خبرگزاری شبستان-کرمان؛ طاهره بادامچی
امروز و در این برهه از زمان که نبرد همیشگی حق و باطل از پیدایش تاریخ بشری تاکنون، شکل تازه ای به خود گرفته، نیازمند شناخت هر چه بیشتر این نبرد و مختصات آن هستیم تا نقش و وضعیت خود را در معادلات متأثر آن بهتر پیدا کنیم.
در برهه ای که اصلی ترین نبرد آن جنگ اراده ها و رسانه ها است باید تحلیل درستی از واقعیات میدانی داشت تا بر این اساس و با احصاء نقاط ضعف و قوت، آرایش مناسبی در این جنگ گرفت.
جنگ رسانه ای امروز که افکار عمومی را تحت تأثیر خود قرار می دهد، مبتنی بر داده هایی است که راستی آزمایی آن را در شرایط جنگی گاهاً برای برخی دشوار می کند و این همان نقطه ای است که محل مناقشه فراوان است.
با این مقدمه اجمالی؛ وضعیت کلی فضای رسانه ای کشور اعم از مرجعیت رسانه های داخلی، سطح کنشگری، موانع اطلاع رسانی، نوع مواجهه با مخاطب، جایگاه روایت اول در جنگ رسانه ای با دشمن و... از جمله سرفصل هایی است که درباره آن با دکتر عباس تقی زاده، دکترای علوم ارتباطات و پژوهشگر رسانه ای به گفتگو پرداختیم.
وضعیت مرجعیت رسانه های داخلی
وی درباره مرجعیت رسانه های داخلی می گوید: واقعیت این است که این مرجعیت مثل قبل نیست و ریشه در عوامل مختلفی دارد که اول باید اتفاقاتی که در گذشته افتاده تا به این نقطه رسیدیم را مرور کنیم.
تقی زاده با اشاره به تعدد رسانه های داخلی و افزودن این نکته که شاید به همه انتظارات مخاطب مان نتوانستیم پاسخ بدهیم، ادامه می دهد: یکی از مهمترین نیازهایی که باید پاسخ بدهیم این است مردم به چه اخبار و اطلاعاتی نیاز دارند تا در آن برهه های زمانی تولید محتوا کنیم.
وی با بیان اینکه رسانه ها گاهاً در کسب اطلاعات دقیق و دست اول با مشکلاتی مواجه هستند و یا همکاری لازم از سوی دستگاه هایی که باید اطلاعات دقیق در اختیار آنها بگذارند، انجام نمی شود؛ تصریح کرد: وقتی رسانه ای با تأخیر به یک موضوع می پردازد خودبخود از سبد مخاطب حذف می شود.
نابرابری های رسانه ای در دسترسی به اطلاعات
تقی زاده در همین باره از نابرابری های رسانه ای صحبت کرد و گفت: برخی رسانه ها دسترسی های بیشتری به منابع اطلاعاتی دارند و برخی دیگر دسترسی های کمتر و یا به سختی می توانند اطلاعات کسب کنند؛ گویا مسیر دسترسی به اطلاعات برای برخی رسانه ها هموارتر است و تعداد محدودی از رسانه ها اخبار دست اول و به اصطلاح بمب های خبری را در اختیار دارند و بقیه رسانه ها از این فرایند عقب می مانند و مخاطب خود را خودبخود از دست می دهند.
وی با تأکید بر اینکه وقتی با رویدادی مواجه می شویم همه جنبه های آن رویداد با در نظر گرفتن ملاحظات امنیتی، ملی، قانون مطبوعات و قانون اساسی، باید گزارش شود؛ خاطرنشان کرد: امروز فضای رسانه ای تغییر کرده و رسانه های رقیب زیادی داریم که بسیاری از آنها در بیرون مرزها هستند لذا اگر جاهایی در اطلاع رسانی نقص داریم یا با تأخیر اطلاع رسانی می کنیم یا جای افتاده در اطلاع رسانی وجود دارد، رقبای ما که قطعاً خیلی از آنها خیرخواه هم نیستند؛ مبادرت به تولید محتوا کرده فرصت شایعه سازی به آنان داده می شود.
این پژوهشگر رسانه ای افزود: از طرفی چون مخاطب در داخل{کشور} برای رسیدن به اطلاعات تشنه است و ما این اطلاعات را از او دریغ کردیم و یا گاهی با سلیقه های فردی و سازمانی، در اختیار او نمی گذاریم؛ آن سمت رسانه های رقیب که خیرخواه نیستند محتوای مورد نظر خود را منتشر کرده و مخاطب هم خود را با آن اطلاعات سیراب می کند؛ اطلاعلاتی ناقص و سوگیرانه؛ که ممکن است اشتباهاتی داشته و قطعاً در راستای اهداف منتشر کننده ارسال می شود.
وی اظهار کرد: در چنین شرایطی وقتی رسانه داخلی با تأخیر به یک موضوع ورود می کند و اطلاعات مربوطه را هم نه کامل که تدریجی منتشر می کند؛ عملاً با تاخیر وارد یک بازی می شود که مرجعیت خود را از دست داده و خود او در از دست دادن این مرجعیت نقش دارد.
لزوم جبران عقب ماندگی ها در حوزه سیاست گذاری رسانه ای
تقی زاده خاطرنشان کرد: با توجه به دسترسی مخاطب امروز به تلفن هوشمند؛ اگر در زمینه خاصی سکوت کنیم به این معنا نیست که اطلاعاتی منتشر نشود زیرا فضای رسانه ای تغییر کرده و متناسب با تغییر این فضا، سیاست گذاری های ما باید در حوزه رسانه به روز شود که نشده و ما در حوزه سیاست گذاری رسانه ای و برنامه عقب هستیم.
وی با تأکید بر اینکه قوانین و دستورالعمل های ما باید اصلاح شود و هر چه سریع تر عقب ماندگی در حوزه سیاست گذاری رسانه ای را جبران کنیم؛ گفت: باید بدانیم هر چه اطلاعات را سریع تر، دقیق تر، صحیح تر و جامع تر در اختیار مخاطب قرار بدهیم حتی اگر بعضاً ملاحظاتی در انتشار است که مخاطب امروز هوشیار است و خود به عنوان یک شهروند هم ملاحظات خود را دارد؛ در نتیجه ثمره آن اعتماد به رسانه داخلی است؛ چیزی که امروز آسیب دیده این است اعتماد مخاطب به رسانه های داخلی بعضاً کم شده است.
عضو شورای اطلاع رسانی استان کرمان با تأکید مجدد بر اینکه این اعتماد را باید به سرعت بازسازی کنیم؛ تصریح کرد: هر چه مخاطب ما صدا و تصویر و دغدغه خود را در رسانه های داخلی ببیند، اعتماد او بیشتر شده و پای رسانه داخلی می نشیند اما وقتی می بیند در برخی رویدادها، او تبدیل به یک غایب رسانه ای شده و وقتی از رسانه داخلی خود حذف می شود، خودبخود سراغ رسانه ای می رود که به راحتی خود را آنجا می بیند که البته آن رسانه اهداف مغرضانه خود را دارد.
وی اعتماد به رسانه و سرمایه اجتماعی مردم را بزرگترین پشتوانه هر رسانه ای دانست و یادآور شد: اگر این اعتماد بازسازی شود، در لحظات و روزهایی که ما به مردم و حضور آنان نیاز بیشتری داریم و بین اطلاعات نادرستی که در دنیا منتشر می شود اطلاعات درست تشخیص داده شود آن وقت حرف ما خریدار بیشتری دارد زیرا ما نمی توانیم وقتی به مردم نیاز داریم در رسانه تغییر روش بدهیم و بعد از ماجرا، به سیاست های قبلی برگردیم.
نیاز رسانه ها به مخاطب پژوهی
تقی زاده با بیان اینکه ما نیازمند اصلاح سیاست گذاری و برنامه ریزی متناسب با تغییرات فناوری و رسانه ای و متناسب با تغییرات سیاسی و اجتماعی جهان هستیم؛ گفت: ما امروز با مخاطب انبوه مواجه نیستیم زیرا مخاطبان دسته بندی و تخصصی شده هستند؛ کمتر برنامه ای حتی از شبکه های مهم رادیو تلویزیونی پخش شود که مخاطب زیاد داشته باشد؛ برنامه ها و محتواها را باید متناسب با مخاطبین تولید کنیم، نمی توان دائم برنامه های یکسان برای تعداد زیادی از کسانی تولید کرد که به رسانه ها دسترسی دارند بلکه باید شناخت دقیق از مخاطب، علایق و ذائقه او داشت تا نسبت به آن، پیام را در راستای اهداف خود منتشر و به طرق مختلف به او رساند و در این زمینه از کمترین مخاطب هم نباید غافل بود.
وی «مخاطب پژوهی» در رسانه ها را ضروری دانست و با تأکید بر اینکه آینده پژوهی و مخاطب پژوهی در رسانه باید دیده شود؛ ادامه داد:خیلی وقت ها روایت های ما در رسانه، روایت های اداری و سازمانی و دولتی و اخبار بر پایه ارزش شهرت است و از قول مسئولین منتشر می شود و سهم اخبار تولیدی و گزارش های تحقیقی کم شده؛ هم خبرنگاران با موانعی مواجه هستند و هم مشکلات صنفی و حقوقی دارند، در عین حال رغبتی وجود دارد که برخی مسئولین می خواهند اخبار روابط عمومی و جلسات در همه رسانه ها پوشش داده شود در حالیکه باید بدانیم اگر این اخبار پوششی از یک حدی در رسانه ها بیشتر توزیع و منتشر شود چون یکسان هستند، مردم این اخبار را کم کم پس می زنند زیرا این دست از اخبار عمدتاً با ذائقه افراد اداری و سازمانی نوشته و توزیع می شود در حالیکه باید به ذائقه همه مردم توجه کرد و اجازه دهیم خبرها متنوع باشد و صدای همه شنیده شود.
این پژوهشگر رسانه متذکر شد: نباید دائم اخبار مسئولین در یک رسانه منتشر شود و حجم آن زیاد باشد بلکه مردم باید خودشان را در رسانه ببینند و اگر بیان چالش ها از رسانه حذف شود، جای دیگر سر در می آورد و باید هزینه های بیشتری بدهیم لذا مشکلات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... هم باید در رسانه دیده شود و مسئولین نباید نگران ورود رسانه ها به بعضی حوزه ها باشند زیرا مردم حرف صادقانه را می پذیرند اما متوجه مخفی کردن مشکلات و چالش ها هم می شوند پس تبادل و توازن باید رعایت شود.
نظر شما