عقلانیت فطری و قرآنی پشتوانه مقاومت اسلامی است

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، حجت الاسلام والمسلمین «احمد واعظی» در مراسم اختتامیه اولین همایش ملی «مقاومت اسلامی از نگاه قرآن کریم» که پیش از ظهر امروز(پنجشنبه 3مهر) در سالن نشست های ستاد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، ضمن گرامیداشت هفته دفاع مقدس اظهار داشت: در چهلمین سال دفاع مقدس یاد امام شهیدان را گرامی می داریم که در برپایی این رستاخیر معنوی در ملت ایران سهم بسزایی داشت و یاد شهدایی که به امام خود لبیک گفتند، امامی که جان های خسته و فسرده بیدار کرد و جوانان پاکی که به پایمردی خودشان این شجره طیبه انقلاب را حفظ کردند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم افزود: در روزگار ما جهاد جبهه ها و ایثارگری ها و مقاومت ها و شهادت ها مصداق روشن تری پیدا کرده و این شجره طیبه ای که امام بنیان نهاد و فرهنگ عاشورایی که امروز به ثمر نشسته است باید تدوام داشته باشد و نسلی که به امام لبیک گفت و نسل امروزی که همراه با نسل گذشته به خلف صالح امام لبیک می‌گوید باید بداند امروز در سنگرهای متعددی قرار گرفته که این جهاد را پیچیده تر کرده است.

وی در ادامه عنوان کرد: تشکر می کنیم از پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم که با حسن سلیقه این همایش را تدارک دیدند چون یکی از ضرورت های دوران ما مقاومت همه جانبه در مقابله طاغوت و استکبار و احیای کلمة الله و اقامه دین است و از آنجایی که آبشخور همه معارف ما وحی و کلام خداوند است تنقیح و تبیین مبانی این مقاومت بر اساس کلام خدا ضرورت همه اعصار و قرون و یک کار بایسته ای است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی با اشاره به این که مقاومت و پایداری در مسیر حق یک ضرورت همیشگی است، گفت: در این مقاومت هر کسی باید نقش خودش را متناسب با قابلیت ها و ظرفیت ها و جایگاهی که دارد و شأن و توانایی و امکانات خود صورت ببخشد و اهل علم و فضلی که سلاح شان قلم و فکر و اندیشه شان است در سنگر مقاومت تلاشی که می‌توانند بکنند علمی و تبیینی است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که مفاهیم بر دو دسته هستند، ابراز کرد: برخی مفاهیم ارزشی هستند مثل عدالت که بار ارزشی مثبت دارد یا صداقت و ایثار که مفاهیم ارزشی هستند و دسته دوم مفاهیمی هستند که به لحاظ ذاتی خود مفهوم، بار ارزشی ندارد بلکه خنثی هستند مثل همین واژه صبر و مقاومت که یک مفهوم ارزشی مثل عدالت و نیکوکاری نیست چون مقاومت ممکن است در باطل باشد.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: همواره افراد کافر لجوج و عنود در حق ستیزی خودشان مقاوم هستند و اهل باطل در باطل خودشان گاهی پایمردی و مقاومتشان در باطل از اهل حق بیشتر است، بنابراین صبر و مقاومت بار ارزشی مثبت ندارد و مثل عدل و احسان و ایثار نیست ولی قرآن شریف صبر و استقاومت و واژگان مربوط به آن نظیر جهاد را بار ارزشی و محتوایی مثبت داده است.

وی با بیان این که اعطای این بار مثبت به مقاومت به سبب مسیر و جهت خاصی است که به آن اعطا شده است، گفت: در قرآن کریم صبر و مقاومت همه در مسیر اقامه حق و باطل ستیزی و اعتلای کلمة الله است یعنی استقامت در جهت کلمه توحید است و جهاد فی سبیل الله و تجارت با خدا است؛ این مقاومتی که قرآن منادی او هست و دارای آن ویژگی های مثبت است یک سبک زندگی و گونه زیستنی را ترسیم می‌کند که محفوف و در آمیخته با مشاکل و مصائب است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: این مقاومت یک کنش اجتماعی را رقم می زند و سبک زندگی را دعوت می‌کند که توأم با مجاهدت، مقاومت و صبر نسبت به انحاء بلاها و مصیبت ها است و دعوت به استقامت دعوت به یک کار سهل و پر منفعت مادی نیست.

وی یادآور شد: مقاومت در مسیر حق همراه با چالش ها و محرومیت ها ومشکلات زیادی است، چراکه اهل باطل و طغیان در مقابل این پویش و این حرکت مؤمنانه نه متوقف می شوند و نه ساکت و بی عمل هستند بلکه معارضه و مقابله می‌کنند و آنها هم برای اعتلای کلمه باطل خودشان و بقای استثمار و استکبار خودشان مقاومت می‌کنند از این رو مؤمنین و موحدین در مقابل اهل طاغوت باید متحمل رنج ها و مصیبت هایی بشوند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با تأکید بر این که گاهی مقاومت و صبر وجهه اجتماعی پیدا می‌کند، ابراز داشت: صبر امت که در آیات شریفه به آن اشاره شده است یک حرکت جمعی و کنش اجتماعی است و اگر در محیط مؤمنین به فرهنگ استقامت و صبر لبیک گفته شود یک پدیده اجتماعی و یک سبک زندگی می‌شود و کنش های اجتماعی هم تفسیر پذیر هستند و هم داوری پذیر یعنی کسانی که بیرون این کنش قرار می گیرند هم می‌توانند آن را فهم کنند و هم  قضاوت کنند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در تبیین رابطه عقلانیت و مقاومت ابراز داشت: ما هم در مباحث مربوط به معرفت با مسأله عقلانیت رو به رو هستیم و هم در رابطه با آنچه به حیطه عمل و رفتار بر می گردد با عقلانیت رو به رو هستیم به تعبیر دیگر ما دو نوع عقلانیت معنوی و نظری و عقلانیت عملی داریم، مثلا در حوزه باورها و نظر یک باور هم باید معقول باشد و هم باید موجه باشد و هم می‌تواند صادق باشد و در حوزه عمل و رفتار، کنش ما می‌تواند معقول باشد یا نباشد و می‌تواند موجه باشد یا نباشد.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی عنوان کرد: در ارتباط با مسأله مقاومت و دعوتی که قرآن می‌کند هم فهم های مختلف و هم قضاوت های مختلفی صورت می گیرد؛ ادعای من این است که قرآن کریم در مورد عقلانیت عملی به ما چارچوب داده است و ما می توانیم از چیزی به عنوان عقلانیت قرآنی صحبت کنیم و بگوییم آیا رفتار و کنش ما در عرصه های مقاومت معقول هست یا نیست؟

وی با بیان این که در چشم دنیا پرستان و کسانی که عقلانیت مادی دارند بسیاری از صحنه های مقاومت در بستر تاریخ اسلام معقول نبوده است، گفت: مثلا وقتی یک فرد دنیا طلب به حرکت امام حسین(ع) نگاه می‌کند به ایشان می‌گوید: از شما فقط یک بیعت با یزید می خواستند و شما با انجام ندادن این بیعت، یک جمع را به اسارت و کشته شدن کشاندید؛ بنابراین از نظر او معقول نیست چون منهای معاد باوری و توحید محوری است ولی قرآن برای ما عقلانیتی ترسیم می‌کند که این حرکت در کمال معقولیت و موجه بودن وکمال راستی و صداقت است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: ادعای دوم این است که عقلانیت عملی که قرآن برای ما ترسیم می‌کند جهت داوری و فهم کنش های اجتماعی یک عقلانیت فطری است و ریشه در فطرت انسانی دارد که اگر انسان بتواند آن فطرت خود را بیدار و شکوفا کند با این عقلانیت همدل و همراه می‌شود و اگر کسی فطرت خود را پنهان کند البته این عقلانیت را نمی‌تواند بپذیرد و این مقاومت در راه حق و هزینه دادن را یک فعل غیر عقلانی می شمارد.

وی در ادامه عنوان کرد: عقلانیت قرآنی دارای رکن بینشی و ارزشی است یعنی از شبکه ای از باورهایی تشکیل می‌شود که دارای پشتوانه اعتقادی و بینشی مقاومت هستند و نظامی از ارزش ها را قرآن مطرح می‌کند که پذیرش آن ارزش ها رکن ارزشی آن عقلانیت را تأمین می‌کند پس عقلانیت فطری و قرآنی دارای بخش بینشی و ارزشی است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی با اشاره به این که در این صورت سختی ها و مرارت های مقاومت و پایمردی در راه احیای کلمة الله شیرین می‌شود، خاطرنشان کرد: او سختی ها را تحمل می کند چون تربیت یافته آن فرهنگ قرآنی است چون فهم او نسبت به مسائل امور تفاوت می‌شود و هم کنش و رفتارش طوری می‌شود که سبک زندگی را دنبال کند که قرآن منادی او است.

وی بیان داشت: بر اساس صریح آیات قرآن کریم ارکان این عقلانیت بینشی، ربوبیت تکوینی و تشریعی، معاد باوری، باور به نصرت الهی، معیت الهی در حمایت از صابران است و در نظام ارزشی اهم اصولی وجود دارد که باعث می‌شود در مسیر حق و اقامه دین الهی صبر و مقاومت مطلوب شود که از جمله آنها عدالت محوری، حق مداری و باطل ستیزی، عزت طلبی توحیدی، توکل الهی و عدم پذیرش سلطه کفار است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: این عقلانیت نهفته در پس مقاومت قرآنی هم باید تبیین شود و هم باید در بستر اجتماع برای لایه های مختلف اجتماع موجه شود و ما باید بر حقانیت این باورها و ارکان بینشی و ارزشی فرهنگ سازی و جریان سازی کنیم و کار ما به عنوان اهل فکر و علم تبیین و تنقیح و ترویج و فرهنگ سازی نسبت به این عقلانیتی است که پشتوانه مقاومت قرآنی است.