خبرگزاری شبستان- گیلان؛ کرنانوازی، یکی از سنت های عزاداری در ایام محرم است و آن طور که گفته شده، خاستگاه آن روستای رودبنه لاهیجان بوده و بعدها در دیگر نقاط شرق گیلان نیز رواج یافته است.
کرنانوازان معمولا در گروه‌های ۱۰نفره و با یک سرگروه، کرنا می‌نوازند. سرگروه به عنوان تک نواز، نوایی را در کرنا می‌دمد و بقیه نفرات در پاسخ وی در کرنا می‌دمند. به سراغ یکی از سازندگان و نوازندگان کرنای رفتیم که فن ساخت کرنا و نواختن آن را چندسالی است به شکل حرفه‌ای دنبال می‌کند.
«محمود فرضی نژاد» خواننده و سرپرست گروه تئاتر و موسیقی دیلمون، علاوه بر تحقیق و پژوهش در آیین ها، آواها و افسانه های محلی توانسته آن را به شکل نمایش به‌روی صحنه بَرد. حضور نمایش ها و اجراهای موسیقی دیلمون در دیگر نقاط کشور و حتی در کشورهایی نظیر عراق، قرقیزستان، تاجیکستان، عمان، رومانی و ... موجب شده حالا کرنا نوازی به نام لاهیجان ثبت شود. سرپرست گروه دیلمون به سوالات ما اینگونه پاسخ می دهد.
*از چه زمانی کرنای وارد گروه دیلمون شد و کرنا ساختید؟
می توان گفت به صورت جدی از سال ۱۳۹۵ شروع به کرنا ساختن کردم. پیش از این، گروه دیلمون به این ساز در نمایش های آیینی و بخش عظیمی از موسیقی نمایش های آیینی نیاز داشت و در اکثر نمایش ها با محتوای آیین های عاشورایی گیلان، حضور این ساز کاملا پررنگ و پرکاربرد است. بنابراین، همیشه برای استفاده از این ساز در کارهایمان، دنبال نوازنده کرنای بودیم تا با گروه همکاری داشته باشد و متاسفانه همیشه هم با مشکل مواجه می شدیم.
اساتید کرنای به خاطر شرایط سنی یا در گروه دیلمون حضور نمی یافتند و یا پیرمرد بودند و با فضای کارهای ما ارتباط برقرار نمی کردند. گاهی عقاید خاص خودشان را داشتند و هر جایی نمی نواختند و همین موجب نقص در کارهایمان می شد.
بنابراین، تصمیم گرفتم خودم هم ساخت کرنای و هم نواختنش را یاد بگیرم تا گروه دیلمون نوازنده کرنای خودش را داشته باشد.
* نواختن کرنا را از که آموختید؟
برای یاد گرفتن کرنا نزد استاد مولایی، از پیشکسوتان نوازنده کرنای در روستای فوشازده لاهیجان رفتم. همینطور با کرنانوازان روستای بی بالان در حوالی کلاچای ارتباط برقرار کردم و طریقه نواختن و ساختن کرنای را یاد گرفتم.
*در مورد خاستگاه ساز کرنا بیشتر توضیح بدهید.
کرنا یا به گویش محلی«کرنی»یا«کرنه» در واقع قدیمی ترین و ابتدایی ترین سازهای هوا صدا در نواحی مختلف ایران است. بیشترین کاربرد این ساز در میان ساکنین قدیمی البرز بود.
البته قدمت کرنای را از دوره هخامنشیان تخمین زده اند و پژوهشگران موسیقی معتقدند که در دوره هخامنشی موسیقی در گیلان وجود داشته است و از آنجایی که گیلان منطقه ای حاصل خیز و محل کارزار بود، کرنا به این منظور و در زمان حماسه ها و جنگ ها به کار می رفت.
امروز نوای کرنا، در سوگواره های عاشورایی، محتوای قدسی به خود گرفته است و می توان گفت جزو آیین های عاشورایی و موسیقی حماسی و مذهبی شده است. ساز «کرنا» در مقابل «سرنا» است. سرنا در گیلان برای مجلس های بزم و شادیانه استفاده می شود اما کرنا در مراسم هایی نظیر یاوردهی، فراخوان کردن برای حرکت های عمرانی، جنگ ها و پیکارها به‌کار می رفت.
* آیا به‌جز لاهیجان در دیگر شهرستان های گیلان ( و احیانا دیگر نقاط ایران) هم کرنای ساخته و نواخته می شود؟
خاستگاه اصلی این ساز در ایران، با این مشخصاتی که گفتم، استان گیلان و مشخصا روستای « رودبنه » در حوالی شهر لاهیجان است که بعدها در شهرهای دیگر هم رواج یافت.
این ساز در نواهای عاشورایی بیشترین کاربرد را دارد و در دسته‌جات سوگواری تک‌نواز گروه، مصیبتی از امام حسین(ع) را در داخل کرنی دمیده و پس‌ازآن صدای "وای وای" از کرنای وی به گوش می‌رسد در این لحظه گروه، نوای «حسین وای» را در کرنا می‌دمند بدین ترتیب شنوندگان «وای وای، حسین وای» را از تک‌نواز و گروه او می‌شنوند.
* کرنای را با چه می ساختند؟ شنیدم انتهای آن را با کدو قلیانی درست می کنند؟
این ساز متشکل از یک بدنه بلند که همان لوله صوتی است و دهانه محل دمیدن و انتهای خمیده که شبیه قوس شاخ گاو و شیپور است. این دهانه شیپوری را « کدو نی » می‌گویند که از جنس کدو تنبل تزئینی ساخته می‌شود.
کدو نی به کر لله متصل می شود. جنس بدنه از نی آبی است ولی اکنون از جنس پولسکا ساخته می‌شود. زبانه آن هم از جنس شمشاد و قاشقی شکل است و به آن «سر فیشه » یا «کرنه پیشه »می‌گویند. طول کرنا ۲ الی ۴ متر است.
نظر شما