مسجد آرد و خرما توسعه می یابد

خبرگزاری شبستان: اردکان از بزرگ ترین شهرهای استان یزد است. مردم این شهر مردمانی سخت کوش، با ایمان، بردبار و پاک اندیش، ساده و بی پیرایه اند و روحیه تعصب و وابستگی خاص به مذهب، پشتکار و سختکوشی، همکاری و تعاون، روحیه کار، قناعت پیشگی و اقتصادی بودن از شرایطی ست که تا حدودی متأثر از شرایط اقلیمی خاص منطقه (اقلیم کویری و گرم و خشک) رقم می خورد.

در این شهر به آسانی می توان خیابان امام خمینی (ره) و کوچه دروازه میرمحمدصالح را جست و جو کرد؛ محلی که ساده ترین و کوچک ترین مسجد تاریخی ایران در انتهای آن بنا و با تمام سادگی و بی آلایشی تاریخچه ای عجیب و پر تردید در پس آن پنهان شده است. اما تمام اهل اردکان با نام این مسجد آشنایی دارند و تنها وجه تسمیه و علت نام گذاری آن در هاله ای از ابهام است.

تاریخ های شفاهی مردمان یزد در این باب حاکی از این است که تاجری از شاهرود به علت مرگ اشترش مدتی در اردکان ساکن می شود؛ مردم به او پیشنهاد می کنند تا در محل کنونی مسجدی بنا کند. وی می گوید: پولی ندارم اما حاضرم به جای پول، آرد و خرما هزینه کنم و به جای دست مزد به کارگران بدهم. بعدها پس از ساخت، این مسجد به « مسجد آرد خرما » معروف می شود.
 

اما مردمان یزد به نقل قول دیگری نیز معتقدند؛ این که در گذشته در پشت مسجد، آسیایی وجود داشته که اکنون اثری از آن نیست. مردم اردکان در مقطعی از زمان که وضعیت اقتصادی خوبی نداشتند هستة خرما به این آسیاب می آوردند و تبدیل به آرد می کردند؛ بدین سبب مسجد را مسجد «آرد خرما» نامیدند.

بنا به روایتی تاریخچه مسجد آرد و خرما به دوران صفویه باز می گردد
سبک معماری بنای مسجد آرد و خرما شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است؛ اما تنها این یک احتمال وجود دارد که قدمت آن متعلق به دوران صفوی باشد، چرا که آثار باقی مانده از جمله وقف نامه های مسجد مربوط به دوره قاجاریه است و تنها زیلوی قاجاری آن نیز چند سال پیش به دست یغماگران میراث ربوده شده است. مسجد دارای دو وقف نامه است که یکی مربوط به قرائت قرآن است و دیگری روغن چراغ و هر دو در قرن سیزده هجری قمری قلمی شده؛ یکی به سال 1267 هـ . ق و دیگری 1278 هـ . ق.

معماری مسجد آرد خرما مانند سایر مساجد کوچک محلی دیگر فاقد گچ بری و تزئینات خاص است. سقف بنا را به روش طاق و تعویزه پوشیده اند و یک چهارم کل مجموعه را با یک نشیمن گاه، بخش سردر و ورودی ساخته اند. بخش ورودی در عرض دو و نیم متر و عرض یک متر و شصت سانتی متر و با یک قاب بندی ساده، نشیمن گاه و در ورودی فضای بنا تفکیک شده است.

مسجد را به صورت غربی، شرقی و در عرض سه متر و طول پنج و نیم متر بنا کرده اند؛ بدین سبب در سمت شمالی یا سمت راست بنا سه طاقچه جهت قراردادن قرآن ها تعبیه شده است. طاقچه ها به سبک محرابی و در عرض یک متر و شصت سانتی متر جاسازی شده اما یکی از طاقچه ها از دو طاقچه دیگر کوچک تر است که به عرض یک متر و ده سانتی متر و ارتفاع هفتاد و پنج سانتی متر طراحی شده است . اما در سمت جنوبی بنا، محرابی ساده به همراه یک بادگیر محقر با هم توأم شده است.

محراب برای سر سابیدن به درگاه حق و بادگیر نیز جهت تهویه هوا طراحی شده، عرض محراب یک متر و شصت سانتی متر و در ارتفاع دو متر و ده سانتی متر و به عمق هشتاد و پنج سانتی متر است. نمای آن ساده و با طاقچه ها قرینه شده اند اما بادگیر سه چشمه و محقر مسجد دو متر و هفتاد سانتی متر طول دارد و یک متر و نود سانتی متر عرض دهانة کل آن است؛ هر چشمه بادگیر چهل و پنج سانتی متر عرض دارد.
 

مسجد آرد خرما در طول حیات خود محل قرائت قرآن بخصوص در ماه مبارک رمضان و گاه روضه خوانی در روزهای محرم و صفر بوده است. این روزها با وقف یک خانه 100 متری که در کنار مسجد قرار داشته است، مسئولان میراث فرهنگی یزد تصمیم به گسترش بنای مسجد گرفته اند و قرار است این مسجد را بازسازی کنند.

کوچک ترین مسجد ایران گسترش می یابد

رسول مشتاقیان، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اردکان با اشاره به اتمام مرمت مسجد تاریخی آرد و خرما در شهرستان اردکان به خبرنگار شبستان گفت: مسجد آرد و خرما از بناهای تاریخی استان یزد است که به دلیل آسیب و تخریب در سال های گذشته مرمت و بازسازی شد.

وی افزود: عملیات تعمیراتی این مسجد با اقداماتی مانند مرمت ضلع جنوبی مسجد، تراشیدن دیوار بیرونی و بازسازی نمای آن، کف سازی و صحن جنوبی مسجد به پایان رسیده است و هم اکنون میراث فرهنگی شهرستان اردکان درصدد است مخروبه 100 متری هم جوار این مسجد را برای گسترش و توسعه فضای مسجد به آن اضافه کند.

مشتاقیان با اشاره به هزینه 10 میلیون تومانی برای رفع فرسایش مسجد آرد خرما تاکید کرد: این هزینه با مشارکت هیات امنای مسجد و میراث فرهنگی شهرستان اردکان پرداخت شده است.

مسئول میراث فرهنگی شهرستان اردکان خاطر نشان کرد: نام مسجد تاریخی آرد و خرما در فهرست آثار ملی ایران قرار ندارد.

این توضیح لازم است که مسجد آرد و خرما کوچک ترین مسجد ایران است که قدمت آن را متعلق به دوران صفوی دانستند. این مسجد به صورت غربی- شرقی و در عرض سه متر و طول پنج و نیم متر بنا و در خیابان امام خمینی(ره)، کوچه دروازه میر محمد صالح شهرستان اردکان واقع شده است.

پایان پیام/