سیره پیامبر (ص) در مهندسی اخلاق، قطره چکانی است

خبرگزاری شبستان – قرآن و معارف: «وقتی ما به سیره پیامبر نگاه می کنیم  می بینیم حضرت ختمی مرتبت اسلام عزیز را در طول 23 سال به مردم ابلاغ  و القا کردند. در حقیقت پیغمبر (ص) حقایق اسلام را به صورت قطره چکانی به کام تشنه بشریت ریختند. این طور نبود که پیامبر (ص) بخواهد یک شبه همه آن مفاهیم را القا کند چون جامعه آن کشش و ظرفیت را نداشت بلکه پیامبر در طول آن 23 سال منتظر بودند که حکم خداوند برسد و سرانجام بعد آن 23 سال آن آیه نازل شد که "الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا". شما نگاه کنید به رویه پیامبر در سال های اولیه بعثت می بینید که در مکه زمانی که رسالت پیامبر آغاز می شود با این که اظهار کراهت می کردند از شرب خمر اما حرمت شراب خوری بعدها در مدینه اعلام شد  مردم خمره های شراب را خالی کردند. این رویه پیامبر بود و ما هم باید با مردم به این صورت و به تدریج و قطره چکانی برخورد می کردیم. حامعه ای که تا گردن در فسق و فجور زمان قبل از انقلاب فرو رفته بود و کاباره ها و مشروب فروشی ها و بی حجابی ها حتی بعد از سقوط سر جایش باقی مانده بود  و بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی در سال های اول انقلاب بر فضای کشور حاکم بود چطور ممکن بود که یک شبه بساط همه ان ناهنجاری ها را چید و توجه کنیم که هر روش قهری در برخورد یک باره با این ناهنجاری ها به نتیجه نمی رسد بنابراین برای انتقال هنجارها لازم بود که به مردم مهلت می دادند. »

آنچه در ادامه می آید بخش دوم گفتگوی گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین ادیب یردی درباره رابطه و نسبت انقلاب اسلامی با اخلاق و معنویت و ضعف های ما در این باره است.

در بخش پیشین گفتگو به این نکته اشاره کردید که متاسفانه یکی از عواملی که باعث شد  مهندسی اخلاق گاه بعد از پیروزی انقلاب به حاشیه رود ترور و شهادت برخی از تئوریسین ها و موثران در سرنوشت انقلاب از جمله آیت الله مطهری و شهید بهشتی بود. خاطره ای از منش اخلاقی این چهره ها به یاد دارید؟

وقتی در همان سال های اول انقلاب بنی صدر به کشور و انقلاب خیانت کرد و در نتیجه متواری شد بچه های دادستانی همسر او را گرفتند و به دنبال آن پاسپورت همسر بی صدر هم ضبط شد و طبیعتا او دیگر نمی توانست از کشور خارج شود وقتی این قضیه به گوش شهید بهشتی رسید بلافاصله مسئول مربوطه را احضار کرد و  با تغیر و خشمی که  در چهره ایشان هویدا بود گفتند همین الان پاسپورت ایشان را برمی گردانید ایشان آزاد هستنند. توجه کنید که این نگاه تا چه اندازه انسانی و بزرگوارانه و جوانمردانه است.

در حقیقت رفتار چهره ای مثل شهید بهشتی در همان روزهای انقلابی گری که برخی ذوق زدگی ها در آن هویدا بود و همین عامل رفتارهای به دور از اخلاق می شد یک نقطه عطفی در انقلاب ماست که در آن گرماگرم انقلاب ایشان خوی اعتدال داشت و ما نمی توانیم بفهمیم که رفتار آیت الله بهشتی چه تاثیری در ساختمان فکری و اخلاقی جامعه می گذاشت. این روش با تمام وجود در جامعه می توانست پیاده شود اما ذوق زدگی و هیجان زدگی و عدم طراحی فضای اخلاقی در جامعه موجب شد کسانی که شلاق و باتوم دست گرفته بودند نفهمند که این باتوم و شلاق را کجا باید فرود بیاورند و در بسیاری از موارد جوان هایی که خلاف هایی مرتکب شده بودند بدون این که راهنمایی شوند صرفا از آن بعد و دریچه خطاکای به آن ها نگریسته شد و هر کدام از آن شلاق هایی که فرود می آمد متاسفانه کسانی از کاروان انقلاب پیاده می شدند. حالا من اسم این کار را افراط زدگی هم نمی گذارم و می گویم ذوق زدگی  چون به هر حال خطایی رخ داده بود اما می توانستیم در این باره با یک طرح اخلاقی و با مشی معتدل مواجه شویم.

و هنوز هم شما می بینید با این که دهه ها از پیروزی انقلاب گذشته اما هنوز هم می بینید بسیاری از صاحب منصبان تربیت مردم به جای آن که سراغ مهندسی اخلاقی در جامعه بروند و از مشورت مشاوران دلسوز  روانشناسان اجتماعی آگاه و جامعه شناسان استفاده کنند که به جمعیت انقلاب بیفزایند و افراد بیشتری را سوار انقلاب کنند می بینیم که رویه ای عکس این دارند.

فکر می کنید آن عاملی که کم تر اجازه داده است ما به تعبیر حضرتعالی از مهندسی اخلاق در جامعه غفلت کنیم چیست؟

نکته ای که می خواهم عرض کنم این است که وقتی ما به سیره پیامبر نگاه می کنیم  می بینیم حضرت ختمی مرتبت اسلام عزیز را در طول 23 سال به مردم ابلاغ  و القا کردند. در حقیقت پیغمبر (ص) حقایق اسلام را به صورت قطره چکانی به کام تشنه بشریت ریختند. این طور نبود که پیامبر (ص) بخواهد یک شبه همه آن مفاهیم را القا کند چون جامعه آن کشش و ظرفیت را نداشت بلکه پیامبر در طول آن 23 سال منتظر بودند که حکم خداوند برسد و سرانجام بعد آن 23 سال آن آیه نازل شد که "الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا". شما نگاه کنید به رویه پیامبر در سال های اولیه بعثت می بینید که در مکه زمانی که رسالت پیامبر آغاز می شود با این که اظهار کراهت می کردند از شرب خمر اما حرمت شراب خوری بعدها در مدینه اعلام شد  مردم خمره های شراب را خالی کردند. این رویه پیامبر بود و ما هم باید با مردم به این صورت و به تدریج و قطره چکانی برخورد می کردیم. حامعه ای که تا گردن در فسق و فجور زمان قبل از انقلاب فرو رفته بود و کاباره ها و مشروب فروشی ها و بی حجابی ها حتی بعد از سقوط سر جایش باقی مانده بود  و بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی در سال های اول انقلاب بر فضای کشور حاکم بود چطور ممکن بود که یک شبه بساط همه ان ناهنجاری ها را چید و توجه کنیم که هر روش قهری در برخورد یک باره با این ناهنجاری ها به نتیجه نمی رسد بنابراین برای انتقال هنجارها لازم بود که به مردم مهلت می دادند.

نکته ای که می توان به آن اشاره کرد این است که انقلاب بسیار زود به پیروزی رسید. شاید حتی شهید مطهری و شهید بهشتی گمان نمی کردند که انقلاب چنین سریع به پیروزی برسد ما هم که در صف اول مبارزه بودیم انصافا فکر نمی کردیم که انقلاب به این زودی به پیروزی برسد بنابراین ما شاهد هستیم که کم تر آن فضای اعتدال و برخوردهای معتدل صورت می گیرد در صورتی که باید به مردم مهلت داده می شد به آن بی حجاب مهلت می دادیم و از مواهب حجاب با او سخن می گفتیم نه این که او را مظان اتهام قرار دهیم و نه این روسری را با پونز  به پیشانی او بچسبانیم یا دست آستین کوتاه ها را رنگ کنیم.