پیشنهاد «عمو راستگو» برای جذب کودکان به مسجد

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، محمدحسن راستگو (متولد ۱۳۳۲ در مشهد) روحانی ایرانی و پژوهشگر فقه و اصول و تعلیم و تربیت بود. وی مبتکر شیوه خاصی از آموزش و تفریح برای کودکان و به عنوان کارشناس در برنامه‌های تلویزیونی حضور داشت. او پس از تحصیل علوم حوزوی تا خارج فقه و اصول به فعالیت در زمینه کلاس‌های ویژه کودکان و برپایی اردو پرداخت و در ده‌ها کشور آسیایی، آفریقایی و اروپایی به اجرای برنامه پرداخته بود. وی که سال‌ها مدیریت مرکز مربی کودکان در حوزه علمیه و همچنین به مدت ۳۵ سال اجرای برنامه‌های متعدد تلویزیونی برای کودکان را بر عهده داشت، امروز (یکشنبه، دوم آذر ماه) در گذشت.

به مناسبت درگذشت این مبلغ دینی در عرصه کودک و کارشناس تعلیم و تربیت، گفت و گوی وی با خبرگزاری شبستان را بازخوانی کرده ایم که در ادامه می آید:

حاج آقای راستگو، در ابتدای بحث مختصری درباره سیره پیامبر(ص) در برخورد با مسجد در صدر اسلام توضیح دهید.

در زمان پیامبر اکرم (ص) هر جایی اتفاق تاریخی مهمی رخ می داد، همان جا به یاد آن حادثه مسجدی بنا می شد، به عنوان مثال پیامبر اکرم(ص) در مدینه با مسیحیان نجران مباهله کردند وقتی پیامبر (ص) پیروز شدند، مسجدی در همان مکان به نام مسجد مباهله ساختند.

مساجد غدیر و شجره هم به دلیل اتفاقی که در آن مکان افتاده است بنا شدند. بنابراین نقش مسجد در آغاز اسلام یک بنای تاریخی و یادبود برای فراموش نشدن آن واقعه تاریخی یا مکان آن رویداد بوده است. از طرفی باید گفت حرمت و قداست مسجد موجب می شود که در مسجد حرف از دنیا کمتر به میان آید و تنها به عبادت خدا مشغول باشیم.

مسجد باید تمیز نگاه داشته شود و منور باشد تا مردم به راحتی بتوانند ارتباط خالصانه با خدا برقرار کنند. امروز می بینیم که بسیاری از شبکه ها و NGO ها در دنیا به دنبال کسب درآمدند و به نام سیستم های انرژی مثبت و آرامش بخش به دنبال تلقین مباحث بی هویت خود به مردم هستند. در حالی که مسجد بهترین مکان برای آرامش انسان ها است و مرکزی است که می تواند انسان را از آلودگی ها و گرفتاری ها و اشتغالات دور کند و انسان تنها به خود و به خدای خدا فکر کند اگر این وظیفه مسجد را در جامعه احیا کنیم مساجد جاذبه می شوند.

پیامبر اکرم (ص) در برخورد با کودکان و نوجوانان در مسجد چگونه رفتار می کردند؟

پیامبر (ص) مسجد را مرکز تجمع مسلمانان، محل اقامه نماز جماعت، اتحاد و همبستگی، اقامه جنگ، مرکز حل و فصل مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار داد. پیامبر (ص) در دهه آخر ماه مبارک رمضان برای اعتکاف در مسجد حضور می یافتند. حضور در مسجد برای چنین عمل عبادی به انسان آرامش می دهد. پیامبر(ص) مقید بودند که امام حسن (ع) و امام حسین (ع) همراه ایشان در مسجد حضور یابند. حضرت فاطمه زهرا (س) هم فرزندانشان را برای حضور در مسجد تشویق می کردند. این تاکید و مقید بودن والدین و بزرگتر ها در ایجاد ارتباط کودک با مسجد بسیار مهم است.

 یکی از مواردی که در سیره پیامبر (ص) در مورد کودکان می بینیم، مراعات حال کودکان است. آن حضرت در هنگام نماز را طولانی اقامه نمی کردند تا در آینده، در ذهن کودک نسبت به مسجد و نماز حس ناخوشایندی شکل نگیرد. بارها دیده شد که در هنگام سخنرانی و نماز، پیامبر(ص)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را بر دوش می گرفتند و هرگز ممانعتی از سوی آن حضرت برای حضور آنها صورت نمی گرفت.

حضرت فاطمه (س)، وقتی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را در شب  احیاء به مسجد می بردند از قبل پیش بینی آن روز را می کردند و  اجازه نمی دادند کودکان خسته باشند. در حقیقت اسباب راحتی آنها را فراهم می کردند.

با مروری کوتاه بر سیره پیامبر (ص) به امروز می رسیم. در عصر ما چگونه می توان با تاسی به سیره آن حضرت عوامل راحتی را برای حضور کودکان در مسجد فراهم کرد و چه عواملی موجبات جاذبه مندی مساجد را ایجاد می کند؟

یکی از عوامل مهم در جذب کودکان و نوجوانان به مسجد فضای فیزیکی مسجد است. در احادیث و  روایات آمده است که باید فضای فیزیکی مسجد پاک، خوش بو، رنگانگ و زیبا باشد. از طرفی در قرآن کریم آمده است که باید با لباس پاک و آراسته و با زینت وارد مسجد شوید چرا که مسجد خانه خدا و بهترین مکان برای عبادت است.

علت اینکه مردم به امامزادگان و حرم های مقدس توجه دارند در بعد اول به دلیل معنویت این مکان ها است. مردم ایران از صدر اسلام تاکنون، اصل امامت را پذیرفت و ایرانی ها به خاندان پیامبر (ص) نهایت احترام را داشتند. به همین دلیل برای بارگاه ها و بقاع متبرکه احترام خاصی قائل بودند. این اماکن مقدس حکم مسجد را نیز دارند. علت دیگر عشق و علاقه مردم به بقاع متبرکه و امامزادگان، به کارگیری تزیینات و کاشی کاری های جذاب برای این مکان ها است که به صورت غیرارادی عاملی برای جذب انسان است.

از دیگر عوامل جذب کودکان به مسجد، توجیه معنوی این قضیه است اگر مسجد را برای فرزندانمان خانه خدا معرفی کنیم، می تواند عامل مهم برای حضور دائمی کودکان در مسجد شود.

برنامه های مسجد، عامل دیگری است که موجب جذب کودکان به مسجد می شود. قرآن باید با صدای خوش قرائت شود و لازم است شرایط اذان گفتن کودکان و نوجوانان در مسجد فراهم شود.

خوش صدا بودن مکبر، برخورد شایسته امام جماعت و خادمین مسجد با کودکان از دیگر  عوامل مهم جذب به مسجد است. در برخی از مساجد خادمین برخورد نامناسب با کودکان دارند که موجب می شود آنها از مسجد رانده شوند.

برگزاری مسابقات فرهنگی در مسجد هم موثر است. بهتر است برندگان مسابقات دیگر مراکز در مسجد معرفی و تقدیر شوند و هدایایی از سوی مسجد به آنها اهدا شود. این خود عامل مهمی در جذب است.

امام جماعت باید بین دو نماز کوتاه سخنرانی کند. اگر بهترین کلام کوتاه، رسا و گویا بیان شود، تاثیرگذاری آن بر مخاطب بسیار است. با سخنرانی مختصر و کوتاه فضای مسجد هم برای کودک خسته کننده نمی شود. نمازجماعت و سخنرانی و دعای بین دو نماز نباید طولانی باشد بلکه  امام جماعت باید اضعف مامومین را در نظر بگیرد.

به اعتقاد شما بهترين راهكار براي برقراري ارتباط صميمانه امام جماعت با نمازگزاران و افراد محل چيست؟

امروز با پيشرفت فناوري امام جماعت مي تواند با حداقل امكانات بهترين ارتباط را با مردم برقرار كند. به طور مثال امام مسجد مي تواند از طريق سايت ها، وبلاگ و شبكه هاي اجتماعي و با ارسال پيامك هاي پرمحتوا و مذهبي با اهالي محل ارتباط صميمانه برقرار كند. زمان گذشته امام جماعت از طريق مسجد با مردم ارتباط برقرار مي كرد امروز ديگر لازم نيست، امام جماعت افراد محله را حتما در مسجد ببيند بلكه مي تواند با حداقل امكانات و از طريق پيامك و تلفن زدن هم با آن ها ارتباط برقرار كرد.بنابراين تهيه وبلاگ هاي جمعي براي فعاليت كودكان و نوجوانان بسيار تاثير گذار است. علاوه بر اينها امام مسجد مي تواند با تشكيل گروه هايي در فضاهاي مجازي با افراد محله ارتباط برقرار كند.

به اعتقاد من، امام جماعت نقش بسيار مهمي در جاذبه مندي مسجد دارد به اين معنا كه امام مسجد مي تواند، با ايده ها و برنامه هاي خلاقانه زمينه حضور كودكان و نوجوانان در مسجد را فراهم كند و يا افرادي كه توانمندي ها و ابتكارات جالب دارند در مسجد دعوت به همكاري كند تا در مسجد برنامه حضوري و زنده برگزار كنند. به نظر من استفاده از نذورات در برنامه هاي فرهنگي و اجتماعي تاثيرگذاري و اجر معنوي بسياري در مردم خواهد داشت.

امام جماعت مسجد چه رقتاري باكودكان بايد داشته باشد كه زمينه ساز جذب و علاقه مندي آنها به مسجد شود؟

امام مسجد بايد با كودكان با ذوق كودكانه صحبت كند و با آنها ارتباط زباني و فكري برقرار كند از طرفي مراعات سن بزرگسالان را داشته باشد. امام جماعتي كه نمي تواند با كودكان و خردسالان ارتباط فكري و زباني برقرار كند از افراد جوان در مسجد براي برقراري و ارتباط با كودكان براي همكاري در مسجد بايد استفاده كند. امام مسجد به منزله مدير مسجد است اگر نتواند با كودكان ارتباط فكري و زباني برقرار كند، از ائمه جماعات همكار و كارشناسان و مربيان متبحر و توانمند در اين زمينه بايد بهره بگيريد. همان گونه كه ما امام جمعه موقت داريم امام جماعت موقت هم براي چنين مواردي بايد استفاده شود تا اگر امام مسجدي نتوانست با كودكان ارتباط برقرار كند از امام جماعت هاي جوان براي برقراي ارتباط با كودكان استفاده شود.

شكل گيري ارتباط مستمر هر كسي با مسجد، بيش از هر چيز در گرو برقراري ارتباط شايسته امام جماعت مسجد با كودك است.در اين ميان نقش امام جماعت، خانواده و فضاي مسجد امري مسلم و البته قابل تامل است.آماده سازي فضاي فيزيكي مسجد، پاكي و نظافت مسجد، توجيه معنوي مخاطبان، حضور مكبر خوش صدا،امام جماعت خوشرو و آشنا با اصول رفتار با كودكان و خادم مهربان خود از ديگر عوامل تاثير گذار در اين زمينه است.

يكي از مواردي كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه امام جماعت نبايد نماز را طولاني بخواند و مراعات سن كهن سالان، كودكان و معلولان را داشته باشد. بايد در مسجد مسابقات مختلف فرهنگي و ورزشي و…برگزار كند و با اختصاص هداياي براي كودكان زمينه جذب و تشويق آنها به مسجد را فراهم كند. علاوه بر اينها امام جماعت بايد بين دو نمار كوتاه سخن بگويد تا كلامش تاثيرگذار و رسا باشد و با مطالعه و تحقيق و پژوهش براي مردم سخنراني داشته باشد امام جماعت مسجدبا بهره گيري از افراد توانمند و متخصص در رشته هاي مختلف در برنامه هاي مختلف مسجد استفاده كند.

از ديگر اقداماتي كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه براي طلبه ها و روحانيون داخل و خارج از كشور دروه آموزشي برقرار كنيم تا با شيوه هاي جذب و تبليغ كودكان آشنا شوند زيرا كه.تبادل مربي و مبلغ در مساجد در ارتقاي آموزه هاي قشر كودك و نوجوان موثر است.