خبرگزاری شبستان: حکایت مسجد هدایت و جلسات تفسیر قرآن «آیت‌الله سیدمحمود طالقانی» -که از نخستین پیشگامان انقلاب سال ۱۳۵۷ بود و به همین دلیل در میان مبارزان به «پدر طالقانی» نام‌آور بود ـ بارها و بارها گفته و واکاوی شده است، بنابراین در ادامه سلسه گزارش‌های انقلاب مسجدی‌ها از زاویه‌ای دیگر، جایگاه مسجد در نگاه نخستین امام جمعه تهران را بررسی می‌کنیم.
انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی در روز ۱۲ مردادماه ۱۳۵۸ برگزار شد و نخستین جلسه این مجلس در روز ۲۸ مردادماه ۱۳۵۸ با حضور ۷۵ نماینده تشکیل شد و جلسات این مجلس به دلیل نقش سرنوشت‌ساز آن در پس از فروپاشی دستگاه شاهنشاهی، در تعیین ساختار نظام تازه ایران بسیار مهم بود اما شاید کمتر ماجرایی مانند روی صندلی نشستن آیت‌الله طالقانی تا این حد به صورت شفاهی میان مردم ایران، زبان به زبان شده باشد، خیلی از ما ایرانیان به طور شفاهی این حکایت را از زبان بزرگترهای‌مان شنیده‌ایم و گاهی درباره فلسفه این کار، سخن‌ها گفته‌ایم اما این بار، ماجرا را از زبان خودِ آیت‌الله دنبال می‌کنیم.
او با آغاز به کار مجلس خبرگان قانون اساسی، خواستار تشکیل جلسات این مجلس در مسجد بود و با استناد به این مطلب که مجلس مسلمانان در صدر اسلام به شکل دایره روی زمین نشسته بود و مجلس آنان صدر و ذیل نداشت تا جایی که واردین و نمایندگان قبایل و کشورهای خارجی، فرستاده پروردگار را چون هیچ‌گونه امتیازی در جایگاه و لباس از دیگران نداشت نمی‌شناختند، در آیین گشایش این مجلس در 28 مردادماه 1358 در میان شگفتی حاضرین به جای نشستن روی صندلی‌های مجلس روی زمین نشست و چند نفر از نمایندگان نیز به نشانه احترام او با ترک صندلی‌های‌شان روی زمین کنار وی نشستند.
بسیاری از نمایندگان و روحانیون عضو مجلس خبرگان در فاصله تنفس جلسه اول و دوم، دور تا دور طالقانی روی زمین نشستند و به بحث پرداختند و وقتی شهید سیدمحمدحسین بهشتی ـ نائب رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی- از وی خواست که در صورت امکان برای جلوگیری از سوء تعبیر دشمنان، طبق آیین‌نامه در جایگاه خود بنشیند، طالقانی جواب داد «قبلا به من گفتند که این کار، خلاف آیین‌نامه است و من جواب دادم که جریمه آن را هر چه هست، می‌دهم. من دوست داشتم به جای این کاخ در مسجد جلسات را برگزار می‌کردیم، وقتی می‌گوییم که مسجد جای همه‌گونه جلسات بحث و بررسی و تصمیم‌گیری‌های سیاسی و نظامی است چرا خودمان رعایت نمی‌کنیم؟»
در کنار این رفتار جالب طالقانی، بد نیست بدانیم که در گزارشی که از سوی ساواک در مورد مسجد هدایت به عنوان یکی از مراکز فعالیت وی منتشر شد، آمده است «آنچه که در وهله نخست، نظر مراجعین را جلب می‌کند حضور جوانان و دانشجویان در این مسجد است.»
این نکته‌ای است که اهمیت آن با نگاهی به سابقه مساجد برای حضور افراد میانسال و کهنسال در آن روشن می‌شود و همچنین ابتکار مرحوم طالقانی در برگزاری مراسم سخنرانی توسط سخنرانان غیر روحانی و نشستن خود پای وعظ آنان از نکاتی بوده که نگاه بسیاری از هم‌نسلان و هم‌صنفان وی و نیز جوانان را به جایگاه مساجد و بحث و وعظ دگرگون کرده بود.
این مسجد در عین حال مرکز برگزاری مراسم مهم غیرمذهبی نظیر جشن پیروزی الجزایر و مجلس سوگواری جمال عبدالناصر؛ رییس جمهور مصر و ستاد گردآوری کمک‌های مردمی به زلزله‌زدگان بویین زهرا نیز بود و همین فعالیت‌ها کافی بود تا حکومت شاهنشاهی از حضور طالقانی در مسجد هدایت به شدت هراسان شود تا اینکه وی در سال 1341 به بهانه صحبت درباره قانون حمایت از خانواده، ممنوع‌المنبر و سپس ممنوع‌القیام شد، با این همه وی به صورت نشسته به وعظ خود ادامه می‌داد.
حتما متوجه شدید «ممنوع‌القیام»؛ گویا «نشستن» سنت طالقانی بوده است چه پیش از پیروزی انقلاب و چه پس از آن، چه زمانی که بانگ مبارزه با نظام شاهنشاهی، سر داد و چه آن زمان که داعیه احیای سنت مسجدی پیام‌آور اسلام را داشت.
فریادهای آن امام جماعت پیش از انقلاب هرچند از سوی حکومت وقت شنیده نشد اما خروش و خرده‌گیری در میان گروه‌هایی از مردم به وجود آورد.
شاید بتوان او را پیگیر احیای سنت مسجدی در نخستین مجلس قانون‌گذاری کشور پس از پیروزی انقلاب، دانست که مساجد را پایگاه برنامه‌ریزی‌های خرد و کلان کشور می‌دانست.
منابع
سایت‌های پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تبیان.
نظر شما