عواملی که حاج قاسم را رزمنده‌ای در تراز انسان منتظر کرد/ تجلی «لِلظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ‌ عَونا» در سردار دل‌ها

به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت  خبرگزاری شبستان، نشست «بررسی سیر تدریجی محبوبیت حاج قاسم سلیمانی از ابتدای دفاع مقدس تا زمان شهادت (رزمنده ای در تراز انسان منتظر)» از مجموعه نشست های همایش ملی «فرهنگ انتظار و راهبرد مقاومت در مکتب شهید سلیمانی» سه شنبه، 30 آذرماه برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت الاسلام «یدالله حاجی‌زاده»، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به مختصری از زندگینامه و روند حضور سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در امور نظامی، اظهار کرد: فعالیت های جهادی ایشان باعث شد از جانب سازمان ملل و اتحادیه اروپا تحریم شود و آمریکا ایشان را در سال 2005 به عنوان تروریسم معرفی کند!! نهایتاً خباثت های آمریکا به شهادت حاج قاسم در 13 دی ماه سال 1398 به دستور مستقیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده منجر شد.

دبیر کرسی  «بررسی سیر تدریجی محبوبیت حاج قاسم سلیمانی از ابتدای دفاع مقدس تا زمان شهادت (رزمنده ای در تراز انسان منتظر)» تصریح کرد: حاج قاسم همیشه خود را سرباز ولایت می دانست و هم در دوران دفاع مقدس و هم در دوران فرماندهی سپاه قدس محبوبیتی ویژه داشت، محبوبیتی که با شهادت ایشان چندین برابر شد. جایگاه شهید سلیمانی و تاکید رهبری معظم انقلاب بر سیره ایشان به عنوان مکتب و الگو، باعث شد به صورت علمی به ابعاد شخصیت سیدالشهدای جبهه مقاومت بپردازیم.

بنابر این گزارش، حجت الاسلام والمسلمین «مجید احمدی کچایی» در این نشست با تسلیت ایام فاطمیه، اظهار کرد: این قسم از کرسی ها لزوما نظریه پردازی نیست بلکه ترویج مرام و مکتب و گفتگوی مهم درباره یک شخصیت است گرچه از لابلای این مباحث و شخصیت حاج قاسم سلیمانی می توان نظریات مختلف به ویژه با ابتناء بر سنت های قرآنی استخراج کرد.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه راز محبوبیت حاج قاسم را در دو وجه می توان بررسی کرد، گفت: یکی ویژگی های شخصی ایشان و دیگر ویژگی های منتظرانه ای که ایشان را به شیعه ای تبدیل کرد که می تواند بگوید: من منتظر امام زمان(عج) هستم و اگر حضرت بقیه الله الاعظم(عج) بیایند می توانم در رکاب ایشان باشم.

نه شاهزاده بود نه آقازاده!

وی اضافه کرد: شهید سلیمانی از قشر محروم جامعه بود، نه شاهزاده بود نه آقازاده بلکه از طبقات محروم جامعه برخاسته بود و تا همین اواخر پدرشان به شغل شبانی مشغول بود در حالی که پسرشان چنین جایگاه ویژه ای داشت! این بعد یعنی عدم وابستگی به جایگاه اجتماعی خاص و نه جایگاه حوزوی، در محبوبیت حاج قاسم تاثیری شگرف داشت.

از بازماندگان شهدای سلف بود

حجت الاسلام احمدی کچایی تاکید کرد: شهید سلیمانی از باقیماندگان شهدای سلف یعنی امثال شهیدان همت و خرازی و از جمله فرماندهان تراز اول انقلاب بود. برخی خاطرات ایشان را مدت ها قبل از شهادتشان خواندم که در سال های دهه 60 فرمانده ای بی‌باک و شجاع بود. خیلی‌ها می دانند اگر امروز امثال همت ها و خرازی ها حضور داشتند بر چه عهدی بودند، حاج قاسم نشان داد مسیر سیاسی این افراد اگر بودند چه می شد چنان که خود بر میثاق و عهد خود با شهدا باقی ماند. ایشان هم پیروزی را درک کرد و هم شهادت را، عده ای از شهدا شهادت را درک کردند اما به اندازه حاج قاسم پیروزی رادرک نکردند.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه ابراز کرد: حاج قاسم در ماه های ابتدایی جنگ از ناحیه دست‌ جانباز شد، بعدها در کربلای5 تا مرز شهادت پیش رفت اما مقرر بود این ذخیره برای آیندگان باقی بماند ...آن جانبازی و شجاعت و رشادت در نبرد با دشمن بعثی و بعد داعش که بعضا سنگین تر بود، بی نظیر بود. حاج قاسم می گفت: بارها هلیکوپترهای دشمن می توانستند من را بزنند اما جسارت آن را نداشتند! یعنی دائما توسط دشمن کاملاً غدار و بی هویت رصد می شد اما خود را در مهلکه شهادت قرار می داد!

وی با بیان اینکه شهید سلیمانی از مصادیق آخرالزمانی آیه «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» قاسم بود، گفت: لبخند از چهره ایشان در دیدار با مردم کنار نمی رفت، با ایتام شفقتی خاص داشت. ایشان با همه رفتار انسانی داشت. یکی از خبرنگاران می گفت در ماجرای سیل 98 دنبال حاج قاسم بودم و بعد از چند روز که دنبال ایشان بودم نهایتا ایشان خواسته من را رد کرد و وقتی از شدت دلخوری من مطلع شد انگشترش را برایم فرستاد و عذرخواهی کرد! با دشمن حقیقتا دشمن و با دوست حتی دوست نادان دوستی می کرد!

تجلی «لِلظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ‌ عَونا» در وجود حاج قاسم

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه تعبیر امام حسین(ع) درباره «لِلظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ‌ عَونا» در ایشان تجلی خاص داشت، تاکید کرد: تهجد و نوع عبادات حاج قاسم، هم ماندگار شده است نماز خواندن حاج قاسم ما را به یاد خدا می اندازد. بی توجه به دنیا و دنیاگریز بود، هنوز به شهادت نرسیده بود که پیشنهاد شد در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند اما ایشان پاسخ داد من نامزد توپ و گلوله هستم.

وی با اشاره به محبوبیت مالک اشتر در دوران حکومت امیرالمومنین(ع) و نیز در تاریخ، بیان کرد: حاج قاسم بسیار به مالک شبیه بود توسل بخصوص به صدیقه طاهره(س) و گریه و تضرع علنی آنهم گریه های از اعماق وجود و توسلات به ولی الله الاعظم(عج) در محبوبیت شهید سپهبد سلیمانی نزد مردم تاثیری شگرف داشت. ایشان با همه مشغله ها مراسم فاطمیه را ترک نمی کرد نه تندرو بود نه کندرو، می فرمود: منشور امام(ره) به من اجازه حمایت از کاندیدایی خاص را نمی دهد!

حجت الاسلام احمدی کچایی با اشاره به فرازی از زیارت جامعه کبیره که می فرماید: «الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِقٌ»، ادامه داد: شخصیت ایشان لاحق به ولایت بود، اتصال به آمریکا را سبب بر باد رفتن امنیت و اقتصاد ما می دانست.

همان حاج قاسم دهه 60 باقی ماند ...

وی با اشاره به حدیثی از امیرالمومنین(ع) که فرمودند: نادان دیده نمی شود مگر در تندروی یا کندروی، گفت: تاریخ انقلاب اسلامی الگو و آینه حقیقی از تاریخ اسلام است، چنان که برخی تندرویان دهه 60 الان متقاضی سازش با آمریکا هستند اما حاج قاسم همان شخصیت دهه 60 خود را فارغ از تندروی و کندروی حفظ کرد چراکه رفتارش بر مدار عقل بود عقل برخاسته از تقوای راستین.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تشریح ویژگی های فردی حاج قاسم که آن شهید بزرگوار را در تراز انسان منتظر قرار داده است، ابراز کرد: نخست آنکه ولایتمداری در ایشان در اوج بود؛ از وجوه محبوبیت برخی امامزادگان در طول تاریخ همین ولایتمداری بوده است مقایسه کنید بین حضرت عباس(ع) و محمدحنفیه، که انسان خوبی بود اما نگاهی که مردم به حضرت عباس(ع) دارند اصلا قابل مقایسه با وی نیست ولایتمداری ابوالفضل العباس(ع) چنین جایگاهی به حضرت(ع) بخشیده، همچنین است درباره حضرت فاطمه معصومه(س) که حتی در میان برادرانشان سرآمد هستند و نیز تمایز بین عبدالعظیم حسنی(ع) و دیگر سادات حسنی(ع).

وی افزود: حاج قاسم هم با ولایتمداری متمایز شد. امام جمعه رابر کرمان تعریف می کرد، زمانی یکی از اشرار توسط حاج قاسم با ترفندهایی دستگیر شد، وقتی جزئیات را به رهبری عرضه کردیم، ایشان فرمودند: کار اشتباهی بوده او را آزاد کنید حاج قاسم لحظه ای درنگ نکرد و بلافاصله دستور آزادی آن تبهکار را داد. حاج قاسم نه فقط در سنین جوانی بلکه تا سنین شصت و خرده ای که امراضی هم داشت، ولایتمدار بود این را مقایسه کنید با ولایتمدارانی که بحث واکسیناسیون کرونا را زیر سوال می برند!

حجت الاسلام احمدی کچایی در ادامه بیان کرد: هنر ولایتمداری در آن است که وقتی همه امام را زیر سوال می برند، یک تنه بایستیم و از او و اهدافش دفاع کنیم؛ امروز یکی از شخصیت های استثنایی تاریخ مقام معظم رهبری هستند که دفاع از ایشان هنر است.

به مردم امید می داد

وی تصریح کرد: یکی دیگر از دلایل محبوبیت شهید سلیمانی، امیدواری به آینده انقلاب و اسلام است این روحیه در شرایطی که دشمن می کوشد روحیه یاس و ناامیدی را بین مردم ترویج کند، بسیار راهگشا است. حاج قاسم مردم را علی رغم مشکلات بیشماری که تحمل می کرد در محاصره های 360 درجه، ناکارآمدی دولت و ... امیدوار می کرد.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه توسل به حضرت بقیه الله الاعظم(ع) به ویژه در نبرد با دشمن نمونه عینی انتظار در سیره شهید سلیمانی است، خاطرنشان کرد: نتیجه آنکه حاج قاسم یکی از مصادیق بسیاری از آیات قرآن است، ازجمله: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا؛ (مریم، 96) همانا آنان که به خدا ایمان آوردند و نیکوکار شدند خدای رحمان آنها را (در نظر خلق و حق) محبوب می‌گرداند» است. این لرزش دل ها پس از شهادت حاج قاسم و تصرفی که ایشان در دل ها داشت نشان می دهد که محبت در دست خدا است و او است که محبت انسان های مخلص را در دل ها قرارش می دهد؛ چنان که روضه حضرت عباس(ع) به روضه امام حسین(ع) تنه می زند! ... سلام بر حاج قاسم بزرگ در روزی که متولد شد، در روزی که از دنیا رفت و در روزی که مبعوث خواهد شد.

ارائه مکتب حاج قاسم با زبان علمی

در ادامه این نشست دکتر «حسین قاضی‌خانی» از ناقدان این کرسی، اظهار کرد: نقدهای مطرح به معنای مرسوم و جداسازی سره از ناسره نیست چون موارد مطروحه درباره خصایص شهید سلیمانی مورد قبول همه است، بلکه درصدد هم افزایی معیارها و ایده و مکتوب سازی آن هستیم. انتظار داشتم به دلیل عنوان سیر تدریجی، نقاط عطف این محبوبیت و چرایی‌اش تصریح می شد.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاکید کرد: برای مثال محمدحنفیه در جنگ ها همراه امیرالمومنین(ع) بود اما در نقطه عطف کربلا، امام حسین(ع) را همراهی نکرد .. لذا همراهی های حاج قاسم با ولایت به عنوان نقاط عطف محبوب و جاودانه شدن ایشان هم باید بُلد شود.

وی ادامه داد: مباحث مطرح شده، صرف معرفی سردار بزرگ اسلام نیست هدف ما ارائه الگو است، با توجه به اینکه ایشان در دسترس ما است، در مقایسه با معصومان(ع) که بعضا می گویند مربوط به 14 قرن قبل هستند. اما درباره حاج قاسم در همین جامعه این اوصاف و اخلاقیات را درک کرده ایم، ایشان در کنار سیاستمداران و نیروهای مسلح و اقشار مختلف جامعه حضور داشت و کسانی وی را درک کرده اند، که در همین جامعه زندگی می کنند.

قاضی‌خانی در ادامه با بیان اینکه الگوسازی در مباحث تربیت مطرح است، گفت: چنان که قرآن هم بر اسوه گرفتن و برخورداری از الگوی عملی در رفتارها تصریح شده است: «لَقَد كانَ لَكُم في رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ». برای جامعه ما امثال سردار سلیمانی و شهدای دیگر الگوبخش هستند. در علوم تربیتی بخشی از عوامل را ارثی می دانند و بخشی هم عوامل بیرونی مثل جغرافیا، خانواده و مدرسه و اجتماع البته بین این بیرونی ها هم تفاوت است و الگو اینجا است که اهمیت می یابد.

دلبستگی به سردار را آگاهانه کنیم

وی تاکید کرد: سردار حاج قاسم سلیمانی به دلیل عینی و در دسترس بودن و به عنوان کسی که از همه زندگیش برای اعتلای اسلام مایه گذاشت، الگویی کارآمد برای جامعه است. با توجه به اینکه افراد از اقشار مختلف به ایشان دلبستگی دارند اگر این دلبستگی را آگاهانه کنیم، مانایی بیشتری می یابد. باید توجه داشت سردار سلیمانی شخصیتی فراملی و برای همه جوامع و انسان های آزادی خواه است اعم از محور مقاومت و عراق و .... علاوه بر این، ایشان مکتب و جریان‌ساز است. اینکه رهبری بر این وجه تاکید می کنند باید تامل کنیم ویژگی های مکتب و جریان‌سازی چیست که روی آن تاکید می شود. رفتار و سبک زندگی حاج قاسم به ویژه در ساماندهی محور مقاومت چه بوده است؟

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه ابراز کرد: دوست و دشمن برای ایشان احترام قائل هستند، علاوه بر این، سردار سلیمانی محور وحدت بود، پشت ولایت حرکت کرد و اینطور نبود که خود را در دامن این جریان و آن جریان بیندازد. این هم از فرصت هایی است که باید به آن توجه شود.

مکتب سردار دل ها را دست‌نیافتنی جلوه ندهیم

قاضی خانی با تاکید بر لزوم به توجه به همه ابعاد شخصیتی شهید سلیمانی، ابراز کرد: ایشان در میدان نبرد شیوه خود را داشت و در دیدار با فرزندان شهدا نیز شیوه ای خاص؛ ذوابعاد بودن شخصیت و نظامی گری ایشان در عین سیاسی بودن باید نگریسته شود، باید بکوشیم ایشان را دست‌نیافتنی مطرح نکنیم. طرح مطالب باید به گونه ای باشد که الگوپذیری از سردار میسر و ممکن به نظر آید. از این رو، طرح برخی مطالب، نیازمند مباحث مقدماتی و ظرفیت‌سنجی مخاطب است.

این گزارش می افزاید: حجت الاسلام والمسلمین «محمود ملکی‌راد» دیگر ناقد این کرسی نیز در ادامه اظهار کرد: در این قسم نشست ها، نقدها ناظر به محتوا نیست، چراکه همه ما قائل به وجود این ویژگی ها در شهید سلیمانی هستیم. اگر نقدی باشد به چگونگی ارائه این محتوا است. در این زمینه، ناقد ممکن است پیشنهاداتی را برای عمیق تر شدن بحث مطرح می کند.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: خوب است به تناسب بحث، عنوان به «نقش فرهنگ انتظار به محبوبیت شهید سلیمانی» اصلاح شود؛ علاوه بر این، مسئله روش شناسی هم باید در بحث لحاظ شود. مفهوم شناسی بحث هم نیازمند توجه است تا نقاط عطف تدریج ها مشخص شود، لذا مفهوم شناسی سیر تدریجی باید تبیین شود. آخرین نکته آنکه الگوی بحث را به شیوه ای دیگر ارائه کنیم مثل توجه به ابعاد باوری و معرفتی حاج قاسم؛ بُعد ارزشی و نهایتا بُعد رفتار و کنش های سردار سلیمانی هم باید بررسی شود. ایشان به نجات همه انسان ها فارغ از قومیت و ملیت و مذهب آنها توجه داشت.

علاوه بر این، حجت الاسلام والمسلمین «حسین الهی نژاد» با بیان اینکه شخصیت شناسی خیلی با نگاه علمی پژوهشی جور درنمی آید، گفت: عنوان، خوب است اما ساختار بحث بهتر است شیوه ای دیگری بگیرد. باید عوامل و خاستگاه محبوبیت ایشان تبیین و سپس مولفه ها و شاخصه های آن بحث شود، بحث ما علمی است نه مصداقی؛ سوم، ضرورت پرداختن به نتایج و آثار این محبوبیت در جامعه است که از مهمترین آنها الگوگیری اقشار مختلف از این شخصیت است. چهارمین نکته پیامدهای بیان این محبوبیت است یکی از آنها می تواند دست‌نیافتنی جلوه دادن باشد که باید از این آسیب پرهیز شود شخصیت ها باید واقعی معرفی شوند نه ایده‌آلی.

رئیس پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی در پایان خاطرنشان کرد: رابطه انتظار و محبوبیت شهید سلیمانی هم باید در این مقاله تبیین شود. اینکه محبوبیت سردار چقدر متاثر از انتظار و منتظر بودن است.