خبرگزاری شبستان؛ گروه قرآن و معارف: ماه صفر، دومین ماه قمری پس از محرم است. در دوران جاهلیت این ماه را «ناجز» می‌نامیدند. صفر از ریشه «صفر» به معنی تهی و خالی است. دلیل نامگذاری این ماه به صفر آن است که چون این ماه پس از ماه محرم است و عرب دوران جاهلیت در ماه محرم - به دلیل اینکه از ماههای حرام بود- از جنگ دست می‌کشیدند، با فرا رسیدن ماه صفر به جنگ روی می‌آوردند و خانه‌ها خالی می‌ماند؛ از این رو به آن صفر گفته‌اند.
امروز مصادف است با روز اول ماه صفر، پس از آن که امام حسین(ع) و یاران باوفای آن حضرت در صحرای کربلا به دست لشکریان سفاک عمر بن سعد به شهادت رسیدند، خانواده آنان به اسارت درآمده و در روز یازدهم محرم آنان را از کربلا به کوفه و سپس شام منتقل کردند.عبیدالله بن زیاد که استاندار کوفه و بصره و عامل یزید بن معاویه در عراق و فتنهگر اصلى واقعه کربلا و از دشمنان سرسخت اهلبیت(ع) بود، دستور داد اسیران را با همان حالت اسارت و در پوشش نامناسب وارد مجلس کنند تا به خیال خود خدشه ای به جایگاه والای اهل بیت وارد کند.
پس از چند روز اقامت اسیران در کوفه آنان را روانه شام کردند تا در مجلس یزید بن معاویه حاضر کنند.
کاروان اسرا هنگام حرکت به سوى شام از شهرها و روستاهای بسیاری عبور کردند و در بسیارى از این مناطق مردم به محض باخبر شدن از شهادت امام حسین(ع) و اسارت خانواده آن حضرت سوگوارى و قاتلان آن حضرت را لعنت می کردند.
اول ماه صفر سال 61 هجرى قمرى، اسیران و سرهاى شهیدان واقعه کربلا وارد دمشق، مقر حکومت یزید بن معاویه شدند.
مدتى که اسیران در شام اقامت داشتند رویدادهاى گوناگونى براى آنان به وقوع پیوست که از همه مهمتر درگذشت دختر خردسال امام حسین(ع) در خرابه شام، مناظره حضرت زینب(س) و دیگر افراد خانواده سیدالشهدا با یزید و خطبه به یادماندنى امام سجاد(ع) در حضور یزید، درباریان و اهالى دمشق در مسجد اموى بود.
این افشاگریها و مبارزههاى پنهان و آشکار اهلبیت در حالت اسیرى، یزید را نزد مسلمانان بىمقدار و بىاعتبار کرد و پس از مدتى، وضعیت شام را بر ضد یزید و به هوادارى از امام حسین(ع) تغییر داد.
یزید ناچار شد به جرم و جنایت خود و سپاهیان و عاملان جنایت پیشه اعتراف کرده، از امام زینالعابدین(ع) عذرخواهى و پس از مدتى آنان را آزاد و با احترام و عزت به مدینه منوره عودت دهد.
رخدادهای این روز به شرح زیر است:
وارد کردن سر مطهر امام حسین (ع) به شام
بنی‌امیه این روز را به خاطر ورود سر مطهر امام حسین (ع) به شام عید قرار داد.
ورود اهل بیت (ع) به شام
با رسیدن خبر نزدیک شدن اسرای اهل بیت (ع) به دمشق، یزید دستوراتی صادر کرد از جمله آن‌که:
1.تاجی جواهر نشان و تختی مرصع به سنگ‌های قیمتی آماده کنند.
2.بزرگان هر صنف با کمک یکدیگر شهر را در کمال زیبایی زینت کنند.
3تمام اهل شهر لباس‌های زینتی بپوشند و خود را بیارایند.
4.همگی در معابر رفت‌و‌آمد کرده، به یکدیگر تبریک بگویند.
5.پس از آمادگی کامل با طبل و شیپور به استقبال اسرا بروند.
6.جارچیان در شهر جار بزنند "سرهای بریده و زنان و اطفال کسانی به شهر وارد می‌شوند، که به قصد براندازی حکومت عازم عراق بوده‌اند، ولی عامل خلیفه یعنی "ابن زیاد" آنها را کشته است. هر کس خلیفه را دوست دارد امروز شادی کند".
شامیان نیز کوتاهی نکرده و بر فراز بام‌های خانه‌ها بیرق‌های رنگارنگ برافراشتند و در هر گذری بساط شراب پهن کردند.
نغمه آوازه خوانان بلند بود و مردم دسته دسته به سوی دروازه کوفه در دمشق می‌رفتند و عده‌ای از شهر خارج شده بودند. این در حالی بود که اهل بیت(ع) مصیبت زده و داغدار پیامبر (ص) را - که جبرئیل امین پاسبان حریم محترمشان بود- همراه با نیزه‌داران تازیانه به دست و بی‌رحم وارد دروازه ساعات کردند. شامیان همین که اسرا را دیدند زبان به جسارت گشودند.
دیگر وقایع ماه صفر:
حوادث تاریخی فراوانی در ماه صفر رخ داده است. شهادت حضرت رقیه سلام الله علیها در سال 61 هجری از دیگر وقایع دهه اول صفر است.
همچنین هفتم صفر مصادف است با شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام بنابر نقل بحارالانوار از علامه مجلسی، بیست صفر اربعین حسینی(ع) و بیست و چهارم این ماه، روز شدّت یافتن بیماری حضرت رسول(ص) است. در روز بیست و پنجم، حضرت رسول (ص) برای نوشتن وصیّت نامه قلم و دوات طلبیدند و عمر از این کار منع کرد.
بیست و هشتم صفر روز رحلت جانسوز رحمت للعالمین پیامبر اعظم (ص) در روز دوشنبه 28 صفر سال 11 هجری قمری و شهادت مظلومانه سبط اکبر امام مجتبی(ع)درسال 50 قمری و آخر صفر سالروز شهادت امام رضا(ع) در سال 203 هجری قمری است.
اعمال ماه صفر:
این ماه معروف به نحوست است و برای رفع نحوست هیچ چیز بهتر از تصدق و ادعیه و استعاذه (پناه بردن به خدا) نیست و اگر کسی خواهد که از بلاهای نازله در این ماه محفوظ بماند، در هر روز ده مرتبه بخواند: " یَا شَدِیدَ الْقُوَی وَ یَا شَدِیدَ الْمِحَالِ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمِیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنِی شَرَّ خَلْقِکَ یَا مُحْسِنُ یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذَلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ" و برای روئت هلال این ماه نیز دعایی نقل شده است.
در روز اول این ماه در سال شصت و یک هجری به قولی سر مبارک حضرت سید الشهداء علیه السلام را وارد دمشق کردند و بنی امیه آن روز را عید قرار دادند و آن روزی است که تازه میشود در آن احزان و در این روز و به قولی روز سوم صفر سال 121 زید بن علی بن الحسین شهید شده است.
سید بن طاوس نقل کرده است که مستحب است در روز سوم صفر، دو رکعت نماز در رکعت اول حمد و إنا فتحنا و در دوم حمد و توحید بخواند و بعد از سلام صد مرتبه صلوات بفرستد و صد مرتبه بگوید اللَّهُمَّ الْعَنْ آلَ أَبِی سُفْیَانَ و صد مرتبه استغفار کند پس حاجت خود را بخواهد.
اعمال مشترک اول ماه صفر
اعمال مشترک اول هر ماه در ابتدای ماه صفر نیز قابل توجه است از جمله:
دعا
در زمان دیدن هلال خواندن دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که فرد سه مرتبه بگوید: اللّهُ اَکْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا.
بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه است.
قرآن
خواندن هفت مرتبه سوره «حمد».
روزه
از اموری که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم علامه مجلسی در زادالمعاد می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.
اعمال مستحبی ماه صفر
درباره اعمال مستحبی که در ماه صفر ذکر شده، اهم آنها خواندن دعا، تلاوت قرآن، اقامه نماز و روزه داری است. دعای ویژه ماه صفر نیز از محدث بزرگ مرحوم «فیض کاشانی» نقل شده که مستحب است هر روز ۱۰ مرتبه قرائت شود.
روز سوم
در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که در رکعت اوّل سوره حمد و سوره فتح و در رکعت دوم سوره حمد و سوره توحید قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و صد بار آل ابی سفیان را لعنت کن و صد مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خویش را از خداوند بخواه.
روزبیستم
در روز اربعین زیارت امام حسین (ع) مستحب است و مورد تأکید قرار گرفته. در روایتی که شیخ طوسی از امام حسن عسکری (ع) نقل کرده، چنین آمده است: نشانه‌های مؤمن پنج چیز است:
به جای آوردن ۵۱ رکعت نماز (۱۷ رکعت نماز واجب و ۳۴ رکعت نافله)
خواندن زیارت اربعین امام حسین علیه السلام
انگشتر را بر دستِ راست نهادن
پیشانی را به هنگام سجده بر خاک گذاردن
و "بسم الله الرّحمن الرّحیم" را در نماز بلند گفتن.
زیارت اربعین که در این روز مستحب است، در کتاب‌های دعا آمده است.
پس دو رکعت نماز می خوانی و به آنچه می خواهی دعا می کنی و برمی گردی.
۲۸ ماه صفر مقارن با رحلت حضرت محمد «ص»
اعمال ۲۸ صفر شامل خواندن زیارت حضرت محمد «ص»؛ غسل، روزه، دادن صدقه و دعا در حق خود و دیگران اسـت. در شب و روز رحلت حضرت محمد «ص» قرار داریم کـه مصادف ۲۸ صفر المظفر اسـت. در کتب ادعیه طبق روایات اعمالی برای این شب و روز ذکر شده اسـت:
صدقه دادن
آنچه کـه از گذشتگان و برخی روایات دینی ما رسیده اسـت، ماه صفر بـه ویژه روز‌های پایانی این ماه کـه وفات پیامبر گرامی اسلام «ص» و شهادت امام حسن مجتبی «ع» و امام رضا «ع» در آن واقع شده اسـت، بـه نحوست مشهور بوده و در این ماه پیامبر و امامان در مورد صدقه دادن روایات زیادی نقل نموده و سفارش کرده اند.
روزه گرفتن
روزه گرفتن در روز‌های ابتدایی، میانی و پایانی هرماه تأکید بسیاری شده کـه برهمین اساس، روزه در ۲۸ ماه صفر نیز کـه از روز‌های پایانی این ماه قلمداد می شود، دارای ارزش بسیاری اسـت.
غسل کردن
از انجا کـه یکی از اعمال ۲۸ صفر، خواندن زیارت حضرت رسول «ص» اسـت، مستحب اسـت کـه قبل از خواندن زیارت حتی از راه دور، غسل انجام شود.
خواندن زیارت حضرت محمد «ص» از راه دور
شیخ مفید و شهید و سید بن طاوس رحمهم الله گفته اند کـه، چون در غیر مدینه طیبه خواهى کـه حضرت رسول صلى الله علیه و آله را زیارت کنى غسل بکن و شبیه بـه قبر در پیش روى خود بساز و اسم مبارک آن حضرت را بر آن بنویس و بایست و دل خود را متوجه آن حضرت گردان و زیارت ایشان را بخوان.
نماز زیارت
دو رکعت نماز بخوانید در رکعت اول سوره یس و در رکعت دوم سوره الرحمن را بخوانید و سپس برای خودتان، پدر و مادرتان و همه مومنان دعا کنید.
منابع:
الارشاد (شیخ مفید)، منتهىالآمال (شیخ عباس قمی)، زندگانى چهارده معصوم (ع) ترجمه اعلامالورى و لهوف سید بن طاووس
تقویم شیعه، عبدالحسین نیشابوری، انتشارات دلیل ما، 1387
هدایة الانام الی وقایع الایام، محدث قمی، ص 63؛
مفاتیح الجنان، ص 532
نظر شما