از ریزش نزولات جوی تا خطر ریزش بالکن ورودی/ حال مریضخانه بلدیه وخیم است

خبرگزاری شبستان‌_ رشت؛، مهری شیرمحمدی، «ساختمان های میراثی در تملک شهرداری رشت وضعیت خوبی ندارند» تذکری که هفته پیش بهراد ذاکری، در صحن شورای شهر رشت عنوان کرد. زنگ خطری که پیش از این بارها به‌صدا درآمده بود.

مهرماه سال گذشته بود که مدیر سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری رشت در نشستی با رئیس شورای شهر رشت، در مورد وضعیت نابسامان مریضخانه بلدیه (ساختمان فعلی سازمان فرهنگی شهرداری) هشدار داده و تاکید کرده بود، خطر ریزش بالکن عمارت جدی است و هر آن ممکن است شهروندی آسیب جسمی ببیند.

در آن جلسه که مدیر سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری نیز حضور داشت، رئیس شورای شهر رشت دستور تخلیه ساختمان را داد و تاکید کرد: هرچه سریع‌تر بخش اداری سازمان فرهنگی به رصدخانه کوشیار منتقل شود و خطر ریزش ساختمان برای مالکان و اجاره‌داران مغازه‌های طبقه همکف نیز تذکر داده شود. اما همانطور که نوشته‌اند، فرامین ناصرالدین شاه قاجار از دروازه تهران فراتر نمی‌رفت، دستور امیرحسین علوی هم از اتاقش فراتر نرفت و بعد از یکسال هنوز این ساختمان تخلیه نشده است.

اکنون اگر به عمارتی که سال ۱۳۷۹ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده، سری بزنید، فرسودگی بنا را مشاهده خواهید کرد؛ از طبله کردن دیوارهای کتابخانه و راهروها تا قوس برداشتن چوب‌های سقف در برخی از اتاق‌های طبقه دوم. بالکن ورودی جابجا فروریخته و سیم‌های برق و تلفن از گوشه و کنار آن بیرون زده و نمای ساختمان را زشت و زننده کرده است.

از ریزش نزولات جوی از سقف بنا روی میز کارکنان که بگذریم، شکاف کف برخی از اتاق‌های طبقه دوم را نمی‌توان نادیده گرفت.

کارکنان این سازمان هم می‌دانند وضعیت استحکام بنا به‌حد بحرانی رسیده و به خنده می‌گویند اگر کف بریزد، سر از بانک طبقه همکف در می‌آوریم!

حوض جلوی عمارت، اگرچه در زمان ایجاد پیاده راه فرهنگی و کمتر از پنج سال است که احداث شده، ولی همیشه تخته‌پوش است و گاها نقش سن برای اجرای برنامه‌های سازمان را ایفا می‌کند. ولی شهروندان فراموش نکرده‌اند که حوض در زمان احداث شائبه‌هایی داشت از اینکه کف حوض بخوبی عایق نشده و رطوبت به عمارت مریضخانه و دیگر عمارت های اطراف نفوذ می‌کند. مدت‌ها حوض بی‌آب بود و حالا هم که پوشیده شده است.

در عکس‌های قدیمی، تابلوی «آبله کوبی مجانی» جلوی درب مریضخانه بلدیه دیده می‌شود.

امروز بعد از کمتر از ۱۰۰سال، زخم چرکین عمارت سرباز کرده است. اگرچه این عمارت بعدها ساختمان اداری فرمانداری رشت شد، اما عجیب است که در لیست بناهای میراثی کشور، بنام ساختمان استانداری سابق ثبت ملی شده است.

ساخت مریضخانه در شهرها، یکی از دست‌آوردهای مشروطه بود. ۲۲سال بعد از شکل‌گیری انجمن‌های بلدیه، شهرداری رشت تصمیم گرفت برای شهروندان یک مریضخانه بسازد. سال ۱۳۰۸ خورشیدی بود که کلنگ احداث مریضخانه بلدیه در مرکز شهر به زمین زده شد. این بیمارستان -که با معماری نئو کلاسیک روسی، امروز جزو بناهای میراثی مرکز شهر رشت محسوب می‌شود- توسط «موسیو دیمیتری» احداث شد.

مهندس روبرت واهانیان تبریز درباره سازنده آن می‌گوید: موسیو دیمیتری از یونانیان مقیم انزلی و صاحب «هتل ایران» انزلی بود و به عنوان پیمانکار شهرداری، احداث ساختمان مریضخانه بلدیه و کتابخانه ملی رشت را برعهده گرفت. موسیو دیمیتری ساکن انزلی بود و مزار وی هم اینک در گورستان ارامنه انزلی قرار دارد.

این رشت پژوه ضمن توضیح نقشه مهندسی بنا می‌افزاید: این بنا به لحاظ معماری برای یک مریضخانه طراحی و ساخته شده است. مریضخانه دو در ورودی داشت. دری که اکنون به پیاده راه شهرداری باز می شود، محل تردد کادر اداری، پزشکان و درب تشریفات بود و درب چوبی دولنگه پشت ساختمان از کوچه دبیری، ویژه حمل مریض‌هایی بود که با درشکه وارد حیاط مریضخانه می‌شدند. اتاق‌های فعلی بخش نگهبانی و کتابخانه، حسابداری بیمارستان بود و اتاق‌های طبقه همکف مخصوص بیماران سرپایی، اتاق‌های طبقه بالا ویژه بیماران بستری و سالن نگارخانه، اتاق عمل بیمارستان بود.

اتاق رئیس بیمارستان نیز نیم طبقه سوم یا همان کلاه فرنگی عمارت بود. آنگونه که واهانیان توضیح می‌دهد؛ این عمارت تا ۱۰ سال مریضخانه بلدیه بود و در سال ۱۳۱۸ تا دهه ۱۳۴۰ به عنوان ساختمان اداری فرمانداری رشت استفاده می شد. در سالهای یاد شده تغییراتی در بالکن اتاق مدیریت و پنجره‌ها ایجاد شد. سپس عمارت به شهرداری برگردانده و تاکنون به عنوان ساختمان اداری از این عمارت استفاده می‌شود.

در زلزله ۳۱ خرداد منجیل، این عمارت آسیب دید و بالکن و بخش‌هایی از طبقه سوم فروریخت. واهانیان در آن زمان از سوی شهرداری رشت و با نظارت سازمان میراث فرهنگی مامور مرمت این بنا شد.

وی توضیح می‌دهد: آن زمان برای استحکام بنا ستون‌های محافظی از طبقه دوم از بیرون اضافه شد. البته دهه ۴۰، تیرآهن‌هایی برای استحکام بنا از قبل جانمایی شده بود. ولی آن زمان برای سرعت در مرمت سقف بنا مرمت نشد. بی‌دلیل نیست که با ریزش اندک بارانی، آب از حاشیه درز شکاف‌های سقف بر سر کارکنان سازمان فرهنگی می‌ریزد. سقفی که ۹۸سال پیش ساخته شده و تعویض و مرمت نشده است.

با مقایسه عکس قدیمی این عمارت و وضعیت فعلی، میزان تغییرات در معماری بنا را می توان دید. بجز تغییر برج و پنجره‌های اتاق مدیریت، اتاق‌های طبقه پایین با تغییر بافت ساختمان و کاربری تجاری به بنا آسیب زده‌اند. بخشی از طبقه همکف به‌عنوان بانک ملی از سوی شهرداری واگذار شده است. قسمتی از دیوار تخریب و عابر بانک جانمایی شده است. بخشی از فضای طرفین دیگر این عمارت نیز در اختیار فروشگاه شهرداری است و این بخش نیز با ایجاد شیشه سکوریت و درب کره کره‌ای ضلع غربی به شدت آسیب دیده است. عمارتی که بخش‌هایی از سریال میرزا کوچک جنگلی در آن فیلمبرداری شد، اکنون زار و نزار در مرکز شهر افتاده و مالکان بنا تنها برایش مرثیه می خوانند.

بررسی عکس قدیمی این عمارت قرینه نشان می‌دهد۱۶ پنجره در ضلع غربی و ۱۶ پنجره در ضلع شرقی در دو طبقه داشته است. مقایسه این عکس با وضعیت اسف‌بار فعلی نشان می دهد تغییرات گسترده‌ای در اتاق‌های طبقه همکف، پیشانی برج و بالکن روی داده است.

اگر شهر رشت به اندک بناهای میراثی بجامانده از دوره پهلوی هم افتخار می‌کند، بعید نیست با این بی‌مهری، معماری باشکوه نئوکلاسیک اروپایی در مرکز شهر را هم از دست بدهد.