خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: با گذشت یک سال از حمله مقاومت به غلاف غزه در عملیات طوفان الاقصی در هفتم اکتبر ۲۰۲۳، اشغالگران صهیونیستی حمله بی امان خود را به نوار غزه آغاز کردند و خونین‌ترین جنگ قرن بیست و یکم در تاریخ را به ثبت رساندند.
در طول این جنگ، هر از گاهی صداهایی بلند شد که خواستار صلح به عنوان راهی برای برون رفت از تنش‌های منطقه شد، زیرا برخی همچنان بر این باورند که این امکان وجود دارد، حتی اگر اسرائیل همه پل‌های منتهی به خود را خراب کرده باشد.
اما با گذشت یک سال کشتار و ویرانی و نسل کشی ارتش اشغالگر در نوار غزه و تشدید جنگ در لبنان، به نظر می‌رسد که صحبت از صلح آسان فایده نداشته باشد و سرنوشت مذاکرات آتش بس نامعلوم شده است.
با ادامه و گسترش جنگ، برخی معتقدند که صحبت از صلح چیزی بیهوده است، در حالی که برخی دیگر براین باورند که پایبندی به تصمیمات صلح توافق شده بین المللی اصل است و بهترین راه برای به تصویب یک قانون است.
این درحالی است که از آغاز جنگ تاکنون روند مذاکرات آتش بس با میانجی گری کشورهای مصر و قطر و آمریکا برای رسیدن به توافق بین حماس و اسرائیل به نتیجه نرسیده است.
نگاهی به مذاکرات آتش بس
اولین آتش بس
در نوامبر ۲۰۲۳، آتش بس چهار روزه قابل تمدید با موافقت حماس و اسرائیل امضا شد که دو روز بعد اجرا و برای دو روز مشابه تمدید شد که منجر به آزادی ۱۰۹ گروگان اسرائیلی و ۲۴۰ اسیر فلسطینی شد؛ همچنین اجازه ورود کمک‌های بیشتر به غزه قبل از پایان آتش بس و از سرگیری جنگ تل آویو داده شد.
مذاکرات پاریس ۱
در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۴، مذاکرات در پاریس منجر به توافق آتش بس در سه مرحله شد. پس از گذشت دو روز، حماس در بیانیه‌ای اعلام کرد که درحال بررسی آن است؛ پیش از اینکه نتانیاهو آن را به دلیل «شکاف‌ها بزرگ» رد کند.
مذاکرات قاهره ۱
مذاکراتی که در قاهره (۱۳ فوریه) برگزار شد، پیش‌نویس توافقنامه برای آتش‌بس شش هفته‌ای را مورد بحث قرار داد. نتانیاهو خواسته‌های حماس در مورد تعداد اسرای فلسطینی را «تخیلی» دانست و پس از صحبت درباره «پیشرفت» بدون دستیابی به موفقیت پایان یافت.
مذاکرات پاریس ۲
در ۲۳ فوریه، دومین مذاکرات پاریس، که در آن «ویلیام برنز» رئیس سیا با مقامات قطری، مصری و اسرائیلی شرکت کرد، بدون پیشرفت به پایان رسید.
روز بعد رادیو ارتش اسرائیل گفت: حماس به آنچه اسرائیل مایل به پذیرش آن است فاصله زیادی دارد.
مذاکرات دوحه
در ۱۸ مارس، ۴ روز پس از ارائه پیشنهاد حماس در مورد آتش‌بس، مذاکرات در دوحه آغاز شد که اسرائیل با مخالفت خو د را اعلام کرد.
«اسامه حمدان» رهبر جنبش حماس، نیز پاسخ داد که نتانیاهو خواسته‌های حماس را «تخیلی» می‌دانست.
مذاکرات قاهره ۲
در هفتم آوریل، مذاکرات در قاهره پس از سخن از پیشرفت و تکمیل رایزنی‌ها و مشورت‌ها پس از دو روز پایان یفات. اما با پایبندی حماس به آتش بس پایدار و تعلل نتانیاهو به موفقیت نرسید.
پیشنهاد مصری
با آغاز ماه مه ۲۰۲۴، صحبت‌های رسانه ای درباره «پیشنهاد مصر» با حمایت قطر و ایالات متحده شروع شد که بر اساس سه مرحله است که هر مرحله بین ۴۰ تا ۴۲ روز طول می کشد و در نهایت منجر به آتش بس نهایی و بازگشت مجدد آوارگان فلسطینی به خانه‌هایشان می شود.
این پیشنهاد با اظهارات نتانیاهو در دوم و چهارم ماه می درباره حمله به شهر رفح روبه رو شد، قبل از اینکه حماس در ششم ماه می این پیشنهاد را بپذیرد.
«عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری مصر پس از موافقت حماس گفت: من از نزدیک تحولات مثبتی را که در مذاکرات رخ می دهد، دنبال می کنم و از همه طرف‌ها می‌خواهم که برای دستیابی به توافق تلاش بیشتری کنند.
از سرگیری مذاکرات
در هشتم می، قاهره ازسرگیری مذاکرات را اعلام کرد، قبل از اینکه نتانیاهو در روز بعد آن، مخالفت با پیشنهاد مصری را اعلام کند. نتانیاهو با این ادعا که شرایطش برآورده نمی شود؛ حمله زمینی به رفح را تشدید کرد. به همین دلیل دوحه در ۱۴ همین ماه اعلام کرد که او مذاکرات را به بن بست کشاند.
در ۲۷ ماه می، سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل فاش کرد که تیم مذاکره کننده بدون فاش کردن جزئیات، پیشنهادی برای معامله تبادل زندانیان به میانجی‌گران تحویل خواهد داد.
بیانیه بایدن
در ۳۱ ماه می، «جو بایدن» رئیس جمهوری ایالات متحده، نقشه راه برای آتش بس کامل را اعلام کرد که بر اساس پیشنهاد اسرائیل و شامل ۳ مرحله است، مرحله اول آتش بس ۶ هفته ای، عقب نشینی اسرائیل از مناطق پرجمعیت غزه و تبادل گروگان ها و اسرا بین دو طرف است.
در حالی که مرحله دوم شامل عقب نشینی کامل اسرائیل از غزه، آزادی همه گروگان‌های زنده باقیمانده رژیم صهیونیستی توسط حماس و گذر به آتش بس دائمی است؛ اما مرحله سوم شامل طرح بازسازی نوار است.
حماس از پیشنهاد بایدن استقبال کرد در حالی که نتانیاهو از تعهد خود به ادامه جنگ تا حذف حماس صحبت کرد.
قطعنامه ۲۷۲۵
در ۱۰ ژوئن، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه شمار ۲۷۳۵ را تصویب کرد که در آن از پیشنهاد بایدن استقبال کرد و خواستار اجرای آن شد و حماس نیز استقبال کرد.
چارچوب توافقنامه ۲ ژوئیه
حماس از با توافقنامه ۲ ژوئیه که توسط میانجی گران ارایه شد، موافقت کرد که مبتنی بر رویکرد بایدن و قطعنامه شورای امنیت است. اسرائیل با شرایط جدیدی مواجه شد که در طول روند مذاکرات ارایه نشد.
در هفتم ژوئیه نتانیاهو در بیانیه‌ای اعلام کرد: هرتوافقی باید به اسرائیل اجازه دهد به جنگ ادامه دهد و از قاچاق سلاح به حماس از مرز بین غزه و مصر جلوگیری کند و از بازگشت هزاران شبه‌نظامی به شمال غزه ممانعت شود.
مذاکرات قاهره و دوحه
۱۰ و ۱۱ ژوئیه، مذاکرات در دوحه و قاهره، حماس موافقت خود را از آغاز مذاکرات درباره پیشنهاد بایدن بدون پایبندی به آتش بس دایم در مرحله اول اعلام کرد.
مذاکرات رم
در ۲۷ ژوئیه، دفتر نتانیاهو در بیانیه‌ای اعلام کرد که دیوید برنیاع، رئیس موساد، خواسته اسرائیل را به میانجی‌گرها تحویل داده است. در روزهای آینده، مذاکرات درباره مسایل اصلی ادامه خواهد داشت.
این بیانیه شرایط جدید که پاسخ اسرائیل را دربرمی‌گیرد، فاش نکرد، اما شبکه عبری زبان ۱۲ اعلام کرد که سنداسرائیلی سه اصل را که نتانیاهو اخیرا به آن اضافه کرده است، مشخص می‌کند.
این شبکه اعلام کرد: این سه اصل شامل مکانیسمی برای بررسی جنگنده هایی که از جنوب نوار غزه به سمت شمال آن حرکت می کنند، مسئله حضور نیروهای ارتش اسرائیل در امتداد جاده فیلادلفیا (مرز غزه-مصر) و ارائه یک فهرست از افراد ربوده شده زنده که آزاد خواهند شد، است.
مذاکرات جدید
در ۱۲ آگوست، حماس پیش از آغاز دور مذاکرات در دوحه اعلام کرد که از میانجی‌ها می‌خواهد طرحی را برای اجرای آنچه در دوم ژوئیه با آن موافقت کرده‌اند و بر اساس رویکرد بایدن و قطعنامه شورای امنیت ارائه کنند. اشغالگران را ملزم به انجام این کار به جای رفتن به دور جدید یا پیشنهادات جدید کنند.
در ۱۳ آگوست، روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز» فاش کرد که اسناد منتشر نشده‌ای را دیده است که نشان می دهد نتانیاهو عملاً مانع انعقاد توافق آتش بس می شود.
نیویورک تایمز نوشت که قبل برگزاری مذاکرات رم، شرایط جدیدی از جمله کنترل بر محور فیلادلفیا را تدوین کرده است.
پیشنهاد جدید
در ۱۵ آگوست، دوحه میزبان مذاکرات آتش بس در غزه به امید دستیابی به توافق بود.
در ۱۶ آگوست، میانجی‌ها پس از مذاکرات اعلام کردند که واشنگتن پیشنهاد جدیدی را با حمایت مصر و قطر با هدف پر کردن شکاف‌های باقیمانده ارائه کرده است.
در همان روز، دفتر نتانیاهو با پایبندی به آنچه او «اصول ۲۷ می» نامید، پاسخ داد و گفت: اسرائیل امیدوار است که فشار میانجی‌گران حماس را به پذیرش اصول ۲۷ می سوق دهد تا جزئیات توافق مشخص شود تا بتواند اجرا شود.
برنامه جدید آمریکا
در ۲۴ آگوست، یک مقام عالی رتبه در دولت آمریکا اعلام کرد که طرح جدید آمریکا برای آتش بس در نوار غزه مشتمل بر ۱۸ بند مورد موافقت قرار گرفت.
وی اعلام کرد که ۹۰ درصد از این توافق، از جمله شرایطی است که حماس در پیشنهاد خود برای مسائل بشردوستانه مطرح کرده است.
این مقام دولت آمریکا همچنین افزود که در این توافقنامه ها اشاره ای به محور فیلادلفیا نشده است، بلکه پیش فرض این توافق خروج نیروهای اسرائیلی از تمام مناطق پرجمعیت است.
پیشنهاد اسرائیلی
در ۱۹ سپتامبر، رادیو اسرائیل گزارش داد: تل آویو، پیشنهاد جدیدی را برای توافق درباره نوار غزه آماده کرد که به میانجی گران ارایه می کند که مبتنی بر بازگرداندن یکباره همه بازداشت شدگان است.
پیشنهاد اسرائیل بر بازگشت همه بازداشت شدگان در ازای خروج یحیی السنوار، رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی (حماس) و افراد دیگر از غزه از طریق یک گذرگاه امن، است.
مخالفت حماس
در ۲۱ سپتامبر، حماس از «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل خواست تا برنامه عملی و فوری و اعمال فشار بر اشغالگران و حامیانش را برای توقف فوری حملات و نسل کشی در نوار غزه و نقض آشکار در کرانه باختری و قدس آغاز کند.
دعوت به صلح
«عبداللطیف الزیانی» وزیر امور خارجه معتقد است که صلح بهترین گزینه راهبردی برای حل مناقشات و درگیری به ویژه در مسئله فلسطین از طریق گفتگو و حل و فصل سیاسی است.
الزیانی با اشاره به درخواست کشورش در ماه می گذشته برای برگزاری کنفرانس بین المللی صلح با هدف تشکیل کشور مستقل فلسطینی به پایتختی بیت المقدس، تاکید می کند که شرایط کنونی خاورمیانه موید نیاز مبرم به صلح عادلانه، همه جانبه و پایدار است.
اما وقایع و پیامدها، تشدید حملات، رسیدن تنش‌های منطقه‌ای به سطوح بی‌سابقه و صحبت‌های نتانیاهو درباره ایجاد تغییرات اساسی در خاورمیانه برای همیشه، همگی نشانه‌هایی از این است که صلح به شکلی که اعراب و جهان و نهادهای بین المللی می خواهند، دیگر روی میز نیست یا باوجود دولت راست افراطی در اسرائیل، قابلیت اجرا ندارد.
تشدید تنش‌ها بین اسرائیل و لبنان باعث شد تا وزیر امور خارجه بگوید که ادامه جنگ در غزه راه را برای گسترش جنگ به لبنان هموار کرد. باید از گسترش آن به کشورهای همسایه که امنیت و ثبات منطقه را تهدید می کند، جلوگیری کرد.
اعتراف کشورهای عربی
به نظر می رسد بسیاری از کشورهای عربی به وضوح دریافته اند که «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیوینستی خواهان صلح نیست و به دنبال آن نخواهد رفت.
برهمین اساس، «ایمن الصفدی» وزیر امور خارجه اردن در این باره می‌گوید:هیچ طرح صلحی برای هیچ مقام اسرائیلی وجود ندارد.
الصفدی تاکید کرد که ۵۷ کشور عربی و اسلامی خواهان صلح با پایان دادن به اشغالگری «اسرائیل» و تأسیس کشور فلسطین هستند.
«بدر البوسعیدی» وزیر امور خارجه عمان می گوید که راه صلح با پایان دادن به اشغال غیرقانونی اسرائیل در سرزمین‌های فلسطینی انجام می‌شود.
البوسعیدی با تاکید بر برپایی یک کشور کاملا مستقل فلسطینی می‌گوید: حامیان اسرائیل به نام حقوق بین‌الملل صحبت می‌کنند، در حالی که بارها از اجرای آن در مورد فلسطین ممانعت کردند.
صلح غیرممکن
با نگاهی به تاریخ درگیری عربی و اسرائیل، روشن است که اسرائیل با صلح به عنوان یک گام تاکتیکی برای محدود کردن اطرافش برخورد می کند که منجر به محرومیت ملت فلسطین از سرزمین و حقوق شان می شود.
«دکتر محمد العریمی» رئیس انجمن روزنامه نگاران عمان، معتقد است که تمام داده‌ها از بیش از ۷۶ سال پیش نشان می دهد که اسرائیل به دنبال صلح نیست و در آینده نیز به دنبال صلح نخواهد بود.
العریمی می گوید: اسرائیل یک رژیم توسعه‌طلب است که همیشه به دنبال حرف اول در منطقه است و من باور ندارم که ابتکارات صلح پی در پی به موفقیت برسد.
العریمی معتقد است که ابتکارات و توافقنامه های صلحی که کشورهای عربی با اسرائیل امضا کردند، به ثمر ننشستند و هیچ نتیجه ای که منجر به دستیابی به صلح شود، نداشته است.
رئیس انجمن روزنامه نگاران عمان می‌گوید: این رژیم هیچ توجهی به نظام بین‌الملل، نظام منطقه‌ای و قوانین بین‌المللی نمی‌کند؛ شاهد بوده‌ایم که نمایندگان این رژیم قوانین حاکم بر جهان را زیر گنبد سازمان ملل پاره می‌کنند.
زور راه حل است
به نظر می رسد گزینه خشونت و استفاده ازکارت‌های قدرت موجود، راه حلی برای وادار کردن اسرائیل به پایان دادن به اشغالگری در سرزمین‌های فلسطینی و حرکت به سمت صلح باشد.
العریمی می گوید: آنچه به زور گرفته شده فقط با زور باز می گردد. به همین دلیل ملت عربی و اسلامی باید قیام کند و حقوق ملی و غیرملی خود را در نظر بگیرد.
او می گوید: زمانی که توازن قوا وجود داشته باشد، صلح یک گزینه استراتژیک است، اما آنچه در حال حاضر اتفاق می‌افتد این است که اسرائیل از حمایت آمریکا و کشورهای اروپایی برخوردار است؛ به همین دلیل تعادل نظامی و استراتژیک وجود ندارد. بنابراین نظر نظامی و فناوری نسبت به سایر کشورهای منطقه پیشرفته است.
برهمین اساس می توان گفت که صلح راهبردی حاصل نمی شود، مگر اینکه کشورهای درگیر و حتی کشورهای میانجی به ویژه آمریکا به ساختار مذاکرات پایبند باشند و متأسفانه با حمایت مطلق آمریکا از جنایات اسرائیل و سکوت غرب در قبال این مذاکرات صلحی به دست نمی آید.
نظر شما