خبرگزاری شبستان - رشت؛ مهری شیرمحمدی، دوسال پیش راه‌اندازی موزه مشروطه از سوی شورای شهر رشت وعده داده شد، داشتن حداقل اسناد برای پیوستن موزه مشروطه به موزه‌های کشور الزامی است. به دنبال کوتاهی در خرید اسناد، اکنون قرار است اسناد مشروطه گیلان به موزه تبریز واگذار شود.
خانه«حاج مهدی کوزه کنانی»، معروف به ابوالمله، دو سال قبل از انقلاب اسلامی در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت و در سال ۱۳۶۷ به عنوان موزه مشروطه تبریز تغییر کاربری یافت. اگرچه تلاش مجاهدان آذربایجان و خاصه تبریز در به ثمر نشستن مشروطه انکارناپذیر است اما به تصریح بسیاری از مورخان، از جمله «ژانت آفاری» اگر مجاهدت مشروطه‌خواهان گیلانی پس از استبداد صغیر و به توپ بستن مجلس نبود، مشروطه برای همیشه شکست می‌خورد. زیرا در حالی که تبریز در محاصره روسها بود، این مجاهدان گیلانی بودند که با فتح قزوین و اردوکشی به سمت پایتخت، توانستند مشروطه‌خواهان بختیاری را نیز با خود همراه کنند. زمانی که مشروطه خواهان بختیاری از سمت ورامین به دروازه تهران رسیدند، بسیاری از مجاهدان گیلانی در روستای «بادامک» در نزدیکی شهر کرج، آماج گلوله و توپ دولتی‌ها قرار گرفته و شهید شدند.
وقتی تهران توسط پایمردی گیلانی‌ها و بختیاری‌ها فتح شد و مجاهدانی همچون میرزا حسین خان کسمایی پرچم استبداد را در بهارستان به زیر کشیدند، ۹ ماه بعد مشروطه‌خواهان تبریزی بدرآمده از محاصره روسها، پایشان به تهران رسید.
مهرماه سال 96 بود که سایت شورای پنجم، خبر تغییر کاربری عمارت «میرزا خلیل رفیع» به عنوان موزه مشروطه را منتشر کرد. عمارتی میراثی متعلق به یکی از مشروطه‌خواهان گیلان که از زمان شورای دوم به عنوان ساختمان اداری شورا استفاده می‌شود.
این طرح دو فوریتی پس از بررسی، در بهمن ماه سال یاد شده تصویب و به شهرداری رشت ابلاغ شد تا مقدمات لازم برای دریافت مجوزهای لازم از اداره کل میراث فرهنگی گیلان فراهم شود.
یک ماه بعد، در ۲۰ اسفند ۹۶ شورای فنی میراث ماسوله – که متشکل از اساتید سازمان میراث فرهنگی کشور است- طرح یاد شده را تصویب کردند. و در همین راستا جلساتی با مدیرکل اسبق میراث فرهنگی گیلان، دکتر حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور و مدیرکل میراث فعلی با رئیس و اعضای شورای شهر رشت برگزار شد تا همکاری‌های متقابل برای راه اندازی موزه مشروطه صورت گیرد.
در همین راستا علیزاده، مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان ۶ شهریور سال گذشته طی مکتوبه‌ای اعلام داشت:« ضمن موافقت با تبدیل خانه میرزا خلیل به موزه مشروطه، راه‌اندازی آن پس از سیر مراحل اداری و موافقت سازمان مرکزی امکان‌پذیر بوده و از آنجایی که اداره کل موزه‌ها مشخصات شرح خدمات مستندات و غیره از استان مطالبه کرده ضروری است نسبت به برگزاری جلسات هماهنگی تخصصی اقدام بعمل آید.» و ریاست شورا نیز طی نامه‌ای از سرپرست شهرداری خواست تا« در اسرع وقت نسبت به اخذ مجوز راه اندازی رسمی خانه با بکارگیری موزه مشروطه زیر نظر شبکه‌های موزه‌های کشور اقدام شده و اقدامات به شورا گزارش شود.»
همزمان قراردادی برای مرمت این عمارت میراثی، منعقد و پیگیری با مدیر موزه‌های گیلان برای اخذ مجوز هم صورت گرفت. نتیجه آن بود که مالک موزه مشروطه یعنی شهرداری رشت، می‌باید اسنادی را شخصا در تملک داشته باشد تا مجوز رسمی از تهران صادر و سالانه ردیف بودجه کشوری برای موزه معین شود. هرچند شهرداری می‌تواند به کمک مجموعه‌داران خصوصی و شهروندانی که اسناد شخصی دارند، به پربارتر شدن موزه مشروطه کمک کند، ولی برای پیوستن به شبکه موزه‌های کشور، داشتن حداقل اسناد ضروری است.
طی دو سال گذشته، دو فقره نمایشگاه اسناد مرتبط با مشروطه گیلان در عمارت میراثی خلیل رفیع بصورت امانی برگزار شد و با باز شدن عمارت اولین شهردار رشت بروی مردم، انتظارات و توقع‌ها برای بازگشایی موزه مشروطه افزایش یافت. انتظاراتی که متاسفانه مدتی است، همانند دیگر شعارهای اعضای شورای شهر، به فراموشی سپرده شده است.
اسفند سال گذشته، برخی از اعضای شورای شهر با یک مجموعه‌دار خصوصی وارد مذاکره شدند تا بخشی از اسناد مشروطه گیلان را از وی خریداری کرده تا در این فرایند بتوانند مجوز رسمی را از شبکه موزه‌های کشور دریافت کنند.
جلساتی با حضور نایب رئیس شورا و رئیس کمیسیون فرهنگی شورا و سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان و مالک اسناد برگزار و اصالت اسناد توسط سازمان اسناد گیلان تایید شد.
حالا پس از این فرایند طولانی، مالک اسناد یاد شده می‌گوید: در اثر بی‌مهری‌ها و بلاتکلیفی‌های پیش‌آمده از سوی متولیان فرهنگی گیلان و بویژه شورای شهر رشت، قصد دارد تمامی اسناد مربوط به مشروطه گیلان را به موزه تبریز واگذار کند.
«حسن اکبری» در گفتگو با شبستان می‌گوید: خریداری و حفظ اسنادی که مجاهدت‌ها و نقش گیلانیان را در پیشبرد مشروطه و بازگشایی مجدد مجلس نشان می‌دهد، در درجه نخست بر عهده متولیان فرهنگی و بویژه سازمان اسناد است. البته در فقدان چنین مسئولیت‌پذیری از سوی نهادهای فرهنگی- که بودجه دولتی دارند- مجموعه‌داران خصوصی نظیر بنده با هزینه شخصی تلاش کردند بخشی از این اسناد را طی سالیان متمادی خریداری و اجازه ندهند نابود و یا به کشورهای دیگر فروخته شود.
وی، با بیان اینکه با وجود تلاش گیلانیان در به‌ثمر نشستن مشروطه هنوز مرکز دایمی برای نمایش اسناد مشروطه در رشت وجود ندارد، تصریح کرد: سال گذشته شورای شهر رشت با بنده وارد مذاکره شد و قرار شد بخشی از اسناد بنده را برای راه‌اندازی موزه مشروطه خریداری کند و در این راستا جلساتی متعددی برگزار شد و از وعده‌های ارایه شده، بنظر هم می‌رسید نتایج خوبی به‌همراه داشته باشد. ولی هرچه زمان گذشت، بیشتر به این نتیجه رسیدم که شورای شهر رشت نه تنها در راه‌اندازی موزه مشروطه ناتوان است، بلکه عمارت میرزا خلیل نیز به سرنوشت دیگر بناهای میراثی در تملک شهرداری دچار شده و هر روز فرسوده‌تر می‌شود.
وی ادامه داد: متاسفانه متولیان فرهنگی- که بودجه‌های کلان دارند- انتظار دارند مجموعه‌داران شخصی اسنادی را که طی سال‌ها با هزینه شخصی خریداری کرده‌اند، بصورت رایگان در اختیارشان قرار دهند. ضمن اینکه بعید است برای حفاظت و امنیت این اسناد هم فکر اساسی کرده باشند.
اکبری که بر اساس اسنادی که در اختیار دارد، کتابی درباره رجال موثر در مشروطه گیلان را در حال نگارش دارد، می‌گوید: مهم‌ترین هدف من از جمع کردن اسناد مشروطه گیلان و حتی سکه‌های ضرب استان، استفاده علمی و استقبال پژوهشگران از آن آثار برای انجام تحقیق‌های تاریخی است. بنده به دلیل شرایط کاری و حضور در دیگر کشورها متوجه شدم کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای عربی و کشورهایی که قبلا جزو خاک ایران بودند، عطش زیادی برای خرید اسناد و اشیای تاریخی ایران دارند، تا از این راه برای خود تاریخ و هویت بسازند و سودجویان زیادی هم به این پروسه کمک می‌کنند. تلاش امثال بنده که با هزینه شخصی اجازه ندادیم این اسناد از کشور خارج شود، باید مورد توجه نهادهای متولی فرهنگی قرار گیرد و اگر کمک شود، باز هم می‌توانیم این اسناد را شخصا خریداری کنیم. ولی با وضعیت افزایش تورم و سرعت روبه افزایش قاچاق اشیای عتیقه از کشور، دیگر توان مالی برای مجموعه‌داران شخصی باقی نمانده است.
وی ضمن انتقاد از سازمان میراث فرهنگی و سازمان اسناد گیلان، افزود: اگرچه بنده تعدادی از اسناد خود را به سازمان اسناد اهدا کردم ولی با تاسف فراوان باید بگویم نسل‌های آتی، مجبورند برای دیدن اسناد و اشیای تاریخی کشورشان، به کشورهای قطر، امارات، آذربایجان و امثال آن سفر کنند و سازمان های یاد شده و متولیان فرهنگی هم چشم بر واقعیت بسته‌اند و بازار سیاه اسناد تاریخی داغ است.
این مجموعه‌دار خصوصی، با ابراز تاسف از برخوردهای متناقض شورای شهر رشت در خریداری این اسناد، یادآور شد: با طولانی شدن پروسه اداری از یک سو و عدم پاسخ شفاف به‌منظور خرید و مشکلات مالی که برایم پیش آمده به رغم میل باطنی قصد دارم اسناد مشروطه گیلان را بفروشم.
حسن اکبری خاطرنشان کرد: مدت‌هاست دوستانی از تبریز وارد مذاکره شدند و قصد دارم اسناد شخصی خود را که گویای مجاهدت‌های مردم گیلان در اعاده مشروطه است، به تبریز بفروشم. و از این پس پژوهشگران می‌باید برای تحقیق در نقش گیلانیان در مشروطه به تبریز بروند. تبریزی که در زمان فتح تهران در محاصره روسها بسر می‌برد و 9ماه بعد از اعاده مجلس شورای ملی ستارخان و باقر خان به تهران رفتند!
نظر شما