به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، سید محمدرضا حیدری به مناسبت ایام محرم در یادداشتی به تبیین لزوم صیانت از عزاداری و زیارت ائمه معصومین (ع) و توسعۀ آن پرداخت.
متن این یادداشت به شرح زیر است:
پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت ایشان (ع)، از بزرگ‌ترین سرمایه‌های دینی ما و وسیلۀ تقرّب به سوی خداوند متعال هستند: «بگو اگر خداوند را دوست دارید، از من تبعیت کنید، تا خداوند هم شما را دوست داشته باشد و گناهان شما را بپوشاند و خداوند بخشنده و رحیم است» (آل عمران/۳۱) و همان‌طور که ما در زمان حیات این بزرگواران، به ارتباط با ایشان نیاز داشتیم، پس از رحلتشان نیز بی‌نیاز نیستیم. از نمودهای ارتباط ما با ایشان و احیای امر ولایت – به‌ویژه در عصر غیبت – زیارت این بزرگواران و عزاداری برای ایشان بوده است؛ زیرا تاریخ امامان شیعه، غالباً در حال مظلومیت و غربت گذشته و با تیغ شمشیر یا زهر کین، به شهادت رسیده و داغی بر دل شیعه نهاده شد. از این رو موضوع عزاداری برای اهل بیت (ع) و به‌ویژه امام حسین (ع) جزئی از فرهنگ شیعی ما شده است. از جهتی دیگر، «امام» چه در حال حیات باشد و چه پس از رحلت از این دنیای فانی، حقوقی بر عهدۀ شیعیان دارد و از جملۀ آن حقوق، لزوم حفظ احترام و بزرگداشت ایشان است.
اما در این دنیای مادی و با توجه به اختیار انسان‌ها، تقریباً هر چیزی در معرض تحریف است و اگر از آن مراقبت نشود، به مسیر افراط یا تفریط خواهد افتاد و اگر آن مورد حائز اهمیت زیادی باشد، تحریف آن هم خسارت بیشتری بر جای خواهد گذاشت. پس در امور مهم، باید تلاش بیشتری برای حفظ و نگهداری آن صورت گیرد و هرگز نباید به حال خود رها شوند.
علاوه بر اهمیت خودِ عزاداری، حقیقت احساسی ذاتی آن، بر لزوم مراقبت از آن خواهد افزود. زیرا در امور احساسی، زمینۀ لغزش بسیار بیشتر است؛ چراکه حال افراد در حین عزاداری، بیشتر از روی دل و احساس است و تا هرجا که عواطف یاری کند و شور و هیجان بیافریند، پیش می‌رود و در نتیجه، پایبندی به ضابطه در آن، سخت‌تر خواهد بود.(البته بدیهی است که منظور ما تنقیص احساس در این زمینه نیست و روشن است که احساس در جای خود لازم است و اینکه امری حسی باشد، لزوماً به معنای بی‌ارزش بودن نیست. بلکه احساس به موقع، لازمۀ حیات و رشد انسان‌هاست و منظور، از حد خارج نشدن احساس می‌باشد).
نکته دیگری که بر اهمیت صیانت از عزاداری خواهد افزود، حس مقدّس بودن آن است؛ به این صورت که انسانی فکر کند: «هر آنچه، درست یا غلط، باعث بهتر شدن ظاهری عزاداری شود، محبوب ائمه (ع) و خداوند متعال است و اجر بیشتری خواهد داشت» با این فکر اشتباه، تحریف بسیار راحت‌تر و چه بسا، با نیّتی خالص و برای اجر الهی صورت گیرد. گاهی انحراف در این امور، تا جایی پیش می‌رود که به هدفی، بر خلاف هدف ذاتی خود رسیده و نتیجه‌ای معکوس خواهد داشت.
همۀ این موارد، ضرورت کار فقهی دقیقی را در این زمینه نشان می‌دهد. به این معنا که معلوم شود خداوند متعال، چگونه عزایی را برای اولیای خود می‌پسندد و چه نوعی از آن را نپذیرفته و منحرف از مسیر حق می‌داند؟ در دینی که برای هر چیزی حدّی معین کرده، در موضوعات مهمّ در محدودۀ «ولایت» هم حتماً وارد شده است. عزاداری و زیارت هم موضوعاتی هستند مانند سایر موضوعات و دین دربارۀ آنان نظر داشته که باید استنباط شده و سپس تبلیغ شوند.
اگر علمای بزرگوار، وارد این موضوعات نشوند، افرادی که علم آن را نداشته، وارد این مسائل شده و ناخودآگاه، باعث انحراف در آنها خواهند شد. در نتیجه اگر مدت زمان زیادی از این انحراف بگذرد، نسل‌های بعد، آن را جز دین و یا فرهنگ تشیع پنداشته و مقابله با آن، بسیار سخت‌تر خواهد شد. در مقابل، با استنباط صحیح این موضوعات و عمل به آنها، نمای مناسبی از شیعه به دیگران معرفی خواهد شد و نتایج لذت‌بخش و پر از فایدۀ آن به ثمر نشسته و فرد و جامعه از آن بهره‌مند خواهند شد.
ناگفته نماند یک نقش مردم در این زمینه این است که هر شیوۀ عزاداری را قبول نکرده و وقتی نظری فقهی از علمای موثق، دربارۀ شیوه‌ای از عزاداری را شنیدند، جامۀ عمل به آن پوشانده و دیگران را نیز تشویق به عمل صحیح نمایند. نقل است وقتی آیت ا… بروجردی دربارۀ شیوه‌ای از عزاداری انتقاد کرده و بیان کردند: «اگر مقلّد من هستید، فتوای من این است که این کار که شما به این شکل در می‌آورید حرام است» حاضران در جلسه پاسخ دادند: «آقا ما در تمام سال مقلد شما هستیم الّا این سه چهار روز که ابداً از شما تقلید نمی‌کنیم».
قابل ذکر است از کتاب‌های جدید و مفیدی که در این زمینه منتشر شده و به بررسی تخصصی این مقوله پرداخته، کتاب «فقه عزا و زیارت اهل بیت (ع)»، نوشتۀ استاد «محمدتقی اکبرنژاد» است و می‌تواند کمک شایانی برای رسیدن به این هدف کند.
نظر شما