خبرگزاری شبستان_ بندر آستارا، پیمان ناصری‌زارع؛ مردم ولایتمدار و عاشق اهل‌بیت(ع) غربی‌ترین و مرزی‌ترین شهرستان گیلان نیز مانند سراسر شهرستان‌های کشور در ماه‌های محرم و صفر به عزاداری سید و سالار شهیدان، امام حسین(ع) و ۷۲ تن از یاران باوفایش می‌پردازند و مراسم‌ها و آیین‌های خاصی دارند که به صورت کوتاه به معرفی آیین‌ها و سنت‌های این شهرستان ولایتمدار و حسینی در این ماه می‌پردازیم.
*آیین طشت‌گذاری
همزمان با فرا رسیدن ماه قیام و خون مرزنشینان ولایتمدار و حسینی بندر آستارا با پوشیدن رخت سیاه و بر افراشتن پرچم‌های عزا در خیابان‌ها، معابر، کوچه‌ها و مساجد و هیئت‌های مذهبی به استقبال ایام سوگواری سیدالشهدا(ع) و ۷۲ تن از یاران باوفایش می‌روند.
آیین طشت‌گذاری و طشت‌گردانی از ریشه دارترین سنت‌های این منطقه از استان گیلان است و بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد که در روزهای پایانی ماه ذی‌الحجه برگزار و آماده شدن حسینیان بندر آستارا برای برگزاری مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان را نوید می‌دهد.
این مراسم در بقاع، مساجد، هیئت‌های مذهبی و تکایا این شهرستان از جمله امامزادگان ابراهیم و قاسم (ع)، خیمه‌گاه حضرت ابواالفضل‌العباس (ع)، مسجد غربا، علی‌ابن‌ابیطالب (ع)، صاحب‌الزمان (ع)، عباسیه، میرزا، فاطمه‌زهرا (س)، محمد رسولالله (ص)، حسینیه، امام سجاد (ع)، امام جعفرصادق (ع)، مهدی موعود (عج) خشکه‌دهنه، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) جلال آباد و قدس باغچه‌سرا با شکوه خاصی برگزار می‌شود.
در این مراسم مردم با قرار دادن نمادین یک طشت مسی یا نقرهای در جایگاه ویژه‌ای از مساجد، حسینیه‌ها، هیئت‌های مذهبی و تکایا به نشانه آب فرات و محروم شدن امام حسین(ع) و یارانش از آب، به شکل سنتی و همراه با روضه‌خوانی عزاداری می‌کنند و با مدیحه‌سرایی به زبان آذری در منقبت شهدای کربلا و حمل پرچم‌های رنگی به عنوان نماد پرچم قافله کربلا به استقبال سوگواری می‌روند.
قربانی کردن گوسفند در دسته‌های عزادرای، نذری دان، نوشیدن آب به قصد تبرک و شفا گرفتن و روشن کردن شمع از اعمال این مراسم معنوی در بندر آستارا است.
*حمل و گرداندن گهواره در دسته‌های عزاداری
حمل و گرداندن گهواره یا «بئشیک» در دسته‌های عزادارای آستاراییها یکی از نمادهایی است که به ویژه در روز عاشورا بیشتر نمایان می‌شود.«بئشیک»، گهواره کوچکی پوشانده شده با پارچه‌های سبز و مشکی است که حمل آن در جلوی دسته‌های عزاداری بیشتر بر عهده دختران کوچک و نوجوان است که با قرائت اشعاری در ارتباط با حضرت علی اصغر(ع)، فرزند شش ماهه سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله‌الحسین(ع) و تیر خوردن آن حضرت، حزن و اندوه خاصی را در بین عزاداران ایجاد می‌کند و مردم و عزاداران نذرهای خود را به داخل گهواره‌ها برای گرفتن حاجات خود می‌اندازند.
*آیین شاه حسین، وای حسین
این آیین سنتی بیشتر در روستاهای بندر آستارا برگزار می‌شود و قدمت تاریخی دارد، برگزاری این مراسم در روستاهای شونده‌چولا، خانه‌های آسیاب، شونان و روستاهای شهر لوندویل از حال و هوای خاصی برخوردار است و در زبان محلی به آن «شاخصی واخسی» می‌گویند.
در این مراسم عزاداران و سوگواران به ۲ دسته تقسیم و روبروی هم می‌ایستند، هر دسته یک سردسته دارد که در اول دسته، روبروی سردسته مقابل می‌ایستد و بقیه نیز به ترتیب در کنار سردسته‌ها تا آخر می‌ایستند. معمولا سردسته اول که قرار است این مراسم را شروع کند بعد از ساکت شدن اعضای دسته‌ها و تنظیم صف‌ها با صدا بلند فریاد بر می‌آورد، حیدر و سردسته دوم در پاسخ می‌گوید، علی(ع)، که بقیه اعضاء نیز به تبعیت از سر دسته خود با صدای بلند این کلمات را تکرار می‌کنند.
سپس سر دسته گروه اول با صدای بلند و در حالی که دو دستش را بالا برده و بر سینه می‌کوبند، می‌گوید شاخصی(شاه حسین) و سر دسته دوم نیز جواب می‌دهد و می‌گوید واخصی (وای حسین) که اعضای هر دو گروه نیز این شعارها را سر می‌دهند. این مراسم بیشتر در حیاط مساجد برگزار شده و بیش از نیم ساعت به طول می‌انجامد.
دادن نذر و پذیرایی از عزادارن حسینی
از آغازین روزهای ماه قیام وخون، عاشقان و شیفتگان حضرت ابا عبدالله‌الحسین(ع) در این شهر مرزی به اشکال مختلف به پخش نذورات و خیرات می‌پردازند که در کنار توزیع شیر، چای، شربت، خرما و حلوا توزیع غذاهای بومی به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا از جایگاه خاصی برخوردار است.
از مشهورترین و رایج‌ترین غذاهایی که در بین دستجات عزاداری توسط خیرین آستارایی پخش می‌شود، می‌توان به «خورشت پلو» و «نان فطیر» اشاره کرد.
در روز سوم و هفتم شهادت امام حسین(ع) آیین نذری دادن در مساجد حضرت ابوالفضل العباس(ع) جلال آباد، قدس باغچه‌سرا، حضرت محمد رسولالله عنبران و مسجد جامع قلعه و بیشتر روستاهای بندر مرزی آستارا برگزار می‌شود.
*آیین تعطیلی بازار
در سنتی دیرینه، همزمان با روز تاسوعا و حرکت دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی از مسجد محمد رسولالله(ص) در فلکه گاز تا چهار راه امام خمینی(ره)، بازاریان و شهروندان با قربانی کردن گوسفند در مسیر حرکت دسته‌های عزاداری و پایین آوردن کرکره‌های مغازه‌های خود دست از کسب و کار برداشته و به مدت سه روز به احترام شهادت شهدای کربلا مغازه‌های خود را تعطیل می‌کنند.
*شبیه‌خوانی
روزهای محرم با نزدیک شدن به روز عاشورا حال و هوای دیگری دارد و حزن و اندوه آن نسبت به روزهای اول بیشتر و بیشتر می‌شود، در روز نهم محرم روز تاسوعا حسینی اهالی محله‌هایی از بندر آستارا که قرار است در محله آنها مراسم شبیه‌خوانی برگزار شود شروع به آماده‌سازی محل برای اجرای مراسم می‌کنند.
میدان(محل اجرای تعزیه) محلی به شکل دایره است و برای آماده‌سازی این محل از قبل میله‌های بلندی را درست می‌کنند و دور تا دور زمین میدان می‌کوبند، در روی هر یک از این میله‌ها سه یا چهار عدد حلقه جوش می‌دهند، از این حلقه برای رد کردن طناب و حصارکشی دور میدان استفاده می‌شود تا از ورود افراد غیر از شبیه خوانان به داخل میدان جلوگیری شود این کار برای جلوگیری از اختلال در اجرای مراسم است، در دو طرف میدان، دو محل برای شبیه خوانان (اصحاب امام) و (افراد یزید) تدارک دیده می‌شود که شامل یک عدد چادر صحرایی و تعدادی صندلی برای نشستن آنهاست.
خیمه‌های کوچکی در اطراف چادر امام ایجاد می‌شود که نشان از خیمه یاران امام حسین(ع) است و در وسط میدان یک راه برای ورود و خروج تعزیه‌خوانان برای تغییر صحنه یا گریم وجود دارد، چون معمولا مراسم در کنار مساجد و تکایا برگزار می‌شود، برای تغییر گریم قسمتی از مسجد برای این امر اختصاص داده می‌شود و بلندگوها نصب و آزمایش شده و در مسیر برای راهنمایی عزاداران، پرچم‌ها و پرده‌هایی نصب می‌شود.
از مکان‌هایی که مراسم شبیه‌خوانی در آن برگزار می‌شود، می‌توان از خیمه گاه حضرت ابوالفضل عباس(ع) و مسجد صاحب الزمان(عج) نام برد، همچنین در روستای باغچه‌سرا از توابع بندر آستارا این مراسم برگزار می‌شود.
عزاداران از اولین ساعات روز عاشورا دسته دسته برای دیدن مراسم به سوی میدان‌های تعزیه حرکت کرده و هر یک جای مناسبی را برای دیدن انتخاب می‌کنند. مردم هر چه به ظهر عاشورا نزدیک می‌شوند دور میدان جمع می‌شوند و مراسم معمولا" از ساعت (۱۰) به بعد برگزار می‌شود و در حین اجرای مراسم افرادی که نذر دارند شروع به پخش نذر می‌کنند.
قربانی‌های بسیار در این روز ذبح می‌شود، مراسم تا وقت اذان ادامه می‌یابد و پس از اینکه بانگ الله‌اکبر نواخته شد، خیمه‌ها توسط افراد یزید به آتش کشیده می‌شود و شبیه خوانی به اتمام می‌رسد.
بعد از اتمام مراسم مردم در اطراف خیمه‌ها شروع به سینه زنی می‌کنند. سپس مردم شبیه خوان‌ها را تا مسجد همراهی کرده و معمولا افرادی که در این مراسم همکاری دارند نهار را در داخل مساجد یا خانه افرادی که نذر کرده‌اند، صرف می‌کنند، در روز سوم شهادت امام حسین(ع) و یارانش نذری دادن توسط مردم از شکوه بسیار بالایی برخوردار است.
*توزیع شمع
یکی دیگر از آیین‌های شهر حسینی آستارا، توزیع شمع با پاهای پیاده در در مساجد شهری و روستایی است. گروه گروه خانواده‌ها با پای پرهنه و پیاده با در نظر گرفتن حاجات و نیت‌های خود، اغلب با تهیه ۱۲ عدد شمع به مساجد می‌روند و در مقابل طشت‌های پر از آب اقدام به روشن کردن شمع‌های خود می‌کنند.
این مراسم معنوی که پس از نماز ظهر روز تاسوعا شروع می‌شود و تا نزدیکی اذان مغرب و عشاء به طول می‌انجامد حال و هوای روحانی و معنوی خاصی را به این شهر مرزی می‌بخشد.
آیین توزیع شمع که در نزد مردم شهر بندر آستارا از اهمیت ویژه ای برخوردار است، حاجت‌مندانی از شهرهای مجاور همچون تالش، انزلی، حویق، چوبر و لیسار جهت طلب حاجات خود به این شهر مرزی مسافرت کرده و همراه با حسینیان آستارایی اقدام به روشن کردن شمع می‌کنند.
*شام غریبان
پس از پایین آمدن علم‌ها و بیرق‌های عزای سالار و سرو شهیدان و ۷۲ تن از یاران باوفایش در ظهر عاشورا، مردم حسینی شهرستان بندر آستارا پس از اقامه نماز مغرب و عشاء، با حضور در مساجد، هیئت‌های مذهبی و تکایا و به سرگرفتن طشت‌های پر از شمع روشن، در قالب دسته‌های سینه‌زنی مساجد سطح شهر را گشته و به عزاداری می‌پردازند.
گفتنی است، برگزاری همایش شیرخوارگان حسینی و حرکت دسته‌های عزاداری از مساجد در روز تاسوعا به در منازل اشخاص فوت شده در طول یکسال گذشته در مساجد محلات گوناگون شهری و روستایی از دیگر آیین‌هایی است که همزمان با ماه محرم در شهرستان مرزی بندر آستارا برگزار می‌شود.
نظر شما