خبرگزاری شبستان، گروه جهان اسلام: هر ساله با آغاز فصل بهار کشورهای آسیایی همچون تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان و آذربایجان عید نوروز را جشن می گیرند. در گزارش زیر بخش هایی از آداب و رسوم این کشورها به مناسبت فرارسیدن نوروز را می خوانید:
نوروز در تاجیکستان
در تاجیکستان و برخی دیگر از نقاط آسیای مرکزی آغاز فصل بهار را «عید سر سال« یا «عید سال نو» می نامند و روز نوروز به حساب سال شمار دهقانی تاجیکی، اول ماه حمل و به حساب میلادی 21 یا 22مارس آغاز می شود.
عید نوروز برای مردم تاجیکستان به ویژه بدخشانیان تاجیکستان، عید ملی نیاکان است و از آن به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می‌کنند و به نام «خیدیر ایام» یعنی عید بزرگ نام برده می شود. مردم تاجیکستان به ویژه بدخشانیان تاجیک در ایام عید نوروز، خانه را پاک کرده و به اصطلاح خانه تکانی می‌کنند، همچنین ظروف خانه را کاملا شسته و تمیز می‌کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند و برابر رسم دیرینه نوروز، بانوی خانه قبل از شروع عید نوروز و زمانی که خورشید به اندازه یک سر نیزه بالا آمد، دو جارو را که سرخ رنگ است و در فصل پاییز از کوه جمع آوری کرده‌اند و تا جشن نوروز نگاه داشته‌اند در جلوی خانه ایستاده می‌‌گذارد. چون رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است. پس از طلوع کامل خورشید هر خانواده‌ای می‌‌کوشد هر چه زودتر وسایل خانه را به بیرون آورده و یک پارچه قرمز را که نشان نیکی و خوشی ایام سال آینده است، بالای سردر ورودی خانه بیاویزند.
در این سرزمین پختن شیرینی مخصوص و غذاهای متنوع جزو رسوم این ایام است. همچنین برگزاری مسابقاتی از قبیل تاب بازی، تخم مرغ بازی، کبک جنگی، خروس جنگی، بزکشی و کشتی محلی نیز در این ایام به شادی آن می‌‌افزاید و یکی از غذاهای معروف این ایام «باج» نام دارد در این غذا کله و پاچه گوسفند را با گندم پخته و دیگران را با آن میهمان می‌کنند.
نوروز در جمهوری آذربایجان
یکی از جشن‌های بزرگ مردم اران (جمهوری آذربایجان) نوروز است. در جمهوری آذربایجان درباره پیدایش جشن نوروز اسطوره‌ها و افسانه‌های گوناگونی نقل شده است. مثلا در روایتی آمده است: سیاوش، پسر کیکاووس به کشور افراسیاب سفر می‌کند، افراسیاب از او به خوبی پذیرایی می‌کند و حتی دخترش را به عقد وی در می‌‌آورد و سیاوش به یاد سفرش از دیار افراسیاب دیوار بخارا را بنا می‌کند، اما دشمنان که از این کار او ناخرسند بوده‌اند میان سیاوش و افراسیاب را بر هم زده به طوری که افراسیاب تصمیم به قتل سیاوش می‌گیرد. پس از کشته شدن سیاوش دستور می‌دهد جنازه‌اش را روی کنگره‌های دیوار بخارا قرار دهند. زرتشتیان جسد وی را برداشته و در قدمتگاه دروازه شرقی دفن می‌کنند و مرثیه‌های بسیاری در وصف سیاوش و مرگش سرودند به طوری که این مرثیه‌ها بین مردم گسترش یافت و در همین سیاوش مرثیه‌ها روز دفن سیاوش را زرتشتیان نوروز نامیدند.
مردم اران به واسطه اعتقادات شدید به آیین و مراسم نوروز برای با شکوه تر برگزار شدن جشن نوروز برای این مراسم تدارک ویژه‌ای می‌بینند. از قبیل: سرودن ترانه‌ها پیش از نوروز، تدارک بساط شادی ایام نوروز، تهیه لوازم و مواد مورد نیاز سفره نوروز، تهیه چیستان‌های نوروزی، ستایش و نفرین‌های نوروزی، پند و امثال نوروزی، اعتقادات نوروزی، عادات نوروزی، تماشای نوروزی، آزردنی‌های نوروزی و انجام آیین و مراسم نوروزی.
در میان مردم اران رسم بر این است که پیش از رسیدن نوروز پوشاک نو خریده، به خانه و حیاط سر و سامان داده، فرش و پلاس نو بافته و به استقبال نوروز می‌روند. این مردم درباره نوروز اعتقاد زیادی به فال‌ها دارند. در شب چهارشنبه سوری دم بخت فالی می گیرند و مخفیانه پشت درنیمه باز به انتظار ایستاده و اگر در این هنگام حرف خوب و موافقی بشنوند آرزویشان برآورده شده و اگر حرف نامناسبی می‌شنیدند، آرزویشان برآورده نخواهد شد بنابر این برمبنای آیین عید، مردم از بد گویی و حرف نامناسب دوری می کنند.
در میان عادات نوروزی، مراسم خاطره انگیزی همچون فرستادن سفره سمنو، انداختن کلاه پوستین به درها، آویزان کردن کیسه و توبره از سوراخ بام در شب عید و درخواست تحفه عید در این سرزمین موسوم است.
نوروز در بخارا
عید نوروز در بخارا موسوم به مراسمی به نام «بلبل خوانی» است که همان گل گردانی است و فقط در بعضی موارد با گل گردانی تفاوت دارد. گل گردان ها در محل های دیگر گل ها را دسته دسته کرده و یا در نوک چوبی بسته در کنار خانه های اهل ده یا شهر در خاک فرو می کردند و سرود می خواندند.
در بخارا، صاحبان خانه، گل گردان ها را به خانه دعوت می کردند و بچه ها شروع به سرودن شعر می کردند و به دلیل اینکه وزن این اشعار ساده بود با یک بار شنیدن آن را حفظ می کردند و سرودن بلبل خوانی را همه شرکت کنندگان در مراسم از آغاز تا پایانش می خواندند.
نوروز در قزاقستان
مردم قزاقستان نوروز را اعتدال بهاری می‌‌دانند و بر این باورند که در این روز ستاره‌های آسمانی به نقطه ابتدایی می‌‌رسند و همه جا تازه می‌شود و روی زمین شادمانی بر قرارمی‌شود. همچنین قزاق‌ها معتقدند که نوروز، آغاز سال است و در میان آنان عبارات زیبایی درباره نوروز وجود دارد: "نوروز، روزی است که یک سال منتظرش بوده‌اند. نوروز روزی است که خیر بر زمین فرود آمده و بالاخره نوروز روزی است که «سنگ نیلگون» سمرقند آب می‌شود."
در شب سال تحویل، صاحبخانه دو عدد شمع در بالای خانه روشن می‌کند و خانه اش را خانه تکانی کرده و چون مردم قزاق بر این باورند که تمیز بودن خانه در آغاز سال نو باعث می‌شود افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نشوند، در هر سال این کار را انجام می دادند.
در شب نوروز دختران روستایی قزاق با آخرین گوشت باقیمانده از گوشت اسب که «سوقیم» نام دارد، غذایی به نام «اویقی آشار» همراه با آویز می‌‌پزند و از جوان‌هایی که دوستشان دارند پذیرایی می‌کنند. آنان نیز در قبال آن به دختران آینه و شانه و عطر هدیه می‌کنند که آن را «سلت اتکیتر» می‌‌نامند و به معنی علاقه آور است.
در عید نوروز جوانان یک اسب سرکش را زین کرده و عروسکی که ساخته دست خودشان است همراه با آویز زنگوله‌ای به گردنش، در ساعت سه صبح که ساعتی معین از شب قبل است، رها کرده تا به این شکل مردم را بیدار کنند. عروسک در حقیقت نمادی از سال نو است که آمدن خود را سوار بر اسب به همه اعلام می‌کند.
نوروز برای قزاق‌ها بسیار مقدس بوده و اگر در این روز باران یا برف ببارد آن را به فال نیک گرفته و معتقد بودند سال خوبی پیش رو خواهند داشت. در عید نوروز مردم لباس نو و سفید به تن می‌کنند که نشانه شادمانی است. دید و بازدید اقوام در این ایام با زدن شانه‌ها به یکدیگر از آیین و رسوم مردم قزاق در ایام عید نوروز است. همچنین پختن غذایی به نام نوروز گوژه (گوژه = آش) که تهیه آن به معنی خداحافظی با زمستان و غذاهای زمستانی است و از هفت نوع ماده غذایی تهیه می‌شود، جزو آیین و رسوم این سرزمین است.
مسابقات معروفی نیز در ایام نوروز در قزاقستان برگزار می‌شود که از مهم‌ترین آنان می‌توان به "قول توزاق" اشاره کرد که بین گروه های مرد و زن برگزار می‌شود. اگر برنده زن‌ها باشند، قزاق‌ها معتقدند آن سال خوب و پربرکتی است و اگر مردها پیروز شوند، آن سال نامساعد خواهد بود. از دیگر مسابقات می‌توان به «کوکپار» یا برداشتن بز از مکانی مشخص توسط سواران، آودار یسپاق، قیزقوو و آلتی باقان نام برد. در عصر نوروز نیز مسابقه «آیتیس» آغاز می‌شود که مسابقه شعر و شاعری است.
نوروز در ترکمنستان
در کشور ترکمنستان طبق رسم قدیم و جدید دوبار در سال جشن نو گرفته می‌شود. یکی از این جشن‌ها با استناد به تقویم میلادی که به تایید سازمان ملل رسیده، به عنوان جشن بین المللی (سال نو) شناخته می‌شود و دیگری برگزاری عید نوروز به نشانه احیای دوباره آداب و رسوم دیرینه مردم ترکمنستان است.
مردم ترکمنستان عقیده دارند زمانی که جمشید به عنوان چهارمین پادشاه پیشدادیان بر تخت سلطنت نشست، آن روز را نوروز نامیدند. مردم ترکمنستان در این ایام با پختن غذاهای معروف نوروزی مانند: نوروز کجه، نوروز بامه، سمنی (سمنو) و اجرای بازی‌های مختلف توسط جوانان ترکمن حال وهوای دیگری به این جشن و شادی می‌‌دهند.
در ایام نوروز مسابقات مختلفی در ترکمنستان برگزار می‌شود که می‌توان به مسابقات اسب دوانی، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، خروس جنگی، شاخ زنی میش ها، شطرنج بازی، مهره بازی و تاب بازی اشاره کرد.
نوروز در قرقیزستان
عید نوروز در قرقیزستان تنها یک روز آن هم در روز اول یا دوم فروردین ماه است که به 29 روز یا 30 روز بودن اسفند بستگی دارد. اگر اسفند 29 روز باشد، اول فروردین و اگر 30 روز باشد در روز دوم فروردین برگزار می‌شود. تا قبل از فروپاشی شوروی سابق این مراسم به دست فراموشی سپرده شده بود، اما پس از فروپاشی دوباره حیات یافت و هر ساله با شکوهتر از سال قبل برگزار می‌شود.
مراسم جشن این روز را در شهرها، دولت و در روستاها، بزرگان و ریش سفیدان تدارک می بینند که در شهرها در میادین بزرگ و در روستاها در بیابان‌های اطراف برگزار می‌شود.
در قرقیزستان در این روز پختن غذاهای معروف قرقیزی مثل «بش بارماق»، «مانته برسک» و «کاتما» مرسوم است که به صورت رایگان بین حاضران در جشن پخش می‌شود. در قرقیزستان در این روز افزون بر جشن، برگزاری یکسری مسابقات از قبیل سوارکاری و غیره نیز مرسوم است. البته غذاهایی که قرقیزها در این روز می پزند، پیشینه افسانه ای را دارند.
نظر شما