به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، وجیهه سامانی، دبیر علمی پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد با صدور بیانیه ای ضمن تبیین کمی و کیفی آثار ارسالی به جایزه، از همراهی هیات علمی و زحمات شبانه روزی و بی وقفه داوران تشکر و قدردانی کرد.
متن بیانیه دبیر علمی پانزدهمین جایزه جلال آل احمد به شرح زیر است:
«نون و القلم و مایسطُرون
قسم به قلم و آنچه می نویسند
و قسم به کلمات، که امانت خداوند هستند بر قلب ها و قلم ها.
زهرا بهانه ای ست که عالم بنا شود
او آمده که مادر آئینه ها شود
او آفریده گشت که یک چند مدتی
نورخدا به روی زمین جا به جا شود
در ابتدا عرض تبریکِ فرا رسیدن میلاد باسعادت بانوی آب و آیینه؛ فخر زنان دو عالم، حضرت زهرای اطهر خدمت شما بزرگواران
و با سلام و خیرمقدم خدمت وزیر محترمِ فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسئولین، ناشران، نویسندگان و هنرجویان دوره آل جلال حاضر در آیین اختتامیه پانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد.
قطار پانزدهمین دوره جایزه جلال، به ایستگاه پایانی خود رسید.
خرسندیم که این سفر را در کنار شما دوستان و اهالی کلمه و کتاب، به پایان می رسانیم.
جایزه ای که شان خود را در وهله اول از نام بلند جلال؛ شاخص ترین روشنفکر محبوب و مردمی گرفته است. نویسنده ای که در عصر اندیشه‌های سردرگم روزگار خویش، هویت و اصالت را در مذهب و معنویت شرقی جستجو می کرد.
نظر به اهمیت این جایزه ملی به‌عنوان مهم‌ترین رویداد در زمینه ادبیات داستانی، نکاتی به‌عنوان جمع‌بندی علمی این دوره از جایزه، خدمت‌تان ارائه می‌شود که گزیده‌ای از مجموعه ساعت ها رصد و ارزیابی دقیق و کارشناسانه داوران پانزدهمین دورۀ جایزه جلال است که به ترتیب گروه های اصلی و بخش های جنبی بیان می‌شود:
۱) نقد ادبی
این قالب، شاخه کم برگ و بار جایزه ادبی جلال است که در مقایسه با دیگر شاخه ها، به لحاظ کمّی و کیفی رشد قابل اعتنا و توجهی نیافته است. نقدهای موجود و آثار این دوره و حتی دوره های قبل، نمایانگر حرکت کُند، محتاطانه و قدری انفعالی این شاخۀ مهم ادبی است. فقر نقد بومی، و در عوض تأثیر پذیری از نقد ادبی غرب، بسیار مشهود و محسوس است. در این میان سهم اندیشکده‌ها، نهادهای دانشگاهی و پژوهشی نیز اندک و کم رنگ است که امیدواریم با عزم نهادهای مسئول، در آینده ای نزدیک شاهد رشد و شکوفایی این شاخۀ مهم و تأثیرگذار باشیم.
۲) بخش مستندنگاری
در سال های اخیر شاهد رشد روزافزون این قالب ادبی و اقبال و توجه عمومی جامعه به این رشته ادبی بوده ایم. در این دوره از جایزه با رشد ۹۱ درصدی آثار این بخش نسبت به سال گذشته مواجه بودیم که به گواهی داوران این بخش، هم به لحاظ کیفیت و هم کمیت، آثار بررسی شده در خور توجه بوده اند.
اما نکته مهم اینجاست برخی از نویسندگان و پژوهشگران این حوزه، مخصوصا نویسندگان نوقلم، تنها از روی علاقه و تعهد وارد این عرصه شده اند و فاقد دانش و آگاهی کافی در باره اصول و روش های مستندنگاری هستند.
لذا اقدامات لازم جهت آموزش حرفه ای این نویسندگان باید فراهم شود.
۳) بخش رمان
در این بخش که مهم‌ترین محصول ادبیات خلاقه به شمار می آید، شاهد رشد کیفی و کمی آثار نسبت به دوره قبل بودیم.
هم چنین توجه به موضوعات ملی، امنیتی و دینی در رمان های این دوره از جایزه جلال برجسته بود که اتفاقی مبارک و در عین حال ظریف و حساس است، که اگر متکی بر تحقیقات صحیح و بر پایه منابع درست و اشراف اطلاعاتی لازم باشد، نوید بخش تولید آثاری فاخر در آینده ای نه چندان دور خواهد بود.
اما باید اذعان داشت ارزیابی رمان های این دوره موید این حقیقت بود که تا رسیدن به آثار شاخص و ماندگار ادبی، راه زیادی پیش روست.
استفاده از فرم و ساختار به شکل خلاقانه، بهره گیری از تکنیک های ادبی، و انتخاب هوشمندانه محتوی و مضمون متعالی و جذاب، باید به صورت جدی مورد توجه نویسندگان این حوزه، علی الخصوص نویسندگان جوان و تازه نفس قرار بگیرد.
۴) بخش داستان کوتاه
داستان کوتاه هنرمندانه‌ترین و رساترین قالب ادبیات داستانی است که می‌تواند متر و معیار خوبی در ارزیابی هنر روایت‌گری نویسنده باشد.
اما موضوعات پرداخته شده در داستان‌های کوتاه این دوره محدود به حال و هوای زندگی شهری بود. متأسفانه در این دوره، موضوعات بومی، اقلیمی و سبک زندگی اقوام ایرانی در مجموعه داستانها کمتر دیده شد.
در واقع می‌توان گفت داستان‌نویسان با فقر موضوعی و در عین حال پیچیده‌گویی کلامی مواجه بودند.
همچنین پرداختن به ناهنجاری های اخلاقی جامعه، در این داستانها بسیار نمایانگر بود که در عین بزرگ نمایی، بدون نگاه آسیب شناسانه و نقادانه به موضوع، صرفا به شرح آن پرداخته شده بود که این، با معنای واقعی ادبیات فاصله دارد.
در این راستا از متولیان دلسوز فرهنگی که همچون ما نگران محتوای این دسته از داستانها هستند، می‌خواهیم برای تربیت قلم هایی که با استفاده از فرم و ساختار مطلوب، به درونمایه و محتوای ارزشمند نیز توجه ویژه می‌کنند، همت کنند که شرایط داستان کوتاه ایران نه تنها در این دوره، که در بیشتر ادوار جایزه جلال، خوب نبوده و این زنگ خطر بزرگی برای جریان ادبی کشور است.
*بخش های جنبی جایزه
در دو بخش جنبی این دوره از جایزه با موضوعات سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و مدافعان سلامت و کرونا، با حجم قابل توجهی از کتاب‌های منتشره در یک بازه زمانی سه ساله بودیم. طبیعی است بعد از حوادث این چنینی که احساسات عمومی ملی جریحه‌دار شده، یا دامنه آسیب و مصیبتش چنین گسترده است، آثار ادبی مرتبط با موضوع در یک بازه زمانی نزدیک به وقوع حادثه، رشد سریع و تصاعدی داشته باشد.
در موضوع سردار شهید سلیمانی، بررسی کیفی و کمی و دقیق آثار، این پیام مثبت را داشت که هرچه از نقطه کانون حادثه فاصله گرفته‌ایم و دورتر شده‌ایم، حجم آثار ضعیف و احساسی کمتر شده و به تعداد آثار شاخص، قابل اعتنا و محکم‌تر افزوده شده است.
در بخش کرونا بیشتر کتاب‌ها دربرگیرنده خاطرات بیماران، پرستاران یا گروه‌های جهادی در شهرهای مختلف بود که به یاری هم نوعان خود شتافته بودند. بررسی این دسته از آثار نشان می داد نویسندگان این حوزه به آموزش‌های تکنیکی و حرفه‌ای بیشتری نیاز دارند و برای امر مستندنگاری بحران باید نیروی قوی تربیت کرد.
درباره بخش ویرایش باید گفت متأسفانه هنوز ناشران و نویسندگان و حتی ویراستاران با ارزش واقعی ویرایش آشنا نیستند و میان نویسنده و ویراستار، تعامل سطحی برقرار است. در بسیاری از کتاب‌های ارسالی به این جایزه حتی راه‌یافتگان بخش نیمه‌نهایی از ناشران مطرح، با خطاهای ویرایشی محسوسی مواجه بودیم که این زنگ خطر بزرگی برای اهالی نشر و دلسوزان زبان و ادبیات پارسی است.
در پایان تشکر می‌کنم از همراهی هیات علمی و زحمات شبانه روزی و بی وقفه داوران محترم که دلسوزانه در این دو ماه سخت و پرتلاش، همراه ما بودند.
داوری حاصل یک فرایند پیچیده و تخصصی و نتیجه چندین هفته کارشناسی دقیق و عمیق و ساعت‌ها بحث و تبادل‌نظر، اقناع و اجماع بوده است. در اینجا به عنوان کسی که در تمام طول فرایند داوری شاهد دغدغه و دلسوزی تیم‌های داوری بودم، معتقدم نتایجی که به آن رسیده ایم، نتیجه ای منصفانه، مشفقانه و کاملا قابل دفاع است. هم چنین تشکر صمیمانه دارم از لطف و همراهی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و همکاران‌شان در دبیرخانه جایزه ادبی جلال آل احمد.
والسلام».
نظر شما