زبان غزل تا به حافظ برسد به طور پیوسته پالوده شده است

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر ضیاء موحد در همایش"هم زمان و در زبان با حافظ" به سخنرانی با موضوع "زبان حافظ" پرداخت.

وی در ابتدا گفت: عنوان سخنرانی من "زبان حافظ"، مبهم تر از این نمی شد چون شاعر چیزی جز زبانش نیست.

وی با اشاره به مطرح شدن نظریه "نقد نو" در دوران معاصر گفت: نقد نو تفاوتی عمده با نحله های پیش از خود داشت به طوری که منتقد تنها با متن روبرو بود و تاریخچه زندگی نامه و غیره ... در شناخت هنرمند از اهمیت زیادی برخوردار نبودند.

موحد همچنین درباره رویکردهای ممکن در نقد شعر افزود: یکی از رویکردها نقد محتوایی است که به عقاید شاعر می پردازد و دیگری نقد فرم که من بیشتر به دنبال این گونه نقد بوده ام چون معتقدم در شعر چگونگی بیان اهمیت دارد.

وی در همین زمینه به شعر حافظ اشاره و تاکید کرد: مضامین موجود در شعر حافظ تازه نیست اما این مضامین هر بار بیان خاصی به خود می گیرد که وقتی خوانده می شود متوجه می شویم متعلق به حافظ است.

این منتقد ادبی ادامه داد: اگر به محتوا توجه کنیم، شاعران اجتماعی و ایدئولوژیک در هر دوره مطرح می شوند اما پس از آن خیلی زود فراموش می شوند.

وی تاکید کرد: رویکرد اساسی به هنر رویکرد فرمال است البته نه به این معنا که هنر، ماده ای است که نقش مضمون در آن ریخته می شود چرا که ماده تابع نقش خاصی است و نقش ماده خاص خود را می طلبد.

موحد در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع موسیقی زبان حافظ پرداخت و گفت: نیما با شکستن وزن شعر کلاسیک و بلند و کوتاه کردن هجاها، بی نهایتی در وزن شعر ما به وجود آورد درحالیکه پیش از آن عروض مشخص و موسیقی شعر یکنواخت بود.

وی ادامه داد: موسیقی شعر می تواند مستقل از محتوا عمل کند به این معنا که می توان شعر را به عنوان یک قطعه موسیقی شنید. در اینجا شاعر از زبان موسیقی ساخته است.

موحد افزود: موسیقی دیگر شعر، آن نوع موسیقی است که در خدمت تشدید معنا باشد مثل:

خیزید خز آرید که هنگام خزان است

باد خنک از جانب خوازم وزان است

در اینجا شعر معنای خاصی ندارد اما صدای برگ ها و وزیدن باد را در آن می شنوید.

این منتقد ادبی زبان فارسی را زبان موزیکال دانست و گفت: زبان فارسی واجد وجه موسیقایی است تا جایی که وقتی مردم سایر زبان ها نیز شعر فارسی را می شنوند از موسیقی و وزن آن لذت می برند.

موحد تصریح کرد: زبان غزل حافظ به سادگی ساخته نشده است. این زبان از سنایی آغاز می شود، به سعدی می رسد و تا نوبت به حافظ برسد، به طور دائم پالوده می شود.

وی افزود: علاوه بر وزن شعر فارسی، خود قالب غزل نیز از ظرافت ها و لطافت های خاص خود برخوردار است، تا جایی که در زبان غزل از هر کلمه ای نمی توان استفاده کرد.

وی در پایان با اشاره به اینکه امروزه مثنوی و شاهنامه را به خاطر یکنواختی شان نمی توان به طور پیوسته خواند، گفت: ای کاش جراتی که نیما برای ایجاد تنوع در اوزان و بلندی و کوتاهی هجاها داشت، در شاعران گذشته بود، گرچه در شعر فارسی نیز نزدیک به 400 وزن عروضی داریم.

پایان پیام/