به گزارش خبرنگار شبستان، مهندس مرتضی نبوی مدیرمسئول روزنامه رسالت، عصر سه‌شنبه با حضور در تالار شیخ انصاری دانشگاه تهران ضمن سخنرانی در پنجمین دوره همایش فکری «جوان ایرانی، پرسش‌های امروزی» ویژه کرسی‌های آزاداندیشی به تبیین ابعاد نظری الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی پرداخته و در پایان نیز به سؤالات دانشجویان پاسخ گفت.
وی سخنان خود را با این پرسش شروع کرد که: آیا اساسا نیازی به الگوهای پیشرفت ایرانی- اسلامی داریم و در این بین چه تأکیدی بر توسعه نمونه‌های آن در حوزه‌های علوم انسانی است.
وی در پاسخ به این سؤال به تشریح ابعاد نظری اصطلاحات الگو، پیشرفت، اسلامی و ایرانی پرداخته و ادامه داد: هر پژوهشی معمولا با محوریت سه سؤال اساسیِ چیستی، چرایی و چگونگی موضوع شکل می‌گیرد.
نبوی افزود: در تبیین ابعاد نظری این موضوع خود به دو قسمت فرانظری شامل مباحث فلسفی و قسمت نظری که به معنای علوم و از جمله علوم انسانی است، تقسیم می‌شود و مشکل اساسی‌ای که سؤال‌کنندگان پرسش ابتدای بحث دارند از همین جا شروع می‌شود.
مدیرمسئول روزنامه رسالت ادامه داد: در دانشگاه‌های ما در ابتدای هر تحقیقی بلافاصله با ارجاع به روش‌های تحقیق معمول و تنها با مطرح کردن یک نظریه توصیه به مطالعه و پژوهش در قالب رد یا اثبات آن نظریه می‌شود. حتی در جهان غرب رویه‌ها به گونه‌ای دیگر است، بدین معنا که قبل از هر تحقیقی ابتدا باید یک سری ابعاد فرانظری و چهارچوب‌های فلسفی برای خود قایل شد و اساس‌های بنیادین در رویکردها و جهان‌بینی خود را مشخص کرد؛ سپس شروع به فعالیت‌های پژوهشی نمود. در حالی که در کشور ما این حلقه اول و تبیین چهارچوب‌های فرانظری و فلسفی متأسفانه رها شده است.
وی در تشریح اصطلاح الگو با اشاره به اینکه الگو ابزاری در جهت درک و فهم و قابل لمس شدن موضوع مورد مطالعه ما می‌باشد ضمن مثالی خواهان روشن شدن مدل و الگوها در نظریه‌ها و تحقیقات علمی جامعه ما شد.
وی در همین رابطه ادامه داد: زمانی می‌توانیم از یک الگو سخن بگوییم که با ارایه یک مدل آن را به تجربه گذاشته و پس از موفقیت در آن تجربه و شناخت چیستی موضوع به تبیین چرایی الگوی خود پرداخت.
نبوی با بیان اینکه در غرب منابع هستی‌شناختی تنها بر اساس عقل و تجربه است، تأکید کرد: در دنیای اسلام شهود و وحی نیز در کنار آن دو قرار می‌گیرد که این موضوع هم جزء تفاوت‌های نگاه دینی با نگاه‌های پوزیتیویستی استوار است.
وی با اشاره به اینکه عوامل و بازیگران پیشرفت در جهان غرب سه واژه کلیدی انسان، جامعه و طبیعت است، تصریح کرد: در تبیین الگوی ایرانی- اسلامی باید عامل مهم دیگری را به نام خداوند باریتعالی در رابطه بین هر کدام از این مؤلفه‌ها تعریف کرد.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به توصیه‌های مقام معظم رهبری در استفاده از کلمه پیشرفت به جای توسعه به واسطه برخی مفاهیمی که در پشت خود دارد، افزود: منظور ما از توسعه یا پیشرفت حرکت از وضع موجود جامعه به وضع مطلوب در نظر آن جامعه است که در این راه هم باید اقدامات و فعالیت‌های لازم صورت گیرد.
وی ضمن ذکر نمونه‌هایی از دیدگاه‌های مقام معظم رهبری در خصوص معیارهای پیشرفت اسلامی تصریح کرد: با دیدگاه‌های فوق توسعه به معنی فعلیت بخشیدن حکیمانه و نهادینه به قوه‌ها و استعدادهای انسانی، اجتماعی و طبیعی در بستر فرهنگ اسلامی- ایرانی و در جهت سیر و رسیدن به سمت خدا تعریف می‌شود.
وی ادامه داد: ما از مسیر دنیا باید با کار و تلاش و علم خودمان به سمت آخرت برسیم ضمن اینکه ابعاد و واقعیت‌های اجتماعی و طبیعی از دیدگاه هستی‌شناسی اسلامی از طریق خداوند به یکدیگر وصل شده و از این طریق تعریف می‌شود.
مدیر مسئول روزنامه رسالت در ادامه با بیان اینکه انسان از دیدگاه اسلام، آزاد و مختار است اما مستقل از مشیت و اراده الهی نیست، تصریح کرد: در دیدگاه اسلامی- ایرانی ما منتظر فرجیم و برای آن روز تلاش می‌کنیم در حالی که در نگاه مدل‌های مدرنیته هیچ جایگاهی برای خدا، آخرت و اخلاق دیده نشده است الگوهای ما ملتزم و در چهارچوب این سه مفهوم اساسی باید شکل بگیرد.
وی در ادامه این نشست ضمن پاسخ به سؤالات چند نفر از حاضران به تشریح دقیق‌تر دیدگا‌ه‌ها و ابعاد نظری خود پرداخت.
وی در پاسخ به سؤالی در خصوص اینکه چرا در مدل ارایه شده شما به جای مؤلفه‌های ایرانی پیشتر در مؤلفه‌های اسلامی تأکید شده است، گفت: در دیدگاه ما، ما رویکردی داریم به نام رئالیسم زمینه‌گرا، به این معنا که هیچ علمی بدون توجه به زمینه‌های گوناگون انسانی نمی‌تواند موفق باشد.
وی در ادامه گفت: ما معتقدیم که زمینه‌هایی همچون اقلیم جغرافیایی، دین، فرهنگ و زمینه‌های اجتماعی، روحیات بسیار مهم هستند در مقابل اثبات‌گرایان (پوزیتیویست‌ها) به زمینه‌هایی از جمله زمان و مکان و دیگر زمینه‌های گفته شده هیچ توجهی نکرده و علوم انسانی را هم همچون علوم فنی و مهندسی مستقل از زمینه‌هایشان مورد بررسی قرار می‌دهد.
وی افزود: ما در فرهنگ ایرانی نمادهایی همچون عاشورا، ماه رمضان، نهاد روحانیت، هیئت‌های مذهبی و امثالهم را داریم که علی‌رغم اسلامی بودن جزیی از فرهنگ ایرانی ما قرار گرفته‌اند. لذا وقتی صحبت از الگو مطرح می‌شود ایرانیت و اسلامیت توأمان است.
مدیرمسئول روزنامه رسالت در پاسخ به سؤالی در خصوص حرکت دانشگاه‌ها در مسیر دیگری غیر از الگوی اسلامی- ایرانی و حتی بعضا خلاف آن، گفت: امروزه ضرورت تحول در علوم انسانی کاملا احساس می‌شود. در حالی که دانشگاه‌ها باید مسایل و مشکلات جامعه را حل و پاسخ دهند، متأسفانه پایان‌نامه‌هایی در مقاطع دکترا و یا کارشناسی ارشد با هزینه‌های هنگفت انجام می‌گیرند و هیچ ارتباطی با مشکلات جامعه نداشته و در مسیری جدا از این مسیرها حرکت می‌کنند.
وی ادامه داد: هرچند که ما از تجارب و علوم دیگران نیز به نحو احسن باید برخوردار شویم اما باید به مقتضیات خاص جامعه خود نیز توجه کامل و وافی را داشته باشیم. در حالی که متأسفانه چنین به نظر می‌رسد بسیاری از اساتید ما حال کار کردن و مطالعه و فکر و پژوهش را نداشته و فقط با آموختن الگوهای غربی که بعضا حتی ده‌ها سال از منسوخ شدن آنها می‌گذرد، پرداخته و هر سال هم تکرار می‌کنند.
نبوی در همین رابطه با ارجاع مجدد به بخش‌هایی از سخنان مقام معظم رهبری گفت: ما با علم و دانش و تجربه بشری دشمنی نداریم و به فرموده مقام معظم رهبری اگر مفاهیم قابل قبول و درستی را در جهان غرب دیدیم که از لحاظ عقلی و تجربه درست بود؛ می‌توانیم آنها را هم مورد استفاده قرار دهیم. مثلا اینکه غربی‌ها اهل ریسک‌پذیری در علم و به تجربه گذاشتن دستاوردهای علمی و فکری خود با هزینه‌های سنگین هستند موضوع بسیار خوبی است.
وی در پایان و در راستای توضیح بیشتر این مطلب گفت: باید توجه داشت که همه دستاوردهای بشری غیر الهی نیست چرا که ناشی از عقل انسان است که آن نیز آفریده خدا و فطرتا در مسیر اوست. ضمن اینکه بسیاری از علوم امروز جهان غرب نیز پایه‌های خود را از آموزه‌های فلاسفه قدیم یونان می‌گیرند که بسیاری از آنها موحد و خداپرست بودند. لذا بسیاری از دستاوردهای بشری جهان غرب هم می‌توانند جایگاه خود را در فلسفه اسلامی- ایرانی داشته باشند.
پایان پیام/
نظر شما