خبرگزاری شبستان: مسجد فرط نمازگاهی در نهایت سادگی و با معماری سنتی و اسلامی است که در کوچه پس کوچه های یکی از قدیمی ترین محله های مسکونی، در قلب شهر یزد به نام محل دارالشفاء بنا شده و مساحت آن در حدود 2207 مترمربع است.
نام این مسجد در منابع و مصادر مربوط به یزد به صورت های «پذک»، «بدک»، «پتک»، «فرط» «مسجد رضوی» آمده است. این مسجد یکی از قدیمی ترین و پرسابقه ترین بناهای اسلامی در یزد است که آنرا «فرط» نامیده اند براساس اسناد تاریخی، دیرینگی این مسجد، به نیمه نخست قرن دوم اسلامی، یعنی در زمان امامت امام صادق (ع) و اوایل حکومت عباسیان می رسد.
حجت الاسلام سیدمحمد کاظم مدرسی که استاد حوزه های علمیه یزد و نویسنده کتاب نور و امام جماعت مسجد فرط است، در گفتگو با خبرنگار شبستان به جزییات بیشتر درباره این بنای اسلامی اشاره می کند و می گوید: مسجد فرط تقریباً در حاشیه بازار یزد قرار دارد و با توجه به این نکته که قدمگاه امام رضا (ع) بوده از دیرباز همواره مورد توجه افراد متدین و علاقه مندان به فرهنگ ولایت است و در سه دهه پایگاه فرهنگی شناخته شده است.
اما علاوه بر اقامه نماز جماعت، جلسات آموزشی، فرهنگی در زمینه معارف و علوم اسلامی و قرآنی و دوره های آموزش سیره اهل بیت (ع) و جلسات عزاداری و جشن در ولادت ها و شهادت های ائمه اطهار (ع) در مسجد فرط برگزار می شود.
مسجد فرط در قرن 11 صاحب صدها جلد کتاب تاریخی و دست نویس بود که اکنون کمتر از 10 جلد آن موجود است. براساس اسناد تاریخی، دیرینگی مسجد فرط به نیمه نخست قرن دوم اسلامی، یعنی در زمان امامت امام صادق (ع) و اوائل حکومت عباسیان می رسد.
در این باره حکایاتی تاریخی نیز نقل شده است. گویند، آخرین حاکم منصوب از طرف امویان در یزد «ابوالعطاء طوقی» یا الطوقی نام داشت او آموزگار هشام بن عبدالملک (71-125هـ.ق) بود و به این جهت از طرف هشام، پس از سال 105 قمری با پرچمی که یزید در واقعه خونبار کربلا به سردار لشکر داده بود و تا آن زمان به عنوان مظهر فتح بنی امیه دست به دست می گشت، به سوی یزد روانه شد و به سرپرستی این شهر منصوب شد و تا زمان مروان حمار (72-132ق) که خلیفه آخرین بنی امیه بود، در یزد حکومت کرد.
با خروج خونین ابومسلم خراسانی (100-137هـ.ق) و شکسته شده قدرت سیاسی و نظامی بنی امیه در خراسان، حکومت ابوالعطاء به وسیله احمد زمجی شکست خورد و پس از آن احمد از طرف ابومسلم خراسانی و عباسیان به حکومت یزد منصوب شد.
ابوالعطاء با پرچمی که از سوی یزد همراه او بود، پس از دستگیری در میدان شهر به دستور احمد زمچی سوزانیده شد و پیروان ابوالعطاء که عموماً هواداران بنی امیه بودند فرار کرده و یا به قتل رسیدند در این باره «آیتی» در کتاب تاریخ یزد فصلی مفصلی و را به این واقعه اختصاص داده است. با آرام شدن اوضاع سیاسی و نظامی، احمد زمچی به عمران و آبادانی شهر پرداخت و ساختمان ها و اماکن عمومی و خصوصی متعددی را در یزد بنیان نهاد.
یکی از بناهای مشهود مسجد «فرط» بود که این دستاورد از زبان محمد مفید مستوفی بافقی، در کتاب «جامع مفیدی» در سال های 1080 قمری به نگارش درآورده که مهمترین مطالب آن اشاره می کنیم:
«احمدزمچی در بر حمام مولانا خضر که مسجدی ساخته و آنرا نیز مسجد فرط خوانند و در آن مسجد حضرت امام الانس و الجن علی بن موسی الرضا (ع) در محلی که مامون خلیفه عباسی او را از مدینه به خراسان طلب داشت آن حضرت از راه یزد آمده به خراسان می رفتند، در این مسجد عبادت کردند و در آن مکان متبرک گنبدی ساخته اند و به برکت آن حضرت دعا در آن جا مستجاب می شود و حاجت روا می شود و در هنگامی که حضرت امام رضا علیه التحیه و الثناء یزد را به قدوم میمنت لزوم، ثانی بیت المعموره گردانیدند و بدین مسجد عبادت کردند، به حمام مقابل مسجد که به حمام فرط مشهور است، تشریف حضور ارزانی داشتند، معجزه ای از آن حضرت به طور آمد.»
مسجد فرط؛ قدمگاه امام رضا(ع)
فاطمه دانش یزدی، کارشناس میراث فرهنگی استان یزد نیز در گفتگو با خبرنگار شبستان با اشاره به این معجزه به خبرنگار شبستان گفت: امام رضا (ع) در مسیر حرکت مدینه به مرو مدتی در این مسجد عبادت و از حمام مسجد استفاده کرده است. یکی از نگهبانان قطب الدین حاکم یزد بیمار پیسی داشته به حمام رفته و حمام را قرق می کنند تا کسی داخل نشود.
قطب الدین زنگی امام رضا (ع) را می بیند و به برکت حضور امام رضا (ع) شفا پیدا می کند و مسلمان می شود و بعد ها فوت می کند و آرامگاهش در این مکان مورد احترام مردم است و به مزار زنگیان مشهور است که منابع تاریخی این را سند حضور امام رضا (ع) در مسجد فرط بیان می کنند.
نویسنده کتاب تاریخ جدید یزد «احمدبن حسین بن علی کاتب» متوفای قرن نهم هجری در کتابش پس از اشاره به تاریخ ابوالعطاء و احمد زمچی پیرامون بناهای احمد زمچی در یزد به ویژه مسجد فرط چنین می نگارد: «در برابر حمام مولانا خضر علیه الرحمة، قرب دروازه قهر بحرد، مسجدی ساخته که آن را مسجد پتک خوانند و نویسنده تاریخ جدید یزد «احمدبن حسین بن علی کاتب» یزد 56 براساس اسناد تاریخی مذکور و اسناد پراکنده دیگر می توان اینگونه گفت که مسجد «فرط» از پرسابقه ترین مساجدی است که پس از تاسیس، هویت آن محفوظ ماند و همچنان مورد توجه بسیاری از علاقه مندان هشتمین اختر آسمان ولایت قرار دارد و چه دستاورد دلگشایی است که هنوز صحن و رواق آن مشتاق حضور عاشقان حضرت حق است.»
به گفته دانش یزدی در باب ورود امام هشتم به یزد در راه مسافرت به خراسان سنگ نوشته های تاریخی متعددی در گوشه و کنار این استان دیده می شود که حکایت گر تعیین مسیر آن حضرت است. از جمله سنگ خوش نقشی است در ابعاد 60 در 116 سانتی متر که از محراب قدمگاه علی بن موسی الرضا در مرکز خراشاه یزد که امروز اسلامیه نامیده می شود، قرار دارد.
یکی از اسناد تاریخی نزول اجلال امام هشتم در یزد بقعه ای است که از دیرسال ها به نام صومعه امام رضا (ع) از طرف شرقی مسجد فرط قرار دارد. مساحت این صومعه، حدود ده مترمربع است و آستانه آن را از طریق دری کوچک و دو لنگه ای با رنگ سبز و از جنس چوب قرار داده اند.
بر بالای درگاه این صومعه یک قطعه کتیبه چوبی یا عبادت «قدمگاه شاه خراسان» نصب است و بر در این صومعه با خط نسخ چنین نگاشته اند: «وقف کرد بر صومعه متبرکه امام علی بن موسی الرضا (ع) سیرک شربت دارقی تاریخ سنه 937).
بر دیوار شرقی این صومعه که هم اینک نیمی از آن سنگ شده است، یک آینه با قاب چوبی نصب شده و با خط نسخ همچنین آمده است: «الوقف علی مسجد الفرط، الواقف نظر علی بن محمد شریف الیزدی التاریخ فی جهادی الاولی 185م».
لوح سنگی؛ از آثار باستانی مسجد فرط
به گفته کارشناس میراث فرهنگی استان یزد از آثار باستانی و تاریخی دیگری که در این مسجد قرار دارد لوح سنگی است که از 10 قطعه تشکیل شده است و متاسفانه در حال حاضر نه قطعه از آن بیشتر باقی نیست.
ایرج افشار، نویسنده «یادگارهای یزد» پیرامون دیرینگی این سنگ که به اندازه 122 در 145 سانتی متر است چنین می نگارد: «از طرف نقش ها و حجاری آن می توان احتمال داد که این سنگ در قرن ششم هجری تهیه شده بوده است.»
کتبیه های این لوح به خط کوفی است و دربردارنده سوره مبارکه حمد، اخلاص و آیه های 18 و 19 از سوره آل عمران و آیه 5 از سوره بنیه به اضافه اسماء جلاله است.
به گفته دانش یزدی این مسجد به سال 1078 به همت و تلاش محمدامین بزاز، فرزند شاهمیرک نائینی و زوجه محمدامین، دفتر میرسیدرضا سبزواری تعمیر اساسی شد و کف آن با زیلو مفروش شده است.
تعمیرات مسجد مرهون زحمات آیت الله حاج سید محمد مدرسی است. همچنین در سده اخیر نیز تعمیرات پراکنده ای در این مسجد انجام پذیرفته که مهمترین آن تهیه امکانات رفاهی است که به همت و تلاش خیرخواهانه «آیت الله حاج سیدمحمد مدرسی» و به یاری برخی از مومنان نیک اندیش محل در نظر گرفته شده که به عنایات الهی همگی به انجام رسیده است.
ساختمان کنونی مسجد، به عهد صفویه مربوط است و با اقداماتی که پس از طی مراحل و تشریفات قانونی در تاریخ 15/10/75 به شماره 1825 از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور به عمل آمد، این مسجد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و ابلاغیه آن در تاریخ 3/11/75 به شماره 10437 به استانداری ارسال شده و در آن جا در تاریخ 9/11/75 به شماره 11684 مضبوط شده است امید که مسئولان سازمان میراث فرهنگی به این مسجد کهن که میراث دار عنایت حضرت ثامن است از هر جهت توجه بیشتری داشته باشند.
امامان راتب در این مسجد از آغاز قرن چهاردهم قمری تاکنون مرحوم آیت الله آخوند ملامحمد هادی، متوفای 1308 قمری، حجت الاسلام والمسلمین میرزا سیدمحمدرضا قبله، متوفای بیستم رمضان 1345 قمری، آیت الله آقامیرزا سیداحمد مدرس، متوفای 22 ربیع الاول 1388 قمری، آیت الله حاج سیدمحمد مدرسی، که از سال 1382 قمری، پیشوایی جماعت را در این مسجد بر عهده گرفته اند و تا سال 1418 قمری ادامه دادند وسید محمدکاظم مدرسی که ازسال 1418 این مسولیت راپذیرفته است .
موقوفات ماندگار مسجد
به گفته کارشناس میراث فرهنگی یزد، موقوفات ماندگار مسجد (فعلی مسجد) در حال حاضر یک قطعه زمین در باغ زنگیاین، واقع در سیرگل سرخ که هم اکنون برخی از خانه های طلاب با پرداخت اجاره بها بر آن بنا شده است. سه باب مغازه، واقع در اول بازارچه پنجعلی، خانه امام جماعت خانه خادم و پارکینگ، حوض خانه و آفتابه خانه، دو باب خانه قدیمی واقع در پشت مسجد فرط، سی و هشت قفیز زمین واقع در خریدک به همراه شش ساعت آب چاه یزدانی، دوازده ساعت آب آمده میبد، شش باب مغازه، اطراف مسجد، یک قطعه زمین بانی، به وسعت 2400 متر، در شهرستان تفت، به همراه 87 جره آب کریم خانی که هر جره معادل یازده دقیقه است، یک قطعه زمین مشجر، در باغستان هدش، به همراه آب، هشت هزار مترزمین و باغ واقع در حسین آباد حسن آباد یزد، به همراه آب قنات که البته قنات آن خشکیده است.
خانه امام جماعت، دو باب خانه قدیمی واقع در پشت مسجد فرط و 38 قطعه زمین واقع در خویدک به همراه شش ساعت آب چاه یزدانی در زمان امامت مرحوم آیت الله میرزا سیداحمد مدرس و فرزندشان آیت الله حاج سیدمحمد مدرسی تهیه و وقف شده است.
پایان پیام/
نظر شما