خطرات ترویج اندیشه های اوشو و کوئلیو در بین جوانان و در نظام آموزشی

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، نشست علمی مجازی نقد کتاب «سایبان خودساخته عرفان مدرن» عصر امروز(چهارشنبه 10 دی) از سوی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد.

ارائه کننده بحث در این نشست حجت الاسلام والمسلمین «محمداسماعیل عبداللهی» استاد حوزه و دانشگاه و رئیس مدرسه عالی انوار طاها به عنوان نویسنده کتاب به ارائه بحث پرداخت و در ادامه آیت الله «احمد عابدی» استاد درس خارج حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم به نقادی و ارائه نکاتی پیرامون کتاب یاد شده پرداخت.

در ادامه گزارشی از این نشست تقدیم می گردد:

حجت الاسلام والمسلمین عبداللهی در ابتدای سخنان خود با بیان این که حوزه مطالعه این کتاب انسان آرمانی از منظر اوشو و کویلو است، گفت: ما این روزها بیشتر نگران این هستیم که ارمغان های عرفان واره ها در جامعه اسلامی یکی پس از دیگر ظهور و بروز جدی تری پیدا کند و پیامدهای جدی برای جامعه داشته باشد.

وی افزود: اختلال در تشخیص بهنجاری یا ناهنجاری رفتارهای انسان یکی از ارمغان های این معنویت های نوظهور است؛ ظهور و بروز آنها در انسان نیز برخواسته از نوع و کیفیت حیطه شناختی انسان است و بی اعتمادی به سنت های پیشین، نبود اعتماد قطعی، تحریف ادیان الهی از جمله مسیحیت و زردتشت، فهم نادرست از اسلام و تک ساحتی از آن بستری برای تولید و رشد ادیان جدید و عرفان واره ها شده است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه در ادامه عنوان کرد: در مجموعه اندیشه های اوشو و کویلو هرچند آرامش کاذب و مسکنی موقت برای برخی دارد ولی باید دانست که این آرامش، آرامش قبل از طوفان است. پژوهش های میدانی نشان دهنده این است که در خودماندگی و پریشان خاطری عمیق، آورده طی طریق این عرفان واره ها بوده است و متأسفانه نظام تعلیم و تربیت کشور ما عموما و نظام آموزش عمومی ما خصوصا بی تأثیر از اندیشه های این دو نبوده است.

وی با اشاره به این که همه می‌ دانیم که حیات انسان وابسته به کارکردهای مغزی او است، ابراز داشت: هدف معنویت های نوپدید دینی این است که مدیریت کارکردهای مغز را از تغییر در حیطه شناختی انسان به دست بگیرند که تا حدی هم موفق بوده اند.

حجت الاسلام والمسلمین عبداللهی با تأکید بر این که راهبرد اصلی اوشو و کویلو، انسان شناسی چند پهلو و تکیه بر خود برای یافتن حقیقت است، بیان داشت: سایبان خودساخته عرفان مدرن آوردگاه به چالش کشاندن انسان آرمانی اوشو و کویلو است؛ مدل طراحی میدان مبارزه با مبانی انسانی شناسی این دو نفر به مسائلی توجه دارد، از جمله این که این کتاب در دو بخش کلی مربوط به اوشو و پائولو کویلو پرداخته که بعد از فصل اول که به ماهیت شناسی انسان و کمال می‌ پردازد در فصل های بعد به نقدآن می‌ پردازد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: فصل دوم کتاب تحلیل انسان کامل در آموزه های اوشو و نقد آن است، در این فصل شاهد گذری بر زندگی اوشو و شکل گیری عرفان اوشو و آثار او نیز هستیم، این فصل دو بخش دارد که در بخش اول انسان وکمال در آموزه های اوشو و فصل دوم عرفان در آموزه های اوشو و نقد آن را انجام داده ایم چراکه او انسان را بخشی از بی نهایت می‌ داند و عملکرد او را نامحدود تلقی می‌ کند و اوج کمال را اوج لذت و کنترل هوس را به زنجیر کشیدن کمال می‌ داند.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که از نظر اوشو کمال انسان با مؤلفه هایی نظیر نیازمند بودن سالک، عشق زمینی، مراقبه پویا یعنی بی نظمی و مسائلی از این دست عجین شده است، گفت: او انسان کامل را انسان نوین می‌ داند و انسان نوین را نیز محصول نفی اسارت و بردگی می‌ داند و کویلو نیز انسان کامل را به نوعی و فردی تقسیم کرده و ویژگی نوعی انسان را غریضه، توانایی، نیاز و فطرت گناه کار دانسته و ویژگی فردی او را تفاوت های اشخاص با یکدیگر برمی شمرد و در نهایت کمال را لذت پایان یافته می‌داند و تأکید دارد که فرایندهای رسیدن به کمال مسیر مشخص ندارد و به تعداد و مقدورات هر فردی راه وجود دارد.

وی در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: در مورد انسان آرمانی و کامل نیز کویلو معتقد است انسان دارای سرشت ناپاکی است پس هر بشری دارای نقص و خطا است و اگر در مسیر کمال تلاش کند نهایتا یک مقام الهی یعنی خوب و بد پیدا می‌ کند که در مقابل مقام انسانی قراردارد.

حجت الاسلام والمسلمین عبداللهی در پایان سخنان خود یادآور شد: در این کتاب در روش نقد و نقادی، منظومه معرفتی هر دو استخراج شده و مورد نقد قرار گرفته است یعنی در چهار محور انسان، کمال، کمال انسان و انسان کامل ابتدا ناسازگاری های درونی و سپس ناسازگاری های بیرونی در این دو اندیشه به تصویر کشیده شده است؛. در درونی کشف مغالطات و تناقضات به کار گرفته شده و تناقضات بیان شده است و بیرونی نیز تمرکز بر مسائل قرآن و روایات و عرفان اسلامی و تأکید بر عرفان اهل بیت(ع) بوده است.

آیت الله عابدی در ادامه این نشست به ایراد سخنرانی پرداخت و ضمن تسلیت به مناسبت ایام شهادت حضرت فاطمه(س) گفت: مزایای متعدد و ارزش این کتاب به نویسنده آن برمی گردد که از علما و اساتید حوزه و نویسنده و پژوهشگر و متعهد و دقیق هستند و کتاب بسیار خوبی هم ارائه کرده اند و این یک امتیاز برای کتاب محسوب می‌ شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: این کتاب نقاط ضعف آنچنانی ندارد و قلم استاد عبداللهی خیلی خوب و شیوا است و در شرایط امروزی که این کتاب دو سه بار تجدید چاپ شده و با وجود این که کتاب خریدن خیلی کم است و تیراژ اندک است، ارزشمند است و خود موضوع هم کمتر کار شده است.

وی عنوان کرد: کتاب به مسائل حاشیه ای نپرداخته و به اصل موضوع پرداخته است و آب بندی به مباحث نیز صورت نگرفته است و صفحه به صفحه کتاب حرف نو و جدید و ابتکاری است؛ همچنین گویا نویسنده کتاب در کتاب حضور دارد یعنی کتاب سازی و صرفا نقل قول نیست از این رو حرف برای گفتن زیاد دارد.

آیت الله عابدی با بیان این که نوع ارجاع دهی در پاورقی خیلی خوب است، گفت: این طور به عقیده من بهتر است که اول نام کتاب و سپس شماره جلد و صفحه را بیاوریم، من این گونه خیلی می‌ پسندم هرچند برخی عقیده دارند که باید نام و نام خانوادگی مؤلف هم بیاید، ولی وقتی در متن کتاب ارجاعات به کتاب است نه به مؤلف در فهرست منابع آخر کتاب هم باید همینطور باشد نه این که به ترتیب نام مؤلف باشد.

وی افزود: یعنی شما در فهرست منابع ابتدا به شخص ارجاع داده اید، یعنی مثلا من وقتی در متن کتاب و در پاورقی کتاب بحار الانوار را مشاهده کرده ام برای این که بدانم نویسنده آن کیست، باید کل فهرست منابع را مطالعه کنم که متوجه بشم که کتاب نامبرده شده از کیست، بنابراین بستگی دارد که در پاورقی با نام کتاب شروع کنید یا نام نویسنده کتاب، هرکاری که کردید باید در فهرست منابع هم همانطور عمل کنید.

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به نقد عنوان کتاب نیز پرداخت و عنوان کرد: اسم کتاب «سایبان خودساخته عرفان مدرن» است در حالی که اگر شما عرفان مدرن را یک کلمه مفرد در نظر بگیرید درست نیست چون به اندیشه دو نفر پرداخته اید، اگر هم آن را اسم جنس تصور کنید و بر همه عرفان ها قابل تطبیق باشد باز هم درست نیست چون کل عرفان ها به این دو مورد خلاصه نمی شود.

وی با اشاره به این که هرچه اسم کتاب مختصرتر و گویا تر باشد جذاب تر است، گفت: شروع کتاب سخن پژوهشکده است که با شعری شروع شده است که از نظر ادبی اشتباه نوشته شده است به علاوه این که اشکالات املائی و تایپی هم در متن دیده می‌ شود.

آیت الله عابدی بیان داشت: در متن کتاب از ترجمه قرآن استفاده شده ولی مشخص نشده که از کدام ترجمه بهره گرفته شده است و نکته دیگر آن که در صفحه 30 کتاب خود عنوان یک شماره زده شده و در پاورقی توضیحاتی ارائه شده است در حالی که هیچگاه روی عنوان ارجاع دهی نمی شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: نکته محتوایی این است که شما در صفحه 143 نشانه های کمال در روایات را برشمرده اید و از مسائلی از جمله محبت اهل بیت(ع)، معرفت شایسته، خوف از خدا، ترک جدال و امثال آن صحبت کرده اید و روایات زیبایی را انتخاب فرموده اید ولی خواننده ای که سواد چندانی ندارد وقتی این روایات را می‌ خواند به مشکل می‌ خورد، چون یک روایت گفته کمال انسان به معرفت نفس است، یک روایت گفته کمال به محبت اهل بیت(ع) است، آخر اکمل و استکمال انسان به چه چیزی است؟ بنابراین یک تحلیل می‌ خواهد تا خواننده بتواند دو روایت را جمع کند.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با بیان این که اشکالات یاد شده هرگز از ارزش و اهمیت کار نمی کاهد، گفت: یکی از ویژگی های این کتاب این است که نویسنده علاوه بر تسلط بر عرفان اسلامی که در سطح بالا دارند، از مباحث فلسفی و کلامی و اخلاقی فراوان استفاده شده و نشان می‌ دهد که نویسنده در علوم مختلف دارای ید بالایی است و قدرت علمی بالایی دارد.

وی در پایان سخنان خود خاطرنشان ساخت: بحث کمال انسان از مشکل ترین مباحث عرفانی است و هیچ چیز مشکل تر از معرفت نفس و کمال انسان نیست و جمع بندی کلمات عرفا و روایات اهل بیت(ع) در این موضوع کار شاقی است که ایشان به بهترین وجه از عهده این مهم برآمده اند، بنابراین من عقیده دارم هرکس این کتاب را مطالعه کند بهره های فراوانی خواهد برد.

حجت الاسلام والمسلمین عبداللهی در ادامه این نشست یادآور شد: همه فرمایشات شما را با دیده منت با کمال افتخار در همین چاپ سوم و چهارم مد نظر قرارداده و اصلاح خواهیم کرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در ارتباط با آینده پژوهی وضعیت ادیان خودساخته و معنویت های نوپدید ابراز داشت: احساس می‌ کنیم که مطالعات آینده پژوهانه نشان می‌ دهد که جنگ آینده یک جنگ معنوی تمام عیار و با ظاهری فناورانه و با پوشش علوم شناختی است و نباید افکار این چنینی که نقطه هدفشان حیطه شناختی و اندیشه ای بشر هست را به راحتی و بی توجه باشیم.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به خطرات ترویج این اندیشه ها برای جوانان و از جمله در نظام آموزشی کشور عنوان کرد: ما باید برای چنین میدان مبارزه ای که با پوشش علوم شناختی و در گرایش های مختلف معنویت های نو پدید به میدان آمده آماده باشیم و اساتید و پژوهگشران را آماده کنیم تا این عرفان واره ها، اندیشه های ناب جوانان و جامعه ما را از بین نبرند؛‌باید توجه داشته باشیم که کتاب های اندیشه اوشو و کوئلیو امروز در بسیاری از مدارس ما حتی در دورترین نقاط کشور وجود دارد تا جایی که بنده کتاب «از سکس تا فراآگاهی» اوشو را در یکی از کتابخانه های دورافتاده ترین مدارس روستایی کشور با چاپ خیلی خوب پیدا کردم.

در پایان این نشست نیز دکتر موسوی مقدم معاون پژوهشی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران ضمن تقدیر از ارائه کننده و ناقد بحث ابراز داشت: این دانشکده از برگزاری چنین نشست هایی و با حضور علما و اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی استقبال می‌کند.

گفتنی است، کتاب سایبان خود ساخته عرفان مدرن با هدف عرضه صحیح و دفاع معقول اندیشه عرفانی و زدودن پیرایه‌های موهم، موهن و فراگیر عرفان و معنویت‌های نوظهور تولیده شده است.

نویسنده کتاب سایبان خودساخته عرفان مدرن محمد اسماعیل عبدالهی است. این کتاب توسط انتشارات پژوهشکده باقرالعلوم (ع) منتشر شده است. این کتاب با هدف عرضه صحیح و دفاع معقول اندیشه عرفانی و زدودن پیرایه‌های موهم، موهن و فراگیر عرفان و معنویت‌های نوظهور از جمله عرفان‌های سکولار اوشو و پائولوکوئیلو تدوین و تألیف شده است. اهمیت این اثر در آن است که مباحثی در خور توجه و سودمند در ارتباط با مهم‌ترین محورها و شبهات معنویت‌های دنیوی به همراه جواب‌های اقناعی و بدیع ارائه شده است.

در مقدمه این اثر سخنی از پژوهشکده باقرالعلوم (ع) تدوین شده و آمده است: بی‌تردید یکی از دغدغه‌های آدمی در طول تاریخ اندیشه او، شناخت حقیقت انسان، مراتب وجودی او و راه‌های رسیدن به کمال و سعادت است؛ اما از سویی انسان امروزی گرچه در علوم مختلف گام‌های بلندی برداشته است ولی از سوی دیگر جهان مدرن با مشکلاتی که فراروی انسان نهاده، بستر مناسبی برای غفلت انسان از خویشتن راستین خود فراهم ساخته است.

در بخش دیگری از مقدمه کتاب آمده است: دنیای جدید پاسخ‌های جدید به نیازهای کهنه انسان یافته است که بسیاری از آن نیازها، نیاز معنوی و عرفانی است آشفتگی این پاسخ‌ها در ایجاد نگرش و رویکردهای معنوی و عرفانی سبب شده است آسیب‌هایی در انتخاب صحیح انسان در چگونگی معنی بخشی به زندگی و سلوک معنوی و عرفانی به وجود بیاورد.

لازم به توضیح است، این کتاب شامل سه فصل و چهار بخش است که به موضوعاتی همچون: مفهوم شناسی واژه‌ها (انسان، انسان در فلسفه و عرفان اسلامی و...) تحلیل انسان کامل در آموزه‌های اشو و نقد آن، انسان و کمال در آموزه‌های اشو، نقد و بررسی انسان کامل در عرفان اشو، تحلیل انسان کامل، در آموزه‌های پائولوکوئلیو و نقد آن، انسان و کمال در آموزه‌های پائولوکوئلیو و نقد آن، نقد و بررسی انسان کامل در عرفان پائولوکوئلیو پرداخته شده است. کتاب سایبان خودساخته عرفان‌های مدرن در جشنواره علامه حلی به‌عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شده است.