سیمای مومنان در اسلام، بهجت و گشاده رویی است

خبرگزاری شبستان - گروه قرآن و معارف: «اسلام، مؤمنان زیرک و باهوش را افرادی می‏داند که حتی در صورت اندوهناک بودن نیز با گشاده رویی و چهره‌ای متبسم با دیگران برخورد کرده و از این راه انرژی مثبت و شادی آفرین را به جامعه تزریق می‏کنند؛ در تاریخ است که امام حسین(ع) در سفر پرمشقت خود به کربلا با دوستان بذله گویی می‌کردند، عاملی که در عین سختی در درون ایشان و یاران باوفایشان می درخشید، لبخند درونی و اتصال درونی بود که در عرفان عملی بسیار به آن تأکید شده است. نکته ای است که باید بدان توجه عمیق شود و با کمک آن می توان جامعه را ارتقا بخشید.»

آنچه در ادامه می آید بخش پایانی گفتگوی گروه قرآن و معارف با دکتر «افتخار دانش پور» عضو هیات علمی دانشگاه مذاهب اسلامی درباره اقتضائات رسیدن به وحدت در میان مسلمانان است.

گاهی در افکار عمومی چنان القا می شود انگار که میان دینداری و شادی همیشه تباین و تضاد وجود دارد. به ویژه وقتی  سخن از تشیع به میان می آید گاهی این شبهه طرح می شود که شیعه مذهب سوگ است. دیدگاه جنابعالی در این باره چیست؟

سخنى است از امام على(ع)  که مىفرمایند: «السُّرورُ یَبسُطُ النَّفسَ، ویُثیرُ النَّشاطَ» شادى، دل را باز مى ‏کند و موجب نشاط مى ‏گردد، هم چنین ایشان درباره غم و اندوه نیز مى‏ فرمایند: «الغَمُّ یَقبِضُ النَّفسَ ویَطوِی الاِنبِساطَ» اندوه، تنگناى روانى ایجاد مى‏ کند و انبساط خاطر را از بین مى‏ برد.  

با الهام از این سخن گهربار شادی را می توان این گونه تعریف نمود ... شادى، هیجانات مثبت درونى است که انقباض روانى را از بین مى‏ برد و موجب انبساط خاطر و نشاط و پویایى مى ‏گردد. در مقابل، هیجانات منفى که انبساط خاطر را زایل مى‏ کنند و انسان را در تنگناى روحى و فشار روانى قرار مى ‏دهند، نشاط را از انسان سلب مى ‏نمایند . نشاط و شور چیزی است که در افعال انسان دارای سلامت روان، ظاهر می‌شود. انسانی که دارای طمأنینه و آرامش باشد مصداق بارز انسان با نشاط است. مردم جامعه هر زمانی که از امنیت و آرامش روحی و روانی برخوردار باشند، می‌توان گفت که مردمانی با نشاط هستند و این نشاط و سرور قلبی است که زندگی انسان را متعادل می‏کند.

برخی بر این باورند که انسان سعادتمند و با نشاط کسی است که از هر رنج و اندوهی رها باشد. بنابراین  باید از هر آنچه سبب اندوه می‌گردد، گریخت تا به ساحل امن شادی رسید؛ اما از نگاه دینی ،آنچه مایه نجات انسان‌ها و آرامش قلوب است، وارستگی و گسستگی از دنیا و تعلقات آن است که با ذکر و یاد دائمی خدای تعالی حاصل شود .

ارمغان دین برای بشر شادی، بهجت و سرور به معنای واقعی و عمیق آن است. دین، هم بشر را با شادی واقعی آشنا کرده و هم راه رسیدن به آن و بهره‌ مندی کامل از آن را پیش روی وی نهاده است. آموزه های دین نشانگر آن است که شادی و سرزندگی از آثارمهم  ایمان است؛ از این رو بر زمینه‌های پیدایش شادی سفارش کرده و نشانه‌هایش را ستوده است. نداشتن نگرانی و اضطراب، غم و اندوه و رسیدن به اطمینان قلبی اساس هر نوع شادی است و این ممکن نیست مگر با ایمان به قدرت مطلقی که سرچشمه همه نیکی‌هاست؛ در غیر این صورت تمایز و تفاوت فرد با ایمان از سایر افراد، بدون ظهور و بروز آرامش و سکون معنی و مفهوم خود را از دست خواهد داد.

پس می توان گفت غم، ذات دین نیست؟

در محتوا و ذات اسلام، نه‌تنها غم راه ندارد، بلکه سراسر دین، شادی‌آفرین و شادی‌بخش است اما نگاه دین به شادی هدفمند و متعالی است و شادی های زودگذر غیر اخلاقی را شادی واقعی نمی داند. دین تنها شادی برای خدا و شاد کردن برای خدارا، ارزشمند می شمرد. در همین راستا قرآن می‏فرماید: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُون‏» (یونس: 58) ای پیامبر! به مؤمنان بگو که به دلیل قرار گرفتن در دایره فضل و رحمت پروردگار شاد باشند و چنین توفیقی از هر آنچه تا کنون به دست آورده‏اند بهتر است.

از سوی دیگر، تعالیم اخلاقی، مقرر می‌دارند که شادی نباید باعث از بین رفتن وقار و ابهت انسان یا باعث مردن دل و روح آدمی شود. چنانچه امام علی(ع) می‌فرمایند: «وقار خود را در برابر خوشمزگی‌ها و حکایت‌های مضحک و یاوه‌ها و هرزه‌گویی‌ها حفظ کنید» و در عین حال در آن حرامی رخ ندهد، بر همین مبنا مراتب شادی، در سه بخش ( واقعی،  حلال و حرام) تقسیم میشود که بهترین و جامع  ترین نوع آن، شادی معنوی است.

در اسلام چه سیما و چهره ای از مومنان ترسیم می کند؟

اسلام، مؤمنان زیرک و باهوش را افرادی می‏داند که حتی در صورت اندوهناک بودن نیز با گشاده رویی و چهره‌ای متبسم با دیگران برخورد کرده و از این راه انرژی مثبت و شادی آفرین را به جامعه تزریق می‏کنند؛ در تاریخ است که امام حسین(ع) در سفر پرمشقت خود به کربلا با دوستان بذله گویی می‌کردند،  عاملی که در عین سختی در درون ایشان و یاران باوفایشان می درخشید ، لبخند درونی و اتصال درونی بود که در عرفان عملی بسیار به آن تأکید شده است. نکته ای است که باید بدان توجه عمیق شود و با کمک آن می توان جامعه را ارتقا بخشید.

در خاتمه به این نکته باید اشاره‏ای داشت که آنچه سبب اثر بخشی فرآیند تعلیم در مدارس و دانشگاه‏ها می‌شود، شادابی و نشاط و شیوه ایجاد انگیزش در دانش آموزان و تحریک میل و رغبت آنان به یادگیری ضروری است. معلمین موفق در مدارس و دانشگاه‏ها، کسانی هستندکه شیوه تدریس و یاددهی آنان بر اساس جاذبیت اخلاقی توأم با نشاط و طرب‏انگیزی و مقبولیت علمی است.

امروزه شادی و نشاط بیشتر از هر زمان دیگر ضرورت دارد،  لازمه پیشرفت، داشتن جامعه ‏ای با نشاط و شاداب است و زمانی می‌توان به کمال نشاط اجتماعی رسید که تمامی آحاد مردم با نشاط و شاداب باشند. با جامعه شاداب و با نشاط می‏توان به اهداف مهم در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... رسید و تصمیم گیران جامعه همواره می‌توانند از آن به عنوان یک فرصت بهینه استفاده کنند. شادی، معنای زندگی دینی است و باید توجه داشته باشیم که با آن می توان قله های موفقیت را فتح و در تمام زمینه ها پویایی جامعه را تضمین کرد.