کیانوش معتقدی، نویسنده و پژوهشگر هنر اسلامی درباره تاریخچه استفاده از هنر کاشی کاری در معماری مساجد در ایران به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان گفت: کاشی و کاشی کاری یکی از مهمترین هنرهای ایرانی در طول قرون گذشته است. باید گفت کاشی مهمترین عنصر تزیینی در فضای معماری ایرانی در دوران پیش از اسلام است و اوج شکوفایی این هنر را می توان در دوران اسلامی بویژه در تزیین مساجد و بناهای مذهبی شاهد بود. با پیشرفت معماری ایران و شکوفایی هنرهایی مثل کاشی کاری از سده های ۴ و ۵ هجری قمری به بعد شاهد تحولات عظیمی در تزیینات و تکنیک تولید و علاوه بر آن جایگاه ویژه ای که کاشی پیدا می کند در فضای بناهای مذهبی ایران بویژه مساجد هستیم.
این نویسنده و پژوهشگر هنر اسلامی با بیان اینکه مساجد به عنوان اصلی ترین کانون گردهمایی مردم در هر شهر، محلی برای شکوفایی هنر کاشی کاری است، خاطر نشان کرد: کاشی کاری رابطه مستقیمی با کتیبه نگاری اسلامی دارد چرا که بیشتر بناهای مذهبی دارای کتیبه های قرآنی هستند و اغلب این گونه کتیبه ها بوسیله کاشی کاران تولید می شود و در فضای داخلی و بیرونی مساجد نصب می شوند اما شاید مهمترین نقطه هر مسجد محراب باشد و محراب ها جاهایی هستند که کاشی کارها زیباترین روایت معماری هنری خود را در آنجا ارایه می دهند، اوج این هنر را بعد از حمله مغول و در طول دوره ایلخانی با تکنیک زرین فام در محراب مساجد می بینیم .
معتقدی تصریح کرد: محراب های زرین فامی که توسط کاشی کاران کاشان تولید شده یکی از مهمترین دستاوردهای هنرمندان مسلمان در خاورمیانه است که توسط ایرانیان خلق شده و بسیاری از بناهای مهم مثل حرم امام هشتم(ع) و برخی از مساجد و امامزادگان ایران نصب شده و امروز یکی از مهمترین ویژگی های هنر ایران محسوب می شوند.
نویسنده کتاب «کاشی و کاشی کاران طهران در عصر قاجار» با اشاره به سیر تطور هنر کارشیکاری در بناهای مذهبی و مساجد گفت: آنچه به عنوان کاشی در تزئینات بناها استفاده می شد در ابتدا کاشی های تک رنگ و ساده بود اما با گذر زمان تکنیک های بیشتری در زمینه کاشی کاری توسط ایرانیان خلق و ارایه می شد. در دوره تیموری تکنیک های مثل «مینایی» و «زرین فام » باعث شکوفایی کاشی کاری توسط کاشی کاران می شود و پس از آن استفاده از تکنیک «معرق» در معماری مساجد موجب پوشش زیبایی برای فضای داخلی آنها شد؛ کاشی های معرق در واقع دستاوردی برای تزیینات داخلی و بیرونی بناهای مذهبی و مساجد شد زیرا این تکنیک به خاطر نوع بافت، زیبایی و تنوع و رنگی که دارد باعث شد که سراسر مساجد و معابد از شمال خراسان تا جنوب ایران با این نوع کاشی تزیین شود.
وی با اشاره به تزئینات بکار رفته در مساجد دوران صفوی در اصفهان اظهار کرد: تکنیک هفت رنگ آخرین تجربه کاشی کاران در دوره صفوی بود که با استفاده از این تکنیک مساجد بی نظیر در اصفهان ساخته شد، نمونه و جلوه ممتازی از کاشی کاری هفت رنگ را می توان در مساجد صفویه در اصفهان شاهد بود.
معتقدی بیان داشت: در ادوار تاریخی بعدی در دوره های افشاریه و زندیه تحولات اندکی در کاشی کاری بوجود می آید و در این دوران شیراز یکی از مراکز مهم کاشی کاری محسوب می شود، به طوری که رنگ های تازه ای وارد تکنیک هفت رنگ می شود به گونه ای که مساجد شیراز به عنوان نگینی بر مساجد جهان اسلام می درخشند و دلیل عمده این درخشیدن تنوع رنگی، ترکیب کاشی کاری، آینه کاری، گچ بری و شیشه های رنگی است که باعث شد مساجد شیراز بارزترین نمونه های کاشی کاری و تزیینات مساجد جهان اسلام بشمار آیند.
وی با اشاره به تزئیینات بکار رفته در مساجد دوران قاجار گفت: با آغاز عصر قاجار همه تحولات و دستاوردها به تهران و دارالخلافه انتقال پیدا کرد و در طول این دوران در تهران به عنوان پایتخت جدید ایران بناهای مهمی ساخته شد؛ از ارگ سلطنتی تا مساجد، مدارس و معابر که همه کاشی های چشم نوازی داشتند. باید گفت در دوران قاجار کاشی کاری ها دچار تحولات زیادی شد چرا که تحت تاثیر نقش مایه های فرهنگی قرار گرفتند و بسیاری از بناهای مهم تهران مثل مسجد «سپهسالار» با تلفیق کاشی کاری های سنتی ایرانی همراه با تزیینات ایرانی و نقش مایه هایی فرنگی ساخته شد، اینجا بود که آخرین مرحله تغییرات رخ داد و هنر کاشی کاری در تهران به نقطه فوق العاده جذابی رسید و یکی از زیباترین دوران کاشی کاری ایران در این عصر رقم بخورد.
انتهای پیام/
نظر شما