باشد.
قمه زنى و تیغ زنى
سؤال. سینه زدن با تیغ و یا زنجیر زدن با زنجیرى که داراى چاقو و یا تیغ مى باشد و منجر به زخمى شدن بدن و جارى شدن خون مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب: همان گونه که قبلاً نیز اشاره کرده ایم مسئله عزادارى حضرت سیّدالشّهدا(علیه السلام) در هر زمان و در هر مکان، از افضل قربات و مایه تقویت روح ایمان، شهامت اسلامى، ایثار، فداکارى و شجاعت در مسلمین است; ولى کیفیّت عزادارى باید چنان باشد که بهانه اى به دست دشمنان اسلام ندهد و موجب سوء استفاده آنان نشود و این مراسم عظیم و پرشکوه تضعیف نگردد، و به همین جهت، از کارهایى که موجب وهن مذهب است باید پرهیز شود و از آسیب رساندن به بدن خوددارى گردد.
سؤال. در اکثر مناطق کشورهاى اسلامى (غیر از ایران) و غیر اسلامى، مردم متدیّن شیعه با مذاهب دیگر با هم زندگى مى کنند و در ایّام محرّم، بالأخص روز عاشورا، متدیّنین مجالس سوگوارى منعقد مى کنند و نوجوانان با نوحه سرایى (بدون آهنگ غنا) سینه زنى و زنجیرزنى مى کنند; در نتیجه از بدنشان گاهى خون جارى مى شود، این حالت بر افراد و جامعه غیر شیعى اثر خوبى مى گذارد و گاهى مایل به تشیّع هم مى شوند، آیا در صورت حاصل شدن اثر مثبت و نتایج خوب، زنجیرزنى به شکل فوق جایز است؟
جواب: همان طور که بارها گفته ایم عزادارى خامس آل عبا(علیه السلام)از افضل قربات است; ولى نباید کارى کرد که بدن مجروح شود; براى بزرگداشت این شعائر از طرق بهتر استفاده کنید.
سؤال. آیا قمه زدن به طور مخفى حلال است؟ به طورى که گفته مى شود، قبل از پیدایش دوربین حلال بوده است؟
جواب: عزادارى نباید باعث آسیب به بدن شود.
سؤال. آیا صحیح است که قمه زدن قبل از ضبط مراسم ها با دوربین، حلال بوده و الآن حرام است و اگر خنجر باشد اشکال ندارد؟
جواب: در عزادارى نباید به بدن آسیب رسانده شود.
سؤال. نظر حضرت عالى درباب قمه زدن و تیغ زدن عزاداران امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا به عنوان اداى نذر یا کسب اجر اخروى چیست؟
جواب: عزادارى سیّدالشّهدا(علیه السلام) از افضل قربات است; ولى باید از انجام اعمالى که موجب ضرر به بدن یا وهن مذهب مى شود اجتناب کنید. و چنین نذرى لازم الوفا نیست.
سؤال . پدر و مادرى نذر مى کنند که اگر خدا به آنان فرزند پسر بدهد روز عاشورا بر سر او تیغ بزنند. آیا با توجّه به اینکه انجام این گونه اعمال باعث وهن شیعه و عزادارى سیّدالشّهد(علیه السلام) و موجب سوء استفاده دشمنان اسلام مى گردد عمل به این نذر واجب است؟
جواب: این نذر صحیح نیست; چون در نذر، رجحان عمل شرط است و این عمل با توجّه به اینکه بهانه اى به دست دشمنان اسلام براى زیر سؤال بردن کل مسائل سوگوارى خامس آل عبا(علیه السلام) که از افضل قربات است مى دهد، خالى از اشکال نیست. و بر فرض رجحان این عمل، نذر درباره دیگرى کردن صحیح نیست.
سؤال. اخیراً دو عدد سى دى به دستم رسیده که در آن از قول تعدادى از مجتهدین به قمه زنى توصیه شده است. نظر حضرت عالى در این خصوص چیست؟
جواب: هرگاه بزرگان پیشین که چنین فتوایى داده اند، شرایط این زمان را مى دیدند که مسئله قمه زنى مانع پیشرفت تشیّع در دنیا شده است، حتماً فتوا به منع آن مى دادند; زیرا شرایط فتوا در زمان ها مختلف است و متأسّفانه بعضى از نسبت ها اخیراً خلاف واقع از آب در مى آید.
سؤال. آیا خونى که از بدن سینه زنان و عزاداران، به سبب قمه زدن و غیره، بیرون مى آید، باعث تبرّک و شفاى مریضها و زن هاى عقیم و مانند آن مى شود؟
جواب: این سخنان پایه و اساسى ندارد، و سزاوار است عزادارى به صورتى باشد که باعث هتک دین و مقدّسات نشود.
نحوه گریه بر ائمه(علیهم السلام)
سؤال. احادیثى که مى فرماید: «اگر کسى قطره اى اشک براى امام حسین(علیه السلام) بریزد بهشت بر او واجب مى شود»(1) آیا باعث تمایل به گناه و ترک عبادات نمى شود؟
جواب: این احادیث به این معنا هستند که شخص، توفیق صالح شدن پیدا مى کند و صالح شدن به انجام تکالیف است نه با ترک آن.
سؤال. لطفاً بفرمایید معناى ضجّه بر اباعبدالله(علیه السلام) که در روایات(2) آمده است چیست؟ و آیا ناله و ضجّه بر اباعبدالله حدّى دارد؟ آیا کسى که از فرط گریه بر اباعبدالله(علیه السلام) از حال خود خارج شود دچار عصیان شده است؟
جواب: ناله و ضجّه حدّى ندارد; ولى نعره کشیدن در مجالس عمومى در صورتى که سبب وهن شود کار صحیحى نیست.
سؤال. آیا بلند گریه کردن اشکالى دارد؟
جواب: ما خودمان کراراً بلند گریه مى کنیم; ولى از صورت متعارف خارج نشود.
سؤال. گروهى هنگام عزادارى براى امام حسین(علیه السلام) بلند فریاد مى کشند و داد مى زنند آیا این گونه اعمال جایز است؟
جواب: گریه طبیعى با صداى بلند اشکالى ندارد; بلکه خوب است. ولى صداهاى مصنوعى که گاهى اوقات در بعضى مجالس دیده مى شود و فریادهایى به صورت عربده مى کشند، صحیح نیست.
1. فضل زیارة الحسین(علیه السلام)، ص 84، ح 74.
2. تاریخ یعقوبى، ص 245 .
لباس مشکى
سؤال. پوشیدن لباس سیاه که مى گویند کراهت دارد،(1) در مراسم عزادارى اهل بیت(علیهم السلام) چگونه است؟
جواب: با توجّه به اینکه سبب تعظیم شعائر مى گردد، کراهت آن تحت الشعاع قرار گرفته و رنگ استحباب به خود مى گیرد.
سؤال. آیا پوشیدن لباس سیاه در ایّام شهادت حضرت زهر(علیها السلام) با توجّه به حفظ وحدت و کراهت لباس سیاه جایز است؟
جواب: با توجّه به اینکه پوشیدن لباس مشکى در ایّام شهادت حضرات معصومین(علیهم السلام) نوعى تعظیم شعائر الهى محسوب مى شود کراهت ندارد.
سؤال. پوشیدن لباس مشکى از دهه اوّل محرّم تا آخر ماه صفر چه حکمى دارد؟
جواب: مانعى ندارد.
1. عروة الوثقى، کتاب الصلوة، فصل فیما یکره من اللباس حال الصلاة.
شال سبز براى غیر سادات
سؤال. آیا فردى که مادر او سیّد است مى تواند براى عزادارى شال بیندازد؟
جواب: نمى تواند لباس سادات را بپوشد.
سؤال. هیئت ما در روز عاشورا لباس سقّایى مى پوشند و سادات شال سبز مى اندازند. برادر من که از فعّالان هیئت است بنا به قول خود که نذر داشته شال سبز مى اندازد هر چند سیّد نیست. مردم بر ما خرده گرفته اند ولى برادرم به نذر خود پایبند است. آیا نذر ایشان باید ادامه داشته باشد یا خیر؟
جواب: نذر او باطل است و از انداختن شال سبز خوددارى کند.
شبیه خوانى و مقتل خوانى
تعـزیه
سؤال. آیا استفاده از مراسم تعزیه خوانى سنّتى جایز است؟
جواب: چنانچه تعزیه خوانى، مشتمل بر امر حرامى مانند: دروغ یا هتک حرمت امامان بزرگوار و بزرگان دیگر و امثال اینها نباشد و مانع مجالس سخنرانى و نماز نگردد، اشکالى ندارد.
سؤال. شرایط افرادى که مى توانند نقش ائمّه(علیهم السلام) را ایفا نمایند چیست؟
جواب: اگر در شبیه خوانى کسانى مى خواهند در نقش آن بزرگواران ظاهر شوند، باید افراد مهذّب و پاک و خوشنامى باشند و چه بهتر که آن بزرگواران بطور وضوح نشان داده نشوند.
سؤال. آیا کسانى که در شبیه خوانى نقش کفّار را ایفا مى کنند باید داراى شرایط خاصّى باشند؟ یا این که هر کس بدون قید و شرط مى تواند در نقش کفّار باشد؟
جواب: شرایط خاصّى براى آنها از این نظر نیست.
سؤال. پوشیدن لباسى که مخصوص زن نمى باشد و صرفاً براى پوشیدن در شبیه خوانى درست شده (این لباس از قطعه اى پارچه سیاه که تا اندازه اى شبیه چادر دوخته شده، تشکیل شده و مردانى که در نقش زن انجام وظیفه مى نمایند از آن استفاده مى کنند) چه حکمى دارد؟
جواب: اشکالى ندارد.
سؤال. در نسخه هاى تعزیه هاى موجود، گاهى الفاظ رکیک توسّط ایفاگر نقش معصوم(علیه السلام) بر زبان جارى مى شود، قرائت چنین زبان حالى که دون مقام اهل بیت(علیهم السلام) امّا برازنده سپاه مخالفین است، چه حکمى دارد؟
جواب: باید تمام نسخه هاى موجود توسّط آگاهان بررسى شود و الفاظ رکیک و آنچه دون شأن امام است، از آن حذف گردد و به صورت معقول و متین درآید، تا استفاده از آنها شرعاً مجاز باشد.
سؤال. در شهرستان ما مراسم عزادارى تاسوعا و عاشورا و سایر ایّام بصورت تعزیه خوانى برگزار مى شود. تا چند سال قبل که در محلّ ما برگزار نمى شد، اهالى محل به محلاّت دیگر جهت دیدن تعزیه مى رفتند و در آن محلاّت با مشکلات زیادى مواجه مى شدند به این دلیل تصمیم گرفتیم این مراسم را در محلّ خودمان برگزار کنیم، نظر شما چیست؟ آیا در این شرایط تعزیه خوانى جایز است؟
جواب: چنانچه تعزیه خوانى مشتمل بر امر حرامى مانند دروغ یا هتک حرمت امامان بزرگوار و بزرگان دیگر و امثال اینها نباشد و مانع مجالس سخنرانى و نماز نگردد، اشکالى ندارد.
سؤال. گروه تئاترى توسط مربّى پرورشى یک مدرسه دخترانه اقدام به برگزارى تعزیه از روى نسخه هاى قدیمى تعزیه شهر براى بانوان مى نماید. به گونه اى که شأن و منزلت بزرگان دین را نیز تا حد امکان حفظ مى نمایند و صورت خود را نیز مى پوشانند. آیا برگزارى چنین برنامه اى جایز است؟
جواب: در فرض سؤال، این کار براى دختران و در محیط مخصوص زنان اشکالى ندارد.
سؤال. در مراسمى در تعزیه، مردم پولى را توى تشت یا روى شمشیر قرار مى دهند وآن پول را نذر امام حسین(علیه السلام)مى کنند; ولى افرادى که آن نقش را بازى مى کنند پول را برمى دارند و استفاده شخصى مى کنند. آیا این کار جایز است؟
جواب: اگر به نیّت آن اشخاص داده اند ولى در راه امام حسین(علیه السلام) اشکال ندارد. و الاّ جایز نیست.
ساخت ماکت و سَمبُل
سؤال. آیا ساختن شبیه قبور ائمّه طاهرین با چوب و سنگ جایز است؟
جواب: دلیلى بر حرمت این امور نداریم.
سؤال. سوزاندن خیمه هایى که به عنوان سمبل براى مردم به نمایش گذاشته مى شود، البتّه به طورى که فسادى ایجاد نشود، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر خیمه ها از چیزهایى باشد که ارزان قیمت است در فرض سؤال مانعى ندارد.
سؤال. مراسم نخل بردارى (شبیه سازى تابوت ائمّه اطهار(علیهم السلام)) طبق چه مستندات دینى و اسلامى انجام مى گیرد؟ و چه حکمى دارد؟
جواب: سند اسلامى ندارد بلکه یک رسم عرفى است و در صورتى که نماد تابوت پیکر پاک شهیدان باشد و آسیبى به کسى نرساند، مانعى ندارد.
جواب: ریا در هر عبادتی حرام محسوب می شود؛ ولی تظاهر به عزاداری امام حسین (ع) و تعظیم شعائر دین به قصد قربت جایز بلکه مستحب است مثل اینکه پرداختن صدقه آشکار قربة الی الله برای تشویق دیگران، همانطور که در قرآن آمده، مستحب است.
سوال - آیا صحیح است که در خیابان در فاصله کمتر از پانصدمتر، دو یا سه هیئت فعالیت کنند؟ آیا این کار اسراف در مصرف سوخت و انرژی برق نیست؟ آیا بهتر نیست در هر منطقه یک حسینیه عمومی باشد تا در مصرف، صرفه جویی شود؟
جواب: چنانچه بتوانند با هم متحد شوند، بسیار خوب است.
سوال- نظر حضرتعالی در مورد کیفیت برپایی مراسم عزاداری اهل بیت (ع) که گاهی با اعیاد باستانی همراه می شود چیست؟
جواب: در چنین شرایطی بهتر آن است که آنچه آثار شادی و خوشحالی است اظهار نکنند، ولی صله رحم و دید و بازدید و خانه تکانی و نظافت و مانند آن مانعی ندارد.
همچنین برخی از توصیه های آیت الله مکارم شیرازی در دیدار با مداحان اهل بیت(ع)در محرم الحرام سال های 1384و 1386ه.ش به شرح زیر است:
ایشان فرمودند: مداحان عزیز شایسته است نکات زیر را رعایت نمایند.
1-سخنان این عزیزان باید برگرفته از مدارک معتبر(کتاب و سنت)باشد و شأن و مقام امام حسین(ع)و شهدای والا مقام کربلا در محتوای اشعار به طور کامل حفظ شده و اهداف این قیام عظیم برای عموم تبیین گردد.
2- از آنجا که مداحی ترکیبی از علم و هنر است، نسل های قدیمی، تجربیات خود رابه نسل جوان منتقل کنند و با آموزش عقاید، سطح فکر و اندیشه دینی آنان را بالا ببرند.
3- همچنین نسل جوان احترام به پیش کسوتان را در این مجالس حفظ کنند.
4- از چراغ سبز نشان دادن نسبت به گناه، به خاطر عزاداری در مجالس وعظ و مداحی اجتناب شود و توصیه به تقوی گردد.
5- هر چند دین از سیاست جدا نیست، ولی غلطیدن مداحان در مسایل جناحی صلاح نیست.
6- برخی قصد دارند خرافات را با واقعه عاشورا مخلوط کنند و دشمن نیز از این مسأله سوء استفاده می کند و به دین ضربه می زند. مراقبت نمایند!
7- مراقب باشید کارهایی که بدعت آمیز است وارد مقوله عزاداری نشود.
8- آهنگ مداحان محترم نباید شباهت با آهنگ های مجالس لهو و فساد داشته باشد و از سبک های نامتناسب و مبتذل در مداحی ها بهراسید و دوری کنید.
9- اجازه ندهید آلات موسیقی، آگاهانه یا ناآگاهانه در مجالس عزاداری استفاده شود.
10- از روضه و مصیبت های سخت، حتی الامکان پرهیز شود.
11- از طرح کردن مسائلی که بوی غلو درباره ائمه دین(ع)و سایر بزرگان می دهد، اجتناب گردد.
12- از مسایلی که بوی کفر می دهد اجتناب شود و حریم خدا،پیامبر و ائمه اطهار(ع) را حفظ کنید.
13- تقویت نظام، رهبری و مراجع باید مد نظر قرار گیرد و عشق به امام زمان(عج)در همه مجالس به عنوان اساسی ترین مطلب، زنده نگه داشته شود.
14- اجازه ندهید در مجالس عزاداری عده ای برهنه شوند؛زیرا اینگونه عزاداری ها در سیره ائمه(ع) روایت نشده است و بهانه دست دشمن ندهید.
15- عزاداری به صورتی نباشد که آسیب جدی به بدن برسد؛زیرا شرعاً درست نیست.
16- اجازه ندهید برخی تعبیرات موهن در عزاداری به کار برده شود.
17- وعاظ و مداحان محترم باید وقت نماز را رعایت نموده و در وقت نماز برنامه ای جز نماز نداشته باشند.
18- مجالس طوری نباشد که موجب خستگی و دل زدگی مردم به ویژه جوانان گردد.
19- مداحان باید مناعت طبع را رعایت کنند و مواظب باشند با رفتار و گفتار خود به دین ضربه نزنند.
20- اگر برای جایی دعوت شدید هیچ گاه خلف وعده نکنید.
21- حریم یکدیگر را در مجالس حفظ کنید.
22- در عزاداری زیاده روی نکنید.
23- سعی کنید خودستایی در برنامه های خود نداشته باشید.اگر تواضع کنید بزرگ می شوید.
24- عمل شما باید طوری باشد که متناسب با موقعیت شما باشد.و بدانید قدم، جای پای شاعرانی چون فرزدق می گذارید و متخلص به اخلاق حضرت امام حسین(ع)و یارانش باشید تا سخنان شما بر دل نشیند و به مصداق«کونوا دعاة للناس بغیر السنتکم»همه شنوندگان از آنها الگو گیرند.
به یقین این مراسم عظیم با شرایط فوق خاری در چشم دشمنان و سبب تقویت اسلام و مسلمین است.
موفقیت همه عزیزان را در سایه الطاف الهی و عنایات خاصه سالار شهیدان کربلا(ع) مسألت داریم.
پایان پیام/
نظر شما