به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، «سمیه توحیدلو معاون» پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان این مطلب در توضیح تازه ترین فعالیت های این بخش از سازمان گفت: خدمت رسانی به پژوهشگران، فرهیختگان و صاحبان علم از مهمترین اهداف است و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هم موظف به ارائه خدمات به بهترین شکل به مخاطبان است. به همین منظور راه اندازی بانک های اطلاعاتی، سامانه های دسترسی آسان به داشته های سازمان، شبکه های مختلف و مستند کردن آنچه موجود است براساس استانداردها، از فعالیت های انجام شده است که طبق برنامه ریزی به روز رسانی نیز می شود.
وی ادامه داد: تصوری که درباره کتابخانه در فضای بیرون از سازمان وجود دارد این است که کتابخانه ملی ایران صرفا وظیفه خدمت رسانی به پژوهشگران، دانشجویان و اهالی علم و ادب دارد و کارمندان هم وظیفه ای جز ارائه کتاب و نسخ ندارند. این درحالی که علاوه بر ارائه خدمت به مخاطبان، وظایف دیگری نیز برعهده سازمان قرار دارد و قطعا با تغییر رویکرد در باز تعریف وظایف سازمانی، مخاطبان به نوع فعالیت های زیر ساختی در جهت ارائه هرچه بهتر خدمات پی خواهند برد.
توحیدلو تاکید کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دربرگیرنده حافظه تاریخی و حافظه ملی همه ایرانیان است و بی شک جمع آوری دقیق منابع فرهنگی از وظایف نهادینه شده در سازمان است و مجموع معاونت ها هم ذیل همین شرح وظیفه فعالیت می کنند. از همین رو فعالیت هایی چون اطلاع رسانی، رسیدگی به امور تالارها، قرائت خانه و موارد دیگر از وظایف قابل رویت است. اما واقعیت این است که در پشت این ویترین انواع سامانه ها در حال خدمات رسانی هستند. به عنوان نمونه در اختیار گذاشتن انواع سامانه، ارائه خدمات به پژوهشگران مانند تالار، کتاب، نسخ خطی کتابخانه دیجیتال چون عرضه کردن سند، منابع کتابی و غیرکتابی، عکس، انواع آرشیو و غیره از جمله فعالیت ها در بخش های دیگر است. در واقع سعی شده در جهت خدمت به علم اطلاعات و علم کاوی در فضایی متفاوت از آنچه موجود و معمول است؛ قدم های کاربردی برداریم.
معاون پژوهشی و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه صحبت های خود به بانک داده زبان فارسی اشاره کرد و گفت: بزرگترین بانک داده زبان فارسی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران موجود است. اما حجم حضور زبان فارسی در فضای اینترنت پایین است. به همین دلیل سیستم های جستجوگر زبان فارسی در مقایسه با سیستم جستجو زبان انگلیسی اندک و ناچیز است. مثلا در زمینه هوش مصنوعی و یا تبدیل کردن سیستم صوت به متن عقب هستیم و در این حوزه ها منابع انگلیسی پیشرفته تر عمل می کنند. حال اینکه در این سازمان باید بتوان حجم زیادی از دیتاها را با عرضه محتوا به زبان فارسی بالا برد. بنابراین پردازش و تکمیل بانک های موجود به عنوان منابع مورد استفاده قرار می گیرند.
وی بیان کرد: اگر بخواهیم تعداد نشریاتی که از آغاز تا امروز وجود داشته را مورد ارزیابی قرار دهیم، منبع جامع و کاملی وجود ندارد. شاید منابعی وجود داشته باشد که جمع آوری دوره ای روی آنها صورت گرفته و یا هرازگاهی هر سازمان، نهاد و پایگاهی منابع متعلق به خود را جمع آوری کرده باشد، اما در نهایت یک کلیت از آغاز تا امروز وجود ندارد. حال اینکه کتابخانه ملی به عنوان حافظه باید مجموع این دیتاها را داشته باشد و در همین راستا هم تلاش کردیم. زمانی که شروع کردیم تعداد اسناد 70 هزار سند بود اما اکنون 34 هزار عنوان نشریه در سامانه اسناد موجود است.
سمیه توحیدلو عنوان کرد: انجام اموری از این دست از نگاه مخاطبان بیرونی که تخصصی بر این امور و علم شناسی و علم اطلاعات ندارند، شاید قابل درک نباشد و صرفا فعالیت های کتابخانه را ببینند. اما وجود این دیتاها در ابعاد مختلف چون کتاب شناسی، فهرست نگاری و نشریات و غیره مهم است. در همین راستا مراسم رونمایی از تعدادی بانک ها، سامانه و شبکه های مختلف را با هدف خدمت رسانی به پژوهشگران از جهت ارائه دیتاها در آینده نزدیک خواهیم داشت.
معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه صحبت های خود با اشاره به تحول نوآورانه در جهت فن آوری های نوین گفت: بخش دیگر از مجموع فعالیت ها در معاونت پژوهشی، خروجی های کسب درآمد برای استارتاپ ها و شرکت هایی است که در حوزه بازاریابی محتوایی فعالیت می کنند و معتقد هستند در این بخش دیتا و داده های مناسبی وجود ندارد. به همین منظور سعی کردیم در بحث تحول نوآورانه در سازمان رشد کنیم و به سمت فن آوری های نوین حرکت کنیم. دیجیتال کردن منابع از عکس، صوت و کتاب گرفته تا دیگر مقوله ها، همگی مواردی است که در فن آوری های جدید لازم و کارآمد است. به همین دلیل است که در مورد مشابه مانند کمپانی گوگل به دلیل دارا بودن فن آوری های نوین می تواند خدمت بیشتری ارائه دهد.
وی با اشاره به ارائه خدمات زیرساختی و مستندات گفت: سیاست گذاری داده، بخش مهمی از مجموع فعالیت های ما است و روی این موضوع کارکرده ایم. سال گذشته در جلسه ای که با دبیر کارگروه تعامل پذیری دولت الکترونیک داشتیم وی بر سیاستگذاری داده های موجود در سازمان تاکید کرد و گفت که کتابخانه ملی یکی از جاهایی است که مفهوم دیتا را به درستی درک کرده است و سیاستگذاری داده، داریم. خب تمام این مواردی که مطرح شد ویترینی و دیدنی نیست و مجموع این فعالیت ها هم زیرساختی و هم مستندات است.
توحیدلو ادامه داد: سالیان سال است که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران براساس یک زیرساختی که از گذشته کار می کرده پیش می رفته و مستندسازی می شده است و انواع مستندات وجود دارد. اما بحث تحول فن آورانه کجای این داستان قرار می گیرد؟ و طبیعتا باید بتوان یک مجموعه ای درآورد که این مجموعه به کار فن آوری های نوین بیاید و خب این حدفاصل همیشه گم بوده است. حال اینکه اگر فهم این موضوع اتفاق بیافتد پژوهشگری که از بیرون نظاره می کند باید همانطور که از کتابخانه ملی ایران برای باز شدن آن در ایام کرونا مطالبه دارد، به همان اندازه هم مطالبه کند که چرا در سازمان اسناد و کتابخانه ملی فلان نشریه موجود نیست. اگر این اتفاق بیافتد و از سوی مخاطب مطالبه شود قوه محرک و کمک کننده برای حرکت رو به جلو خواهد بود.
معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه با اشاره به بخش فراهم آوری در این معاونت گفت: یک زمانی ساده ترین راه فراهم آوری منابع این است که یک منبع مالی گسترده وجود داشته باشد تا بتوان سند خریداری کرد. ولی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران طبق اساسنامه باید منابع فارسی زبان داخلی و فارسی زبان خارجی هردو وجود داشته باشد و در عین حال تمام منابع غیرفارسی که درباره ایران، جهان اسلام، تشیع و انقلاب اسلامی موجود است شناسایی و جمع آوری شود. بنابراین باید آماری از منابع وجود داشته باشد تا براساس داشته ها گردآوری کنیم. بنابراین نقش فراهم آوری در این مرحله پر رنگ است.
وی ادامه داد: در ایام کرونا فرصتی فراهم شد تا تمام منابعی که از طریق مراکز مختلف بارگذاری شد، را جمع آوری و بر زیرساخت ها و محتویاتی که می توان عرضه کرد قرار دهیم. در واقع نگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی به بحث فرآهم آوری منابع نگاهی دراز مدت است که در سایه این نگاه مجموع داشته ها طبق استانداردهای سازمان در اختیار قرار گیرد. بنابراین دوران کرونا یکی از ادوار سنگین در کار معاونت پژوهش و منابع دیجیتال بود.
توحیدلو تاکید کرد: در واقع با وجود تعطیلی مراکز در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از فرصت پیش آمده در بخش های مختلف استفاده شد تا بتوان در جهت اهداف کلان سازمان حرکت کرد و دیجیتال کردن منابع موجود و در دسترس قرار دادن مخاطب از مهمترین فعالیت های معاونت پژوهش و منابع دیجیتال در سازمان بود. به همین منظور اسفندماه سال گذشته امکان کتابخانه دیجیتال فراهم شد و مجموع منابع که شامل 18 هزار عکس، کتب نفایس چاپ قدیم و سنگی بود در اختیار اعضا قرار گرفت. منتها یک انتقاد مبنی بر در دسترس نبودن منابع کتابخانه برای همگان همیشه وجود داشته است و اینگونه مطرح می شود که منابع در اختیار افراد خاص با مدرک کارشناسی ارشد به بالا قرار می گیرد که این نوع نگاه، معنای عام ملی کتابخانه را دربرنمی گیرد. ولی با کتابخانه دیجیتال افراد علاقمند توانستند عضویت عام داشته باشند و هدف این است که دامنه خدمت رسانی گسترده تر شود.
معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به پردازش منابع گفت: سالیان سال اسناد و کتاب های بسیاری دپو می شود که هیچ کدام از این اسناد و کتاب ها دیجیتال نشده بود و تا زمانی که این منابع پردازش نشود و در دسترس همگان قرار نگیرد تنها یک آرشیو صرف محسوب می شود که صرفا فضایی را به خود اختصاص داده است. اما با به کارگیری مدل های پردازش سرعت بالا رفت و سال گذشته از سامانه پردازشگر خودکار مقالات رونمایی شد و ظرف دو ماه 500 هزار مقاله از طریق نرم افزار پردازشگر خودکار فراهم شد. بحث پردازش در حوزه پایان نامه هم در حال انجام است. همچنین در حوزه کتاب بحث پردازش تحلیلی و توصیفی مطرح است.
وی ادامه داد: بنابراین فرآیندهای در حال انجام، در فضای پژوهشی است که نظم دادن به ساختارهای پژوهشی، علمی، عناوین پژوهشی و نظم دادن به انتشارات سازمان از جمله آن است. در حوزه اسناد علاوه بر اسناد رسمی در حوزه تاریخ شفاهی نیز فعالیت شده است. چراکه تاریخ شفاهی یک مجموعه در کنار سند است. زمانی که پژوهشگر می خواهد سند را بررسی کند حتما علاقمند است که بداند جدای یک سند رسمی یک وجه غیر رسمی نیز وجود دارد و حال اینکه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان یک مرجع باید علاوه بر اسناد رسمی آنچه به عنوان تاریخ شفاهی مطرح است را در حافظه ثبت و ذخیره سازی کند.
توحیدلو در پایان بیان کرد: تاریخ شفاهی از ثبت خاطره تا ثبت سندها و مستندها را شامل می شود که می تواند در کنار بخش رسمی به پژوهشگر کمک کند تا تصویر و قصه دیگری از آنچه جستجو می کند را دریافت کند.
نظر شما