به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، با توجه به اینکه امام رضا(ع) عالم آل محمد نامیده شده‌اند فکر می‌کنم همین یک لقب کافی باشد تا ما را نسبت به جایگاه علمی این امام همام در بین ائمه و بزرگان دینی آگاه کند.اگر نگاه دقیق‌تری به زندگی و دانش ائمه(ع) داشته باشیم ،خواهیم دید که تمامی ائمه و امامان معصوم ما از دانش گسترده و الهی برخوردار بوده‌اند و اینکه حضرت رضا(ع) در بین اهل علم و دانش لقب عالم آل محمد را می‌گیرند، خودش روشن‌کننده جایگاه رفیع حضرت در بحث دانش و علم گستری است. لذا در این خصوص با حجت الاسلام والمسلمین «محمود احمدی میانجی» ، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی قم و رییس مرکز تخصصی علوم حدیث حوزه گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
امام رضا (ع) چه نقشی در شكوفایی علم و تمدن مسلمانان داشتند؟
امام رضا (ع) در یک موقعیت اجتماعی و سیاسی قرار داشتند که از لحاظ بروز و ظهور ابعاد مختلف علم برای هیچ یک از ائمه معصومین (ع) به جز امام صادق (ع) و امام باقر (ع) چنین شرایطی فراهم نشده بود. بر همین اساس می توانیم دوران امام رضا (ع) را دوران گفت و گوی ادیان و مذاهب با مکتب تشیع به امامت امام رضا (ع) بدانیم. لذا مامون که که عالم ترین خلیفه عباسی بود، تلاش می کرد برای مقابله با مکتب فکری امام رضا (ع) زمینه بیشتری برای ارایه نظرات علمی ادیان و مذاهب مختلف فراهم کند تا با این نقشه راهبردی، مرجعیت علمی امام رضا(ع) را زیر سوال ببرد بر همین اساس برای به چالش کشیدن ویژگی های علمی امام، مناظرات مهمی بین امام رضا (ع) و پیروان ادیان عیسوی،موسوی و حتی دهریون (افرادی که اعتقادی به خدا نداشتند) و مذاهب فقهی و کلامی الاصل ترتیب می داد ولی این امام بزرگوار با مدیریت راهبردی و هوشمندانه خود این تهدیدها را تبدیل به فرصت می کردند، مناظرات امام با پیروان ادیان و مذاهب مختلف که در حال حاضر بهترین سند در برخورد با این مکاتب فکری است، وجود دارد.
هوشمندی سیاسی امام رضا (ع) یکی دیگر از ابعاد شخصیتی ایشان است. در زمان امام موسی بن جعفر (ع) که منتهی به زمان امام رضا (ع) می شود، قیام های علوی در سرتاسر کشور اسلامی در حال بروز بود، مأمون برای مهار این جریان و جنبش های آزادی بخشی یک راهبرد بسیار هوشمندانه و خطرناکی را طراحی کرد که آن هم پیشنهاد ولایتعهدی به حضرت موسی ابن جعفر (ع) بود با این پیشنهاد امام (ع) در یک دوراهی قرار گرفتند که اگر ولایتعهدی را قبول نمی کردند، مأمون می گفت، شما که دنبال ولایتعهدی بودید چرا حالا که شرایط فراهم شده،نمی پذیرید. اگر هم قبول می کردند، جزیی از حاکمیت محسوب می شدند و از سوی افکار عمومی آزادی خواهان به ویژه علویان محکوم می شدند. بر همین اساس امام با یک تدبیر هوشمندانه و راهبردی راهی را انتخاب کردند که هم توطئه مامون را خنثی کرد و هم با محذور( خطر یا مشکل) علویان مواجه نشدند،این بود که ولایتعهدی را قبول کردند ولی ولایتعهدی مشروط، اینکه در هیچ عزل و نصبی دخالت نکنند و در عین اینکه پذیرفتند یک مبارزه منفی هم بر این جریان راه انداختند. مسئله بعدی دوره امام رضا (ع) جریان های درون شیعی بود. در آن زمان جریان های مختلفی در بین شیعیان وجود داشت، مثل موضع گیری هایی که برخی از اصحاب بر اصحاب دیگر می گرفتند که امام رضا (ع) همه این جریانات را راهبری و مدیریت می کردند.
امام رضا (ع) در شكوفایی طب اسلامی چه اقداماتی داشتند؟
ورود دانشمندان در رشته های مختلف علمی از سایر بلاد به محیط جامعه اسلامی نیز در رویكرد جامعه عصر امام رضا (ع) به توسعه علمی كمك كرد. محافل علمی كه توسط این دانشمندان برگزار می شد و اصل حضور آنها در محیط جامعه اسلامی، خود موجب تشویق و ترغیب اهل علم به روی آوری جدی تر به علوم و تولید علم گردید، در آن زمان مامون از امام رضا (ع) درخواست می کند که خلاصه ای از اسلام را برایش بنویسد، بر همین اساس امام (ع) به صورت مکتوب خلاصه ای از معارف و آداب و رسوم اسلامی را برای وی تهیه می کنند که این مکتوب به «رساله ذهبیه» معروف شد، یعنی رساله ای که به دستور مامون با آب طلا نوشته شد. بخشی از این رساله مربوط به رژیم غذایی افراد در فصول مختلف سال است. رساله ذهبیه امام رضا ( ع) مجموعه بیانات ارزشمند علمی و پزشکی امام است که در آن با شرح رژیم غذایی راهکارهای بهزیستی و بهداشت و سلامت را به انسان می‌آموزد و تکنیک‌های مقابله با بیماری‌ها و آسیب‌های روحی و روانی را مورد توجه و نقد و بررسی قرار می‌دهد،بخشی از این رساله ذهبیه به طب الرضا معروف شده است که در حال حاضر نیز چاپ و در اختیار مردم قرار گرفته شده است که سند معتبری هم دارد، این در حالی است که امروزه نزاع هایی بر روی این مسئله که آیا ما طب سنتی یا طب اسلامی داریم یا خیر، ولی با توجه به اینکه پزشکی نوین، مزاج های اربعه را قبول ندارد ولی این مسئله مورد تایید امام رضا (ع) است لذا این امام بزرگوار در این زمینه یک منبع غنی محسوب می شود.
کاربردی ترین و آموزنده ترین درسی که می توان از سبک زندگی حضرت موسی بن جعفر (ع) گرفت که در رفع مسایل و مشکلات جامعه امروز ما تاثیرگذار باشد، چه درسی است؟
ما شاهد چگونگی رفتار امام رضا (ع) با انقلابیون و حکمرانان در جاهای مختلف هستیم. امام رضا (ع) بدون خانواده خود به طوس مهاجرت کردند و وقتی از مدینه خارج می شدند به خانواده خود فرمودند: من مسافر بدون بازگشت هستم؛ در واقع خانواده ایشان با یک تلخی خاص امام (ع) را بدرقه نمودند و ایشان تا پایان عمرشان بدون خانواده خود در طوس به سر بردند و در نهایت هم به شهادت رسیدند. اکنون ما چند شاخه شیعه داریم که شامل شیعه شش امامی، هفت امامی، شیعه جعفری و شیعه دوازده امامی می شود، ولی کسی که به امام رضا (ع) قایل باشد، بعد از امامت ایشان انشعابی در شیعه وجود ندارد. در عصر ما شیعیان زیدیه هستند که از امام حسین (ع) تا امام زین العابدین (ع) را قبول دارند و شیعیان اسماعیلی که قایل به امام صادق (ع) می باشند ولی بعد از امام رضا (ع) شیعه ای نداریم که امام رضا (ع) یا امامان بعد از وی را قبول یا رد کنند ولی اینکه ما در نمازهای یومیه خود به سمت امام رضا (ع) سلام می دهیم، بیانگر اعتقاد ما به علی ابن موسی الرضا (ع) و شیعه اثنی عشری و دوازده امامی است. یکی از صفات بسیار مهم امام هشتم(ع) سلطان سریر ارتضاء و رضاست. روایات است، بدان جهت آن حضرت را رضا نامیدند که او از خدا در آسمانش رضا بود و برای پیامبر و ائمه در زمین رضا بود، نیز گفته‌اند چون مخالف و موافق، گرد آن حضرت بودند، وی را رضا نامیدند. همچنین گفته‌اند: چون مأمون بدان حضرت، رضایت داد وی را رضا گفتند. معنای کامل واژه راضی شدن و سطح بالای رضایت از زندگی و رضایت از خداوند را در وجود این امام بزرگوار می بینیم.
چرا به حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) لقب قائم آل محمد (ص) و یا شمس الشموس را داده اند؟
هر کدام از این القابی که به ائمه معصومین (ع) داده شده است، تجلی صفتی از صفات پروردگار عالم در آنها می باشد که در وجود هر کدام از این ائمه (ع) ظهور و بروز بیشتری داشته است؛ مثلا امام سجاد (ع) به دلیل عبادت اش، امام باقر (ع) به دلیل علم اش و امام رضا (ع) به دلیل رضای الهی اش به این القاب نامیده شده اند که به دلیل رضایت پروردگار به هجرت بدون بازگشت تن داده اند و در نهایت علم ائمه معصومین (ع) در خراسان ظهور و بروز پیدا می کند. همین امر منشأ تعمیق تشیع در شرق می شود. طبق روایات، ظهور قیام های خراسانی و اسلام تشیع و مکتب اهل بیت (ع) در خراسان مدیون هجرت امام رضا (ع) به طوس می باشد.
با توجه به شرایطی که در زمان امام رضا (ع) فراهم شده بود، امام با تمام پیروان و علمای بزرگ ادیان و مذاهب مناظره و مباحثات علمی داشتند که همین امر موجب بروز ابعاد مختلف علم در زمان ایشان بود که برای هیچ یک از ائمه معصومین (ع) چنین شرایطی فراهم نشده است لذا در این زمان مثل آفتابی که هیچ ابری مقابلش نباشد، علم امامت این امام بزرگوار بدون هیچ مانعی در ابعاد مختلف ظهور و بروز پیدا می کند.
وجود مطهر امام رضا (ع) چقدر می تواند در وحدت بین پیروان مذاهب اسلامی نقش اثرگذاری داشته باشد؟
به اعتقاد بنده امروز حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) می تواند نماد وحدت بین پیروان مذاهب اسلامی و حتی نماد وحدت بین پیروان ادیان باشد؛ در واقع امام رضا (ع) قطب همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان و مذاهب اسلامی است.
نظر شما