تحول ساختار فرهنگی کشور را محدود به نهادها نکنیم/ بازسازی بنیادین نهادهای فرهنگی از عوامل بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی است

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در همایش ملی منطق بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور گفت: چه چالشی داشته ایم و با چه مشکلی مواجه بوده ایم که رهبری در دو مرحله از بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی صحبت کردند. استنباط من این است که اگر مفهوم مورد نظر ایشان را درست دریافت نکنیم، مطالعات ممکن است به انحراف برود.

حجت الاسلام عاملی افزود: در ابتدای امر اولین نگاه این است که به سراغ نهادهای فرهنگی رفتیم و تداخل ها، موازی کاری ها و انجام کارهای غیر ضروری آنها را احصا نمودیم تا به مدلی از حکمرانی نهادهای فرهنگی برسیم. در این مدل برخی از نهادهای فرهنگی حذف، برخی با هم ادغام و نهادهای جدیدی هم ایجاد شد. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: نگاه دیگر این است که وقتی به خروجی نهادهای فرهنگی نگاه می کنیم به مسئله ای چون  تضاد نسلی، تقابل نسلی در درون ساختار فرهنگی مواجه شده ایم؛ نسلی را داریم که در ظهور و بروز عرصه های مختلف انقلاب چون مدافعان حرم و پیاده روی اربعین حضور داشته است، در مقابل با نسلی مواجه هستیم که در فضای دیگری به فرهنگی و اجتماعی شدن پرداخته است که مشخصات آن متفاوت است و اساسا این نسل را نمی شناسیم.

حجت الاسلام عاملی ادامه داد: در گذرگاه تغییر فرهنگی قرار گرفته ایم البته نه تنها کشور ما بلکه دنیا هم درگیر این مسئله است. در فضای گسترده ارتباطی دسترسی به سایر فرهنگ ها بسیار بسیار راحت است. غلبه به محتواهای دیگر در فضای مجازی می توان گفت ناممکن است. 97 درصد خدمات اینترنتی مرتبط با اقتصاد و خدمات هوشمند است و این نشان از دسترسی آزاد اطلاعات به محتواها دارد. 85 درصد فضای مجازی را محتواهای صوتی و تصویری و چند رسانه ای به خود اختصاص داده اند. اینها نشان از دو فضایی شدن جهان در حوزه فرهنگ است. فضای اول که فضای سیاستگزاری و حکمرانی است یک عرصه را تحت تاثیر قرار داده اما فضای دوم فرا محلی است و خارج از حکمرانی دولت ها قرار گرفته است؛ این فضا شامل کمپانی های بزرگ می باشد که به دلیل سرمایه شان قدرت و توان پیدا کرده اند.

حجت الاسلام عاملی ادامه داد: وقتی رهبری صحبت از بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کردند در واقع منظورشان ساختاری است که توانایی مدیریت دو فضایی را داشته باشد. یک تفاوت بنیادی بین نسل قبل از اینترنت و بعد از اینترنت وجود دارد. نسل قبل خود مخاطب بود، تحلیل می کرد اما تعامل نداشت و بازنشر نمی کرد. از وقتی که اینترنت به وجود آمد تعامل ها گسترش پیدا کرد، در کنار اینها هویت های نامشخص هم شکل گرفت.

وی ادامه داد: در حوزه فرهنگ هر نوع مدل حکمرانی را تدبیر کنیم باید با این نگاه باشد که به این نسل وقتی می گویی باید نتیجه اش نباید است. این نسل، نسل مشارکت و تعامل است، باید قانع شود و بر اساس اقناع تعامل صورت می گیرد. بیشترین حجم قانون گذاری در مبداء ظهور اینترنت صورت گرفته است اما هم اکنون در این شرایط دو فضایی عدم وجود قانون عین بی قانونی است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: بحث تحول ساختار فرهنگی کشور را محدود به نهادها نکنیم. در راستای تحول ساختاری فرهنگ چهار تغییر باید صورت گیرد. اولین تغییر، تغییر در نگرش است، در واقع تغییر نگرشی نیاز داریم و هر نوع سیاستگزاری در حوزه فرهنگ باید منجر به توانمند شدن کاربر و شهروند شود در غیر این صورت منجر به شکست است.

حجت الاسلام عاملی افزود: در حوزه سیاستگزاری فرهنگ به سواد مجازی نیازمندیم. مردم باید بتوانند اطلاعات درست را از غلط تشخیص دهند.  روزانه نزدیک به 300 میلیارد پست الکترونیک در فضای مجازی بارگزاری می شود. این نشان از تاثیرگذاری فضای مجازی بر فرهنگ مخاطبان دارد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه مفهوم مشترکی برای فرهنگ وجود ندارد، گفت: اگر فناوری بدون فرهنگ دیده شود سبب بروز ناهنجاری‌ها می‌شود. در سواد مجازی بخش‌هایی وجود دارد که یکی از آنها سواد تحلیلی است و ضرورت دارد این بخش به شهروندان آموزش داده شود. وی با تاکید بر اینکه رویکرد باید در فرهنگ مشخص شود، عنوان کرد: تحول در محتوا یکی از راه‌های تغییر انقلابی ساختار فرهنگ است و این امر باید در مؤلفه‌های انقلاب اسلامی که ما را به تمدن اسلامی می‌رساند صورت بپذیرد و این امر با عناصر مختلفی چون عدالت اجتماعی، ایجاد احساس همدلی و همیاری، وحدت و اتحاد و… محقق می‌شود. همچنین باید به این نکته توجه شود اگر در بازسازی محتوای ساختار فرهنگی کشور عده‌ای بیرون بیفتند در این امر موفق نشدیم.

عاملی بازسازی بنیادین نهادهای فرهنگی را از دیگر عوامل بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ برشمرد و گفت: ما نباید هدف را گم کنیم هدف رسیدن به تمدن اسلامی است. خودسازی و جامعه پردازی در این رسیدن ضرورت دارد. مسیر رفتن به سوی تمدن نوین اسلامی باید بر مبنای عدالت، عقلانیت، معنویت و حکمت باشد.

وی گفت: متاسفانه اشتراک مفهومی راجع به فرهنگ نداریم. بنیادی ترین عرصه فرهنگ در جامعه ما دین است که در مفهوم مشترک ما در حوزه فرهنگ دیده نمی شود به خصوص وقتی می گوییم فرهنگ اسلامی. فرهنگ از روش زندگی کردن، سبک غذا خوردن، سبک لباس پوشیدن تا مسجد و دین داری و مراسم و آیین را شامل می شود، حتی فناوری دارای فرهنگ است. یکی از دلایل ناهنجاری ها این است که فناوری را بدون فرهنگ ترسیم کنیم، بعد دچار مشکل می شویم.

حجت الاسلام عاملی خاطرنشان کرد: محیط باز ارسال اطلاعات، بارگزاری انواع محتواها، اینها جزء لاینفک نظام لیبرال است؛ به همین منظور در شرایط حاکم بر جامعه و جهان مخاطبان با سواد مجازی می توانند داده ها را تحلیل کنند و هر موضوعی را نپذیرند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی قلمرو دوم را سواد اختصاصی عنوان کرد که در آن متناسب با فرهنگ جمهوری اسلامی ایران، سواد مجازی تولید می شود.

وی ادامه داد: در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور نیازمند نگرش بازسازی فرهنگ هستیم و هدف گیری ما تمدن نوین اسلامی است چرا که در نظام اسلامی تمام رویکردها به فرهنگ باز می گردد؛ به عنوان مثال در رویکرد سیاسی به فرهنگ با نگاه ابزار حکمرانی نگاه کنیم.

وی گفت: نکته دیگر در حوزه تحول ساختاری در حوزه فرهنگ بحث روش است یعنی اینکه می خواهیم این تحول ساختار در حوزه فرهنگ با چه روشی رخ دهد؛ فرآیندها، روش ها، منش و نظام داده ها با چه موقعیتی سر و کار دارد؟

وی نکته سوم را تحول در محتوا دانست و گفت: بیانیه گام دوم رهبری هدف را در این تغییر مشخص کرده است. باید با ساز و کار محتوایی و نگرشی حرکت کنیم تا مولفه های تحول نوین اسلامی شکل بگیرد و به واسطه آن عدالت اقامه و استقرار یابد. امنیت اجتماعی جاری، اخوت و برادری ایجاد و اخلاق در جامعه حاکمیت یابد. این مولفه ها عمود خیمه دوران ظهور است که با عضویت در اقلیم فرهنگی تمدن نوین اسلامی شکل می گیرد.

حجت الاسلام عاملی بازسازی نهادی را چهارمین مرحله دانست و گفت: ما نهادهای متعدد متولی قرآن کریم داریم اما باز می بینیم تاکید رهبری بر تربیت 10 میلیون حافظ هنوز محقق نشده است.