خبرگزاری شبستان، رشت- سمیه اکبرپور، زنگ خطر نابودی زبان گیلکی مدت‌هاست که شنیده میشود آنجا که در محاورتمان اثری از آن نیست و حتی خانه‌هایمان نیز با این گویش شیرین بیگانه شده است.
گیلکی مشتمل بر دو گویش متمایز در دو ناحیه غربی و شرقی «بیه‌پس» و «بیه‌پیش» است که یکی گویش رایج در رشت، بندر انزلی، لشت‌نشا، صومعه‌سرا و کوچصفهان و دیگری گویش رایج در لاهیجان، لنگرود، رودسر و... متداول بوده و طبق تحقیقات، گویش رایج در رشت معیار بررسی و پژوهش زبان گیلکی است که بر اثر غفلت متولیان فرهنگی، غبار فراموشی برآن نشسته و نسلی بیگانه با زبان مادری رشد می یابد.
امروزه محافل خانوادگی رنگ و بوی زبان فارسی گرفته و جز مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها که زبان گیلکی با پوست و خونشان عجین شده، همه سعی بر صحبت به زبان فارسی و حتی رقابت در لهجه غلیظ‌تر دارند رقابتی که منجر به مرگ تدریجی زبان گیلکی میشود.
این درحالی است که زبان در جامعه‌شناسی فرهنگی به عنوان قطار فرهنگ محسوب میشود چراکه بخش عمده تولیدات فرهنگی انسان به‌صورت مکتوب است، گلیکی از دیدگاه علم زبان‌شناسی زبانی مستقل است و به هیچ وجه گویشی از زبانی دیگر محسوب نمی‌شود، اما با گذر زمان شاهد نسلی غریبه با این زبان کهن و غنی هستیم،. نسلی که تکلم به زبان گیلکی را بی‌کلاسی دانسته و آن را جز برای شوخی‌های زننده به کار نمی‌برند.
اما هستند در این میان انسان‌هایی که تمام هم و غمشان احیای زبان مادری و میراث معنوی است. استاد «پرویز فکر آزاد» از نویسندگان و دلسوزانی است که تمام وقت خود را صرف احیاء زبان گیلکی و آموزش آن به کودکان در قالب‌های چون قصه و ترانه گیلکی کرده است. تلاش‌های مستمر و مداوم وی برای احیاء و پاسداری از زبان گیلکی و انتقال آن به نسل‌های بعدی باعث شد تا گپ و گفتی کوتاه با وی در مورد برنامه‌هایش داشته باشیم.
«پرویز فکرآزاد» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از رشت با بیان اینکه «گیلکی» دارای شاکله‌های اصلی یک زبان مستقل است افزود: زبان گیلکی به لحاظ علمی ساختار منحصر به فردی دارد که مستقل از زبان فارسی تکوین و توسعه یافته است.
«این نویسنده، ترانه‌سرا و فعال فرهنگی» با تصریح اینکه گیلکی وابسته به زبان‌های ایرانی است که قرن‌ها و هزاره‌ها در برابر نفوذ فرهنگ اقوام بیگانه موجودیت خود را حفظ کرده است افزود: امروزه بی‌توجهی به این زبان موجب نابودی آن شده و نسل جدید آشنایی چندانی با زبان گیلکی ندارند.
وی با بیان اینکه در گیلکی واژه‌هایی وجود دارند که معرف زندگی و خصلت‌های قومی و آداب و رسوم ویژه ساکنان گیلان است تصریح کرد: این واژه‌های ناب قدمتی چندهزار ساله دارند که برخی از آنها در کتب قدیم فارسی نیز منعکس شده است.
فکرآزاد ادامه داد: اگر زبان گیلکی که زبان مادری مردم این سرزمین است در خانه تکلم شود، کودک می‌تواند بدون آموزش مستقیم آن را درک کرده و قدرت تکلمی‌اش ارتقا یابد.
وی که متولد ساغریسازان رشت است با بیان اینکه باید اراده یادگیری را در کودکان ایجاد کرد افزود: آموزش به معنای یاد گرفتن است همان رشد تدریجی، مرحله به مرحله و ناخودآگاه که اکتسابی است و باید قدرت شنیداری زبان مادری را در خانواده از طریق قصه‌های گیلکی و حرف زدن در خانه برای کودکان افزایش دهیم.
این فعال فرهنگی ادامه داد: در این راستا و به همراه جمعی از نویسندگان و دلسوزان زبان مادری از سال ۹۴ گروه گیله قصه را در تلگرام تاسیس تا داستان‌های صوتی گیلکی با موضوعات متنوع و لهجه‌های مختلف گیلکی را در خانواده‌ها ترویج دهیم.
فکرآزاد خواستار بهره‌گیری از ترانه‌های گیلکی در آموزش زبان مادری به کودکان شد و با انتقاد از عدم آموزش زبان گیلکی در آموزشگاه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها تصریح کرد: متاسفانه زبان مادری جایگاهی در آموزش ندارد در حالی که در قانون اساسی به آن اشاره شده است.
وی با تاکید بر اهمیت زبان مادری به‌عنوان میراث معنوی اظهارداشت: همه زبان‌ها جزئی از میراث بشر هستند که هویتشان را از میراث معنوی بدست می‌آورند، زبان فارسی زبان مشترک مردم این سرزمین است اما نباید از زبان مادری غافل شد چراکه هویت هر قومی در حفظ هویت فرهنگی آن است.
این نویسنده گیلانی با اشاره به خوانش داستان‌های گیلکی در مهدکودک‌های شهر رشت افزود: برای نخستین بار در استان و بدون وجود کتاب درسی در حال آموزش زبان مادری در برخی مهدکودک های مستعد شهر رشت به کودکان هستیم.
وی اضافه کرد: خوشبختانه زبان گیلکی از نظر شنیداری هنوز مشکل چندانی ندارد و پس از کمی گفتگوی خودمانی بچه‌ها با آن ارتباط برقرار کرده و شروع به تکرار موتیف‌های طراحی شده در قصه می‌کنند.
فکرآزاد خواستار راه‌اندازی کارگاه آموزش زبان مادری در مدارس استان شد و بیان کرد: باید روش‌های یادگیری زبان گیلکی را در قالب کارگاه‌های آموزشی به دانش آموزان فرادهیم.
وی خواستار اراده جمعی در اقناع دولت جهت تالیف کتاب درسی زبان گیلکی برای مقطع دبستان شد و گفت: باید تلاش کنیم تا زبان گیلکی را در قالب اجرای تئاتر، قصه و ترانه گیلکی در مدارس نهادینه کنیم.
فکرآزاد همچنین بر انتشار کتاب قصه‌های گیلکی برای کودکان تاکید کرد و گفت: باید قصه گیلکی راکه سرشار از ترانه و شادمانی است برای کودکان بخوانیم تا فرهنگ این سرزمین را با زبان گیلی که زبان مادریشان است فرا گیرند.
نظر شما