خبرگزاری شبستان // خراسان جنوبی
دَرمیان به مرکزیت شهر اسدیه، با وسعت معادل5797 کیلومتر مربع یکی از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی در ایران است. کلمه درمیان برگرفته از عنوان روستائی به همین نام است، که به به دلیل قرار گرفتن در حصار کوههای بلند این نام را بر آن نهاده اند.
پوشش گیاهی شهرستان را نیز عمدتا گونه های مرتعی، درمنه، قیچ، تاغ تشکیل می دهد و در برخی مناطق شمالی شهرستان پوشش گیاهی جنگلی شامل گونه های با ارزش بادامشک به چشم می خورد. نقش این پوشش گیاهی در اقتصاد شهرستان بسیار حائز اهمیت و مهم است.
وجود 22 قلعه تاریخی در شهرستان درمیان
بررسی های تاریخی نشان می دهد که موقعیتی که شهرستان درمیان امروز در آن واقع شده از قدمت بسیاری برخوردار است، به گونه ای که آثاری مربوط به پیش از اسلام نیز در این منطقه بدست آمده است.
شهرستان درمیان به واسطه وجود آثار فرهنگی و تاریخی بویژه 22 قلعه تاریخی همانند قلعه فورگ، قلعه اسدیه، قلعه درخش، قلعه طبس مسینا از غنی ترین شهرستان‌های خراسان جنوبی و شرق کشور به شمار می آید و یک منطقه گردشگری و یک روستای هدف گردشگری این شهرستان وجود دارد.
تاکنون 125 اثر تاریخی در آن شناسایی شده است و 75 اثر تاریخی شهرستان درمیان خراسان جنوبی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
وجود مساجد تاریخی متعدد و نیز مدارس علمی قدیمی بیانگر توجه مردمان این سرزمین به دو مقوله علم و دین است مسجد جامع درخش، هندوالان، گسک و بقعه سلطان ابراهیم رضا و نیز حوزه علمیه قهستان از جمله این بناها است.
قلعه فورگ؛ مقر فدائیان اسماعیلیه
در میان قلعه های تاریخی، قلعه فورگ نه تنها یکی از زیباترین قلاع منطقه به شمار می رود بلکه در نوع خود از لحاظ جایگاه قرارگیری و ساختار معماری یکی از منحصر به فردترین قلعه‌های ایران است. قلعه تاریخی فورگ در 110 کیلومتری شرق بیرجند با وسعت حدود ٩ هزار و ٣٠٠ مترمربع و در روستایی به همین نام از توابع شهرستان درمیان واقع شده است.
منطقه جنوب خراسان جزو گمنام ترین و مبهم ترین منطقه کشور از لحاظ انجام مطالعات و پژوهش های تاریخی و باستان شناسی است. دوری از مرکز کشور، دوری از راههای ارتباطی مهم، نزدیک بودن به مرز کشور همسایه یعنی افغانستان و عوامل متعدد دیگری باعث بی توجهی به فرهنگ و تاریخ منطقه شده است.
این قلعه با قدمت دوره اسماعیلیه که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده با وجود جذابیت های فراوان تاکنون نتوانسته است علاقه مندان به آثار باستانی را به خود جذب کند.
بنای نخستین قلعه در زمان نادرشاه افشار بنا شده، قلعه فورگ بعد از قلعه الموت مهمترین مقر حضور فدائیان اسماعیلیه بوده است و فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل 3 قسمت می‌باشد که قسمت اول، محل زندگی خدمه انبار آذوقه و محل نگهداری احشام است. قسمت دوم، محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت که مهمترین بخش قلعه است، محل زندگی حاکم و اطرافیانش بوده است.
قلعه فورگ بر بالای صخره‌ای سنگی همراه با 18 برج پس از قرون متمادی همچنان در تاریخ بیرجند قامت خود را استوار نگهداشته است. این قلعه تاریخی از سنگ، آجر، خشت، گچ، آهک و ساروج ساخته شده و پایه آن را سنگ چین کرده اند و دو شیر در اطراف خود داشته با دو خاکریز که قطر هر یک پنج در پنج است.
دروازه اصلی قلعه در ضلع شرقی و یک دروازه کوچک تر در ضلع شمالی آن قرار دارد. شاه نشین در بلندترین نقطه قلعه قرار دارد و فضاهایی چون اصطبل، مسجد، آب انبار، اتاق هایی که در دو طبقه ساخته شده بودند را در بردارد.
مسجد جامع روستای هندوالان؛ قدیمی‌ترین بنای مذهبی خراسان جنوبی
مسجد جامع هندوالان با قدمت بیش از 1000 سال واقع در روستای هندوالان از توابع شهرستان درمیان است این مسجد از بناهای دروه تیموری و از مهمترین و با شکوه ترین بناهای تاریخی، مذهبی درمیان است.
مهمترین عناصر معماری آن سر در ورودی، صحن، گنبدخانه، شبستان ستون دار و محراب است. گنبدخانه مرکزی با استفاده از فیلپوشها و با مهارت بر روی فضای چهار ضلعی قرار گرفته است.
جالب ترین و مهمترین بخش نما گنبد آن است که با مهارت بر روی فضای چهار ضلعی قرار گرفته است. شبستان ستون‌دار در دو طرف گنبدخانه واقع شده و به وسیله طاق و تویزه به شیوه چهار ترک اجرا شده است. بنا از نظر تزئینات آجر بسیار متنوع است و تزئینات آن شامل فیلپوش ها، گوشواره ها قابهای گچی، رسمی بندی محرابها و نحوه آجر چینی گنبدها می‌باشد.
به نظر می رسد این مسجد از قدیمی ترین بناهای مذهبی خراسان جنوبی است. وجود کتیبه هایی به خط کوفی مربوط به قرن پنجم یا ششم هجری قمری احتمال ساخت مسجد را در آن زمان تقویت می کند. این مسجد در سال 1237 هجری قمری مرمت شده است.
آسیاب بادی طبس مسینا؛ ابتکار مردم خراسان برای استفاده از انرژی باد
این آسیاب بادی مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان درمیان، دهستان طبس مسینا واقع شده و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
شرایط دشوار طبیعی مناطق کویری و بیابانی ایران باعث شده تا مردم کویرنشین از ابتکار و خلاقیت خود استفاده و با حداکثر بهره‌گیری از عوامل و شرایط طبیعی آن را در اختیار خود در آورند آسبادهای طبس مسینا از جمله این ابتکارات است که در اکثر مناطق جنوب خراسان بخصوص مناطقی که تحت تاثیر بادهای 120روزه سیستان هستند به چشم می‌خورند.
در تعریف آسبادها می توان گفت آسباد یک سازه معماری است که با استفاده از انرژی باد گندم را به آرد تبدیل می کند این آسبادها در بخش های مختلف بافت روستا به صورت ردیفی قرار دارند. تعداد آسبادها در هر ردیف حدود 10 عدد می‌باشد که به صورت شرقی غربی واقع شده اند.
آسبادهای طبس مسینا در دو طبقه ساخته شده اند طبقه همکف شامل فضایی محدود جهت نگهداری آرد و انباشت گندم است که به وسیله یک رشته پلکان به طبقه فوقانی منتهی می شود. طبقه دوم نیز از سه جهت با دیوارهای خشت و گلی محصور شده و ضلعی که باد وارد بنا می شود فاقد دیوار می‌باشد.
پرده‌های چوبی که به یک محور عمودی متصل هستند در اثر وزش باد به گردش در آمده و باعث چرخش محور و در انتها سنگ آسیاب می‌شوند . بنای این آسبادها با مصالح خشت و گل ساخته شده است.
آرامگاه سلطان ابراهیم رضا (ع)
وجود آرامگاه مبارک سلطان ابراهیم رضا(ع) در روستای آبگرم در فاصله 12 کیلومتری مر کز بخش دارای قدمت 540 ساله و مربوط به دوره تیموریان همچون نگین سبزی می درخشد.
این آرامگاه از نظر پلان به شکل چهار ضلعی است. فضای داخلی که بقعه در آن قرار گرفته نیز به صورت مربع است این محوطه داری دیوارهای مرتفعی است که گنبدی بزرگ برفراز آن ساخته شده است این گنبد به کمک فیلپوش که نظیر آن کمتر در بناهای اسلامی دیده شده، ساخته شده است.
بر سطح دیوارهای گنبدخانه تا ارتفاع 5/1 متری آثار جالبی از هنر خوش نویسی دیده می‌شود بعضی از این خطوط دارای نگارش می‌باشند و تاریخ تعداد زیادی از آنها به دوران صفویه برمی گردد و دربهای چوبی بنا آثار ارزشمندی از هنر منبت را در خود دارند.
ورودی بنا شامل یک پیش طاق و جلوخان ورودی است که سقف این پیش طاق را به فرم قوس سه بخش کند که این نوع قوس در خراسان معمول بوده و در بخش فوقانی پیش طاق سعی شده از چند طاقچه تزئینی استفاده گردد.
همچنین در قسمت سردر پیش طاق تزئینات گچبری زیبایی به طریقه گره بصورت مشبک و مجوف بکار رفته است و باعث زیبایی هر چه بیشتر پیش طاق شده است. بدنه جنوبی آرامگاه مشتمل بر طاق‌نماهاست که کف آنها با آجرهای 25×25 فرش شده است. قوس استفاده شده در طاق این طاقنماها پنج و هفت تیر می باشد.
جبهه شرقی بنا دقیقا به فرم ورودی طراحی شده و مشابهت با بدنه غربی آرامگاه را دارد در بدنه شمالی بنا نیز سه چشمه طاق بلند با قوس نیم دایره بکار رفته است. در طبقه اول بنا نیز دارای دهلیزهای متعدد است که در روی طبقه همکف بنا ساخته شده است.
فضای داخلی آرامگاه دارای ضریحی چوبی است که منبت کاری و مشبک کاری شده است. عمده ترین مصالح بکاررفته در بنا آجر،گچ و آهک می باشد که از این مصالح به نحو مطلوب استفاده شده است. از ویژگی‌های شاخص بنا پیش طاق ورودی، گنبد بنا، فیلپوشها، چشمه طاقها، فرم طاقها، رواق آرامگاه که تمام این عناصر بیان کننده معماری سنتی ایرانی می‌باشد.
سالیانه شاهد حضور چشمگیر زائرین و مسافرین از اقساط نقاط کشور جهت زیارت و استفاده از چشمه آب معدنی که در مجاورت این بنا وجود دارد می باشیم.
قلعه‌های مسلمانان و کافران
برفراز قله‌های دو طرف کوههای واقع در مشرق روستای گسک دو قلعه عظیم در مقابل یکدیگر قد برافراشته‌اند. این قلعه‌ها که یکی به نام قلعه مسلمانان و دیگری به نام قلعه کافران مشهور است از قلعه‌های عظیم سنگی دوران اسماعیلی و دوران قبل از اسلام به شمار می‌روند.
قلعه مسلمانان دارای حصار برج، آب انبار، اطاقها و راهروهای متعدد مسیر ورود سواره نظام به داخل قلعه، کوره پخت آجر، و سد ذخیره آب می‌باشد و قلعه کافران دارای بخشهای کمتری است. مهمترین بخش آن دروازه ورودی آن است که بقایای آن قابل مشاهده است.
پایان پیام/
نظر شما